ΣΥΡΟΣ: Χαλανδριανή – Καστρί

“Στην Χαλανδριανή είχε κάποτε το βασίλειό της

μια βασιλοπούλα που την έλεγαν Ανδριανή. Έγινε

όμως χαλασμός κόσμου και χάλασε ο τόπος

από νεροποντές. Από τότε η βασιλοπούλα ονομάστηκε

Χαλ -ανδριανή και με το όνομα αυτό έμεινε

γνωστή και η περιοχή όπου είχε το βασίλειό της”

Το οροπέδιο της Χαλανδριανής και το γειτονικό του ύψωμα Καστρί στην Απάνω Μεριά, είναι τόποι θρύλων και παραδόσεων. Τα ερείπια που υπήρχαν στην περιοχή και ήταν ορατά, όταν χανόταν το χορτάρι που τα κάλυπτε, εντυπωσίαζαν και οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι προσπαθούσαν να καταλάβουν και να ερμηνεύσουν τι παρουσίαζε αυτός ο κατεστραμμένος χώρος, που... ίσως κάποτε ήταν εντυπωσιακός. Ο σημαντικός αυτός αρχαιολογικός χώρος ασκεί ως σήμερα γοητεία σε όσους ανθρώπους ( Έλληνες ή ξένους) έχουν την δυνατότητα να τον επισκεφθούν.

Τα ερείπια, που έχουν διατηρηθεί, έως σήμερα, ανήκουν στον οχυρωμένο οικισμό και σε ένα νεκροταφείο, που περιείχε αρκετούς τάφους της προγενέστερης Πρωτοκυκλαδικής περιόδου 2.700 – 2.400 π.Χ. περίπου. Όλα τα ερείπια και του οικισμού και των τάφων θεωρούνται από τις πιο σημαντικές προϊστορικές θέσεις και υπάρξεις των Κυκλάδων αλλά και ολόκληρου του Αιγαίου. Σε όλα τα βιβλία της προϊστορικής αρχαιολογίας, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και πολλών άλλων χωρών, αναφέρεται η Χαλανδριανή από τις πιο σημαντικές προϊστορικές θέσεις των Κυκλάδων και του Αιγαίου γενικότερα. Φυσικά έγιναν γνωστές χάρη στις συστηματικές ανασκαφές του σπουδαίου αρχαιολόγου Χρήστου Τσούντα το 1898.

Ο μεγάλος Έλληνας Αρχαιολόγος

Ο Χρήστος Τσούντας γεννήθηκε στη Θράκη το 1857 και έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα το 1934. Σπούδασε αρχαιολογία στο Μόναχο από περίφημους τότε καθηγητές. Προσλήφθηκε ως έφορος αρχαιοτήτων στην Ελλάδα από το 1882 και συνέχισε τη δραστηριότητά του σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Το 1904 έως το 1927 υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Θεσσαλονίκης... και το 1927 έγινε ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ιδιαίτερα θέλησε να ερευνήσει τον αρχαίο πολιτισμό που αναπτύχθηκε στον αιγαιακό χώρο. Φρόντισε για λίγο την Νεολιθική εποχή στη Θεσσαλία και στις Μυκήνες, αλλά το μεγάλο του ενδιαφέρον είχε στραφεί στις Κυκλάδες της 3ης χιλιετίας π.Χ. Έκανε ανασκαφές στην Αμοργό, λίγες στην Πάρο στη Σίφνο... και έφθασε στη Σύρο τον Ιούλιο του 1898. Η Σύρος αποτέλεσε τον πιο σπουδαίο και σημαντικό σταθμό της ερευνητικής του αποστολής στις Κυκλάδες, λόγω των σημαντικών προϊστορικών αρχαιοτήτων του νησιού. Έμεινε ελάχιστα στην κοσμοπολίτικη τότε Ερμούπολη. Εγκαταστάθηκε μαζί με τους συνεργάτες του στη Χαλανδριανή, στη θεμωνιά (αγροτική κατοικία) του Δ. Ξανθάκη. Τελικά, αυτή η κατοικία έγινε το ορμητήριό του για τις έρευνές του στο νησί. Άρχισε στις 4 Αυγούστου του 1898 την ανασκαφή στο νεκτροταφείο της Χαλανδριανής, που είναι το πιο εκτεταμένο πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο που έχει βρεθεί έως σήμερα.

Από τις ανασκαφές έχουν βρεθεί περισσότεροι από 600 τάφοι, από όλες τις ανασκαφές που έγιναν και μετά τον Τσούντα, από τους άλλους ειδικούς (Renfren, Dounia, Παπαδόπουλο κ.α.).

Τα κτερίσματα* είναι πάρα πολλά. Βρέθηκαν και πολλά εντυπωσιακά αγγεία, φιάλες πήλινες και μαρμάρινες, όπως και πανέμορφα μαρμάρινα ειδώλια* (θεωρούνται τα ωραιότερα της Ελλάδος), χάλκινες σμίλες, ξύλινες χειρολαβές και πολλοί οψιανοί.

