Μουσείων Τόπος

Στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη διαδραστικών εφαρμογών για την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς τριών νησιών του Αιγαίου συμμετέχει το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με έδρα τη Σύρο, ως συντονιστής του έργου Μουσείων Τόπος (Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ).

Το -τριετούς διάρκειας- πρόγραμμα, η υλοποίηση του οποίου ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2018, στοχεύει στη σύνδεση των μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς στο Αιγαίο (Μαρμαροτεχνίας Τήνου, Μαστίχας Χίου και Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου) με τους οικισμούς τους (Πύργος, Ολύμποι, Αγία Παρασκευή).

Σημειώνεται πως, το ΠΙΟΠ υποστηρίζει τη διάσωση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας με έμφαση στη βιοτεχνική και βιομηχανική τεχνολογία, και προωθεί τη σύνδεση του Πολιτισμού με το Περιβάλλον.

Αλληλεπίδραση των Μουσείων με τον Τόπο τους

Πολλοί από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων οι γλύπτες Γιανούλης Χαλεπάς και Δημήτριος Φιλιππότης, αναδείχθηκαν μέσα από το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας Τήνου, κορυφαίο καλλιτεχνικό κέντρο και μοναδικό παράδειγμα παρουσίασης της τεχνολογίας του μαρμάρου, υλικού που κατέχει ιδιαίτερη θέση στην αρχιτεκτονική και την τέχνη της Ελλάδας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Κοσμικά, εκκλησιαστικά, επιτύμβια και καθημερινής χρήσης έργα σε μάρμαρο, προπλάσματα, εργαλεία μαρμαροτεχνίας, σχέδια μαρμαρογλυπτών αλλά και μηχανολογικός εξοπλισμός και πλούσιο αρχειακό υλικό αποτελούν τη μόνιμη έκθεση Μουσείου, που δίνει έμφαση στην προβιομηχανική και πρωτοβιομηχανική Τήνο. Εκεί ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκαν τα τοπικά εργαστήρια.

Το Μουσείο Μαστίχας Χίου βρίσκεται στα Μαστιχοχώρια, σύνολο μεσαιωνικών χωριών στη Νότια Χίο που είναι και το μοναδικό σημείο της Μεσογείου όπου ευδοκιμεί η καλλιέργεια της μαστίχας. Η μόνιμη έκθεση εισάγει τον επισκέπτη στην παραδοσιακή τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, αναδεικνύει πώς η μαστίχα διαμόρφωσε το αγροτικό τοπίο της περιοχής και φωτίζει μια σημαντική πτυχή της παραγωγικής ιστορίας της Ελλάδας, προβάλλοντας τις ποικίλες χρήσεις της μαστίχας.

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, μέλος του Δικτύου Μουσείων του ΠΙΟΠ, στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου. Εκεί, ο επισκέπτης μπορεί να δει τον εξοπλισμό του ελαιοτριβείου σε πλήρη λειτουργία, αλλά και την εξέλιξη του εργοστασίου από την ατμοκίνηση στην πετρελαιοκίνηση.

Εκτός από το ΤΜΣΠΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, στο έργο «Μουσείων Τόπος» συμμετέχουν επίσης δύο εταιρείες, η DOTSOFT Α.Ε. και η GEOSPATIAL ENABLING TECHNOLOGIES που ασχολούνται με την ανάπτυξη λογισμικού και τη χαρτογράφηση των οικισμών.

Δημιουργία ενός «ψηφιακού διαλόγου»

Με δεδομένο το τεράστιο πολιτιστικό απόθεμα της χώρας μας, οι δυνητικές εφαρμογές διαδραστικών τεχνολογιών για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ανεξάντλητες. Το έργο «Μουσείων Τόπος» επιδιώκει συγκεκριμένη συμβολή σε οικισμούς και μουσεία του Αιγαίου οι οποίοι χαρακτηρίζονται από εξαιρετική βιοτεχνική-βιομηχανική παράδοση και αρχιτεκτονική κληρονομιά. Οι σχετικοί οικισμοί (και τα νησιά) του Αιγαίου έχουν χαμηλή επισκεψιμότητα για μεγάλο μέρος του χρόνου, έχουν δεχτεί σοβαρές πιέσεις από την προσφυγική (Λέσβος & Χίος) και οικονομική (Τήνος) κρίση, ενώ οι οικισμοί και οι επισκέπτες τους δεν είναι πάντα σε αλληλεπίδραση με τα μουσεία τους. Η διαρκής σύνδεση των μουσείων της περιφέρειας με τους οικισμούς και τα νησιά έχει σημαντικά οφέλη για την τοπική κοινωνία, τον τουρισμό, την εκπαίδευση και την ευρύτερη παιδεία.

