Φοίνικας: Το μεγάλο χωριό με τ' αλμυρίκια

Πριν από αρκετούς μήνες είχα παραλάβει ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο από έναν Συριανό, ο οποίος μου ανέφερε ένα εντυπωσιακό ιστορικό από το λιμάνι του Φοίνικα. Ζήτησα την άδειά του να μεταφέρω το κείμενό του στην εφημερίδα μας και συμφώνησε. Στην επιστολή έγραψε: “Με αφορμή το δημοσίευμά σας στην “ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ” για το λιμάνι του Φοίνικα, αποφάσισα να σας ενημερώσω για μια μου ανακάλυψη που έκανα πριν από μερικά χρόνια. Είναι μεγάλη μου χαρά να σας εκμυστηρευτώ ένα “μυστικό” που κρατάω όλο αυτόν τον καιρό. Μετά την κ. Σίμωσι είστε η επόμενη που αποκαλύπτω με τόση λεπτομέρεια την ανακάλυψή μου. Αν θέλετε εσείς, επειδή γνωρίζετε περισσότερα πρόσωπα, να το πείτε και σε άλλους, ευχής έργο θα είναι αφού έτσι θα βοηθήσετε με τον τρόπο σας στον εμπλουτισμό της ιστορίας του αγαπημένου μας νησιού”.

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ (που έγραψε ο κ. Μάρκος Βουτσίνος)

“Ένα Αυγουστιάτικο μεσημέρι, μαζί με τη γυναίκα μου είχαμε πάει για μπάνιο σε μια από τις περιοχές του Φοίνικα. Εγώ με μια μάσκα έκανα ένα θαλάσσιο περίπατο κοντά σε μια από τις νησίδες του λιμανιού. Σε κάποιο σημείο του βυθού είδα κάποιες όρθιες πλάκες. Μου έκανε εντύπωση και τις παρατήρησα πιο προσεκτικά. Είδα ότι σχημάτιζαν ένα παραλληλόγραμμο. Επιπλέον ήταν από ασβεστόλιθο, ενώ τα υπόλοιπα βράχια του βυθού δεν ήταν. Άρχισα τότε, με κέντρο αυτές τις πέτρες να κάνω κύκλους, μήπως βρω κάτι που να μου λύσει την περιέργεια. Λίγο μακρύτερα και σε πιο μεγάλο βάθος βρήκα ένα τετράφωνο από μεγάλες ομοιόμορφες πέτρες που έχουν στρογγυλοποιηθεί οι ακμές τους. Δεν χωρούσε αμφιβολία ότι ήταν ανθρώπινη κατασκευή. Άρχισα να δίνω μεγαλύτερη προσοχή σε ότι έβλεπα και έτσι σ' ένα λιθοσωρό βρήκα πολλά κεραμικά, στόμια και λαβές από αμφορείς. Μερικές φορές ακόμη έκανα κάποιες επιπλέον έρευνες και εντόπισα δύο προβλήτες και υπολείμματα κτιρίου. Φυσικά ενημέρωσα αμέσως την κ. Σίμωσι. Μου είπε ότι όταν θα ερχόταν στη Σύρο θα με ενημέρωνε για να πάμε να τα δούμε. Επειδή πέρασε αρκετός καιρός και λόγω της εργασίας της δεν ήταν δυνατόν να έλθει στη Σύρο, το μόνο που έκανα ήταν με πρότασή της να κάνω ένα έγγραφο, να αναφέρω όλα αυτά και να το δώσω στην αρχαιολογική υπηρεσία.

Το έγγραφο αυτό μαζί με ένα σχέδιο το έδωσα στην κ. Σίμωσι αφού την θεωρώ ειδική και αρμόδια. Μετά από αρκετούς μήνες συναντηθήκαμε και την ρώτησα τι έγινε με το θέμα του Φοίνικα. Μου απάντησε ότι είναι έτοιμη να το φροντίσει, αλλά όχι τώρα γιατί υπάρχουν άλλα απαραίτητα ελληνικά θέματα που προηγούνται. Από τότε, με τις επαγγελματικές και προσωπικές μου υποθέσεις ξεχάστηκα, μέχρι που διάβασα το άρθρο σας κ. Ρώτα και μου ήρθαν όλα πάλι στο μυαλό μου...”