Ο οψιανός είναι η πολύτιμη ηφαιστειογενής μαύρη και σκληρή πέτρα της Μήλου, που από την αρχή της Νεολιθικής Εποχής χρησιμοποιήθηκε ασταμάτητα από τον αρχαίο Κυκλαδίτη ως το σπουδαιότερο εργαλείο του.

Αξίζει να γίνει ειδική αναφορά στα “τηγανοειδή” πήλινα σκεύη του οικισμού, με την ωραίας τέχνης κατασκευή και ποιότητα πηλού. Τα περισσότερα από αυτά τα “τηγανόσχημα” έχουν μια πανέμορφη εγχάρακτη διακόσμηση, με την παρουσία του χαρακτηριστικού κωπήλατου πλοίου με το ψάρι και γύρω – τριγύρω με την ελικοειδή διακόσμηση (ίσως παρουσιάζει το κύμα της θάλασσας;). Όπως αναφέρουν ειδικοί: “Η θαυμαστή αυτή χαρακτική σύνθεση με το θαλασσινό θέμα της μας μιλάει για τη ναυτική κυριαρχία των Κυκλαδιτών στον Αιγαίο, στο μακρινό αυτό παρελθόν”.

Χαλανδριανή

Οι Κυκλαδίτες είναι και ήταν, από την αρχαιότητα ναυτικοί και ο ιδιαίτερος δεσμός τους με τη θάλασσα τους έκανε να διαλέξουν για την εγκατάστασή τους θέσεις που ταίριαζαν με αυτή την ιδιότητά τους.

Χαρακτηριστικό δείγμα τυπικού, οργανωμένου, πλούσιου και πολυάνθρωπου κυκλαδικού συνοικισμού κοντά στη θάλασσα , με τεχνητή και φυσική οχύρωση, στην κορφή του λόφου Καστρί, με εύφορες μικρές πεδιάδες για γεωργία και κτηνοτροφία, με εξασφαλισμένο πόσιμο νερό και με αρκετά μεγάλο νεκροταφείο βρίσκεται στη Χαλανδριανή.

Αυτός ο οικισμός, όπως αναφέρεται από τους ειδικούς, ήταν από τους σπουδαιότερους όλων των Κυκλάδων και δεν περιοριζόταν μόνο μέσα στην ακρόπολη, αλλά οι κάτοικοι είχαν επεκταθεί και σε άλλα σημεία έξω από τα τείχη του οικισμού. Πρέπει να ζούσαν πολλοί άνθρωποι εκεί αφού οι τάφοι του νεκροταφείου ήταν 600 και... ίσως να υπάρχουν και άλλοι. Παράλληλα, από όλα τα θαυμάσια ευρήματα, οι αρχαιολόγοι έχουν σχηματίσει εικόνα της καλής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων, από τα πλούσια κτερίσματα* που βρέθηκαν στους τάφους.

Μέσα στην ακρόπολη της Χαλανδριανής φαίνεται ότι κατοικούσαν δραστήριοι άνθρωποι που φρόντιζαν ιδιαίτερα τη βιοτεχνία και το εμπόριο.

Οι αρχαιολόγοι, άλλωστε, ανεκάλυψαν μέσα σε ερείπια σπιτιών κομμάτια υλικών για την κατασκευή αγγείων κ.α. που είναι γνωστά από τα κτερίσματα των τάφων του νεκροταφείου και έχουν τον χαρακτήρα κεραμικής του νησιού, στα σχήματα και στη διακόσμηση.

Τα Κυκλαδικά ειδώλια, αφιερώματα των Κυκλαδιτών στους νεκρούς τους (από παριανό μάρμαρο), αποτελούν την πολυτιμότερη προσφορά του Κυκλαδικού Πολιτισμού στην Τέχνη.

- Ο Χρήστος Τσούντας αφιέρωσε μεγάλα θαυμάσια κείμενα στην Χαλανδριανή της Σύρου στο βιβλίο του: “Κυκλαδικός Πολιτισμός”.

- Ειδώλια: Μικρού μεγέθους ομοίωμα που παρουσιάζει τον άνθρωπο.

Τα υλικά είναι: Μάρμαρο , ξύλο, πέτρα κ.α.

- Κτερίσματα: νεκρικές προσφορές που συνόδευαν τον νεκρό στον τάφο του – νεκρικό δώρο που παρουσίαζε τον νεκρό ή αντικείμενο που αγαπούσε στη ζωή του. Κτερίζω = Ενταφιάζω.

Έγινε ένα τηλεφώνημα από την Αμερική στη Σύρο και ανέφερε ότι ετοιμάζονται επτά Αμερικανοί να επισκεφθούν τη Σύρο, ιδιαίτερα να επισκεφθούν τη Χαλανδριανή και να φροντίσουν να γυριστεί ταινία της αρχαίας πόλης, μαζί με την αρχαία ιστορία της.