Η Βυζαντινή Δράμα αποκαλύπτεται

Βαγγέλης Ψωμάς

Νέα αρχαιολογικά ευρήματα εξαιρετικού ενδιαφέροντος αποκαλύφτηκαν στον περιβάλλοντα χώρο του Ιερού Ναού Αγίας Σοφίας, όπου από το τέλος του 2019 και μέχρι σήμερα διεξάγονται εργασίες στο πλαίσιο της Β’ φάσης αποκατάστασης του ιστορικού μνημείου.

Τα νέα ευρήματα, που αποκαλύπτουν σήμερα και με φωτογραφικό υλικό τα «Χ», προσδίδουν στις προγραμματισμένες εργασίες ακόμα μεγαλύτερη αξία. Πέρα από τις εργασίες ανάδειξης του ιστορικού μνημείου της Αγίας Σοφίας, αποκαλύπτεται πλέον και οπτικά, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες, μια ολόκληρη περιοχή γεμάτη με αρχαιολογικά ευρήματα που, εφόσον αναδειχθεί, μπορεί να αποτελέσει έναν ακόμη πόλο επεκτασιμότητας, με ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον, για την πόλη της Δράμας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπεύθυνη του έργου είναι η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κ. Βασιλική Πουλιούδη και επιβλέπουσες είναι η κα Σταυρούλα Δαδάκη, προϊσταμένη της ΕΦΑ Καβάλας – Θάσου και η κα Μαρία Κοντογιαννοπούλου, προϊσταμένη του Τμήματος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας.

Όπως είπε στα «Χ» η επιβλέπουσα του έργου κ. Μαρία Κοντογιαννοπούλου, αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη οι εργασίες που γίνονται στο πλαίσιο της Β’ φάσης αποκατάστασης και ανάδειξης του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας. Οι εργασίες της Β’ φάσης χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με ποσό που ξεπερνά τις 700.000 ευρώ και περιλαμβάνουν αναστηλωτικές παρεμβάσεις στο κτίσμα της Αγίας Σοφίας. Κάποιες από αυτές είναι οι στερεώσεις λιθοδομών και η αποκατάσταση των μορφολογικών στοιχείων. Παράλληλα, γίνονται εργασίες συντήρησης των λιγοστών βυζαντινών τοιχογραφιών που έχουν μείνει εντός του μνημείου, ενώ την ίδια στιγμή συντηρούνται και τα υπολείμματα των οθωμανικών τοιχογραφιών. Επίσης, συντηρούνται τα λίθινα μορφολογικά στοιχεία του ναού, δηλαδή οι κίονες, τα θυρώματα και διάφορα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέρη που υπάρχουν εντός της εκκλησίας. Παράλληλα, ολοκληρώνεται η αποχωμάτωση του περιβάλλοντος χώρου του ναού.

Κατά τη διάρκεια της αποχωμάτωσης εντοπίστηκαν και άλλα βυζαντινά κατάλοιπα, όπως μια μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική, η οποία είχε εντοπιστεί από το 2015 κατά την Α’ φάση εξέλιξης των έργων. Στη Β’ φάση που είναι σε εξέλιξη τώρα, εντοπίστηκε στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας, ένας μικρότερος μονόχωρος βυζαντινός ναός, καθώς και ένα εκτεταμένο βυζαντινό και οθωμανικό νεκροταφείο. Όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες, θα έχουμε και μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη της βυζαντινής Δράμας, όπως αυτή αποκαλύπτεται στον χώρο της Αγίας Σοφίας. Παράλληλα με το αναμορφωμένο μνημείο, η περιοχή θα αποκτήσει και έναν νέο αρχαιολογικό χώρο, διαμορφωμένο και επισκέψιμο τόσο για τους Δραμινούς όσο και για τους υπόλοιπους επισκέπτες της πόλης. Η Β’ φάση αποκατάστασης και ανάδειξης του Ιερού Ναού της Αγίας Σοφίας ξεκίνησε από τις αρχές του 2020. Η αποκάλυψη της μονόχωρης βυζαντινής εκκλησίας και του βυζαντινού και οθωμανικού νεκροταφείου έγινε κατά την εξέλιξη των έργων της Β’ φάσης μέχρι και σήμερα.

Κατά την Α’ φάση των έργων ανάδειξης της Αγίας Σοφίας είχαν γίνει επεμβάσεις σε ορισμένα μέρη της τοιχοποιίας. Έγιναν δηλαδή ενισχύσεις, στερεώσεις, εν τέλει αποκαταστάσεις της τοιχοποιίας του μνημείου. Ουσιαστικά συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν τα μορφολογικά στοιχεία του, ενώ ένα μέρος της αποκατάστασης της τοιχοποιίας εξελίσσεται τώρα. Κατά τη διάρκεια του lockdown, οι εργασίες συνεχίστηκαν κανονικά, παρότι υπήρξαν μικροδυσκολίες στην προμήθεια των αναγκαίων υλικών, καθώς τα καταστήματα ήταν κλειστά. Παρόλα αυτά, οι συγκεκριμένες δυσκολίες έφεραν μόνο μικροκαθυστερήσεις, αλλά δεν επηρέασαν σοβαρά το χρονοδιάγραμμα των εργασιών. Η παρούσα φάση των έργων αναμένεται να ολοκληρωθεί επισήμως τον Ιούλιο του 2022.

Οι εργασίες αποκατάστασης της Β’ φάσης έχουν δημιουργήσει αναπόφευκτες οχλήσεις, που αφορούν κυρίως την πρόσβαση των περιοίκων στις οικίες τους. Ωστόσο, το κλείσιμο του χώρου (του εργοταξίου) ήταν κάτι που δεν μπορούσε να αποφευχθεί και έγινε όπως προβλέπεται από τις σχετικές διατάξεις για λόγους κυρίως ασφαλείας των περιοίκων. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας ζητά την κατανόηση των περιοίκων για τις εξελίξεις αυτές, αλλά, όπως επισημαίνει, δεν μπορεί να γίνει κάτι διαφορετικό.

Όπως εξήγησε η κ. Κοντογιαννοπούλου, στην προσπάθεια εκτέλεσης των έργων αποκατάστασης τόσο στην πρώτη όσο και στην παρούσα φάση, ήταν πολύ σημαντική η βοήθεια που προσέφερε η Ιερά Μητρόπολη Δράμας, εξασφαλίζοντας χώρους αλλά και τεχνικά μέσα για τη διευκόλυνση του έργου. Επίσης, πολύ σημαντική ήταν η βοήθεια που παρείχαν και συνεχίζουν να παρέχουν η Περιφερειακή Ενότητα Δράμας και ο Δήμος Δράμας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους παραπάνω φορείς για τη διευκόλυνση του συνολικού έργου εξέφρασε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας μέσα από το ρεπορτάζ των «Χ».