Το έργο αποσκοπεί στη σύνδεση των μουσείων του ΠΙΟΠ με τους οικισμούς και τα νησιά μέσα από διαδραστικά συστήματα παιχνιδοποίησης που θα αξιοποιούν τεχνολογίες φορητών τηλεφώνων και ανίχνευσης κινήσεων χρηστών και θα εστιάζουν στην ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και της άυλης παράδοσης δεξιοτεχνίας (craftmanship) αντίστοιχα.

Οι κύριοι στόχοι του έργου είναι:

α) Ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς των οικισμών (μεθοδολογία και σύστημα HERMES) και σημαντικών εκθεμάτων των μουσείων με έμφαση σε 3Δ περιεχόμενο.

β) Σύνδεση των οικισμών με τα μουσεία μέσω περιηγήσεων σε επισκέπτες από εφαρμογές φορητών συσκευών που περιλαμβάνουν παιχνιδοποίηση και αφήγηση.

γ) Ανάδειξη άυλης παράδοσης δεξιοτεχνίας μέσω προσομοίωσης ψηφιακής (ανα)κατασκευής με διαδραστικές εγκαταστάσεις ανίχνευσης των κινήσεων χρήστη.

δ) Διασφάλιση βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων μέσα από ανθρωποκεντρική και συμμετοχική σχεδιαστική προσέγγιση, εκτεταμένη πιλοτική λειτουργία, διάθεση δεδομένων σε αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης, δημιουργία ανοικτών ψηφιακών μαθημάτων, επιστημονικές δημοσιεύσεις, πλάνο βιώσιμης εκμετάλλευσης.

Με το πέρας το έργου θα αναδειχθεί το κάθε Μουσείο ως κύτταρο καινοτομίας πλήρως ενταγμένο στον Τόπο. Σημειώνεται ότι τόσο το ΠΙΟΠ όσο και το HERMES έχουν βραβευθεί με το βραβείο Europa Nostra για τη συμβολή τους στην πολιτιστική κληρονομιά.

Το έργο χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» 2014-2020. Η πρόταση έχει την υποστήριξη των Δήμων Χίου, Λέσβου και Τήνου.

Το Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων & Συστημάτων ιδρύθηκε το 2000, οπότε και ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του λειτουργία. Ανήκει στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Αιγαίου με έδρα την Σύρο. Πρόκειται για το μόνο τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης στην Ελλάδα και συνεργάζεται με πολλές σημαντικές σχολές σχεδίασης της Ευρώπης σε διάφορα πλαίσια: θερινά σχολεία, ανταλλαγές φοιτητών (erasmus), έρευνα, κ.α. καταγράφοντας σημαντική δραστηριότητα στο χώρο της Σχεδίασης (design) στην Ελλάδα και διεθνώς.

Επιτόπιες δοκιμές

Στο έργο «Μουσείων Τόπος» συμμετέχουν υποψήφιοι διδάκτορες και φοιτητές, ενώ επιστημονικοί υπεύθυνοι και συντονιστές είναι οι καθηγητές Παναγιώτης Κουτσαμπάσης και Σπύρος Βοσινάκης. Το Τμήμα καταπιάνεται με την ανάπτυξη μίας διαδραστικής εφαρμογής –διαφορετικής ανά μουσείο τόσο σε τεχνολογία όσο και σε σκοπό- καθώς και μιας φορητής εφαρμογής – παιχνιδιού που θα δώσει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να αντλήσουν πληροφορίες και να ανακαλύψουν την κληρονομιά κάθε τόπου, που σχετίζεται με το μουσείο και τον οικισμό. Η εν λόγω εφαρμογή δεν είναι ακόμα ανοιχτή, ωστόσο στο τέλος του έργου θα προωθηθεί μέσω του διαδικτύου, ενώ θα είναι διαθέσιμη και στο Play Store για την εγκατάστασή της σε κινητά τηλέφωνα.

Πριν λίγες ημέρες, η ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου επισκέφτηκε το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο Τήνου, όπου δοκίμασε με συμμετοχή ειδικών και τελικών χρηστών, τη διαδραστική εγκατάσταση της μπίγας καθώς και παιχνίδι εντοπισμού θέσης σε φορητή συσκευή στο μουσείο και τον οικισμό. Στη συνέχεια επισκέφτηκε τη Λέσβο (Αγία Παρασκευή, Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας), όπου εξέτασε τη διαδραστική εγκατάσταση των εργασιών στο ελαιουργείο και το αντίστοιχο παιχνίδι εντοπισμού θέσης στο μουσείο και τον οικισμό. Και μετά βρέθηκε στη Χίο (Μουσείο Μαστίχας, Ολύμποι), όπου δοκίμασε διαδραστική εγκατάσταση καθώς και παιχνίδι εντοπισμού θέσης σε φορητή συσκευή στο μουσείο και τον οικισμό. Οι συμμετέχοντες ακολούθησαν πιστά τα προβλεπόμενα μέτρα ασφαλείας, φορώντας τις προσατευτικές μάσκες τους καθ’ όλη τη διάρκεια παραμονής τους στα μουσεία.