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΠΡΟΒΛΗΤΑΣ

“Στην ακτή του όρμου του Φοίνικα υπάρχουν μικρές και μεγάλες νησίδες. Μια από αυτές είναι σκέτος βράχος. Στο νότιο μέρος της υπάρχει ένας ύφαλος. Υπάρχει και μια φαρδιά ρωγμή η οποία έχει επιχωθεί και στην τομή του εδάφους, που έχει προκληθεί από τη διάβρωση της θάλασσας φαίνονται διάφορα όστρακα κεραμικών, οψιανοί... και το σημαντικό τμήμα μικρού τοίχου, το οποίο έχει το μισό καταρρεύσει. Στην επίπεδη επιφάνεια αυτής της μικρής νησίδας υπάρχουν μόνο μερικά συντρίμματα κεραμικών και οψιανών, χωρίς να υπάρχουν άλλα ίχνη. Πλησιάζοντας την νησίδα από το μόλο, ο βυθός από αμμώδης γεμίζει χαλίκια και το βάθος μειώνεται σταδιακά. Κολυμπώντας με κατεύθυνση βόρεια, αρχίζει το χαλίκι να δίνει τη θέση του σε πιο μεγάλες πέτρες, που στο τέλος γίνεται ένας μεγάλος επιμήκης σωρός από πέτρες με κατεύθυνση από ανατολικά σε δυτικά. Παρατηρώντας αυτό το σωρό από λίθους, παρατήρησα ότι προς τα νότια υπάρχουν σκέτες μεγάλες πέτρες, ενώ προς τα βόρεια οι πέτρες είναι λίγο πιο μικρές και ανάμεσά τους υπάρχουν πολλά και μεγάλα θραύσματα κεραμικών τα οποία είναι κολλητά με τις πέτρες. Πρόσεξα ακόμη ότι οι πέτρες της νότιας πλευράς είναι ακανόνιστου σχήματος και το χτίσιμό του είναι σωστό. Οι πέτρες της βόρειας πλευράς τελειώνουν απότομα στην άμμο.

Σ' ένα άλλο σημείο με πέτρες τριγύρω είναι γεμάτο με καταπλακωμένα κεραμικά. Εκεί βρήκα ένα πήλινο σκεύος που μοιάζει με τις σημερινές λεκάνες και ήταν σπασμένο σε δύο κομμάτια.

Στον βυθό, που εκτείνεται πιο πέρα, διακρίνονται μισοθαμένα διάφορα κεραμικά κομμάτια. Βρήκα ένα κομμάτι από τον πάτο ενός δοχείου σε σχήμα μικρού πιάτου, βαμμένο με μαύρο βερνίκι. Με αυτά τελειώνει η περιγραφή της βόρειας πλευράς.

Κολυμπώντας προς τη νότια πλευρά συναντήσαμε σ' ένα περίπου μέτρου βάθους υπολείμματα ενός σπιτιού. Ήταν μια γωνιά από δύο τοίχους, μήκους περίπου ενός μέτρου. Οι τοίχοι είναι χτισμένοι με μικρές πέτρες. Σε επαφή με τον βόρειο τοίχο από τη γωνιά υπάρχουν δύο σκαλιά από πέτρινες πλάκες.

Συνεχίζοντας την πορεία προς τα νότια, είδαμε, εκεί που τελειώνουν τα χοντρά χαλίκια και αρχίζουν οι μεγάλες πέτρες, σε βάθος περίπου 2 μέτρων, υπάρχουν 4 πλάκες! Είναι από ασβεστόλιθο και φυτεμένες κάθετα στον βυθό.

Το πάχος τους κυμαίνεται σε 10 εκ. Περίπου και η περίμετρός τους είναι ακανόνιστη.

Προς τα ανατολικά και σε αρκετό μήκος και προς τα νότια σε μικρότερο μήκος, από αυτό το παραλληλόγραμμο εκτείνεται λιθόστρωτος χώρος από μεγάλες πέτρες.

Στην αρχή οι πέτρες είναι σκέτες και όσο προχωράμε, αρχίζουν να εμφανίζονται κεραμικά.

Στο τμήμα του σωρού που βρίσκεται κοντά στον αμμώδη βυθό τα κεραμικά είναι πολλά. Υπάρχουν χερούλια, στόμια (ανοίγματα), ακόμα και μεγάλα κομμάτια αμφορέων. Κάποιοι, προσπαθώντας να αποκολλήσουν μερικούς, τους έσπασαν. Υπάρχουν μικρά και μεγάλα κομμάτια αμφορέων. Όταν βγήκα από το νερό πρόσεξα ότι αυτή η περιοχή της θάλασσας βρισκόταν περίπου 100 μέτρα από τη σημερινή παραλία. Με αυτή την περιγραφή, πιστεύω να έγινα κατανοητός.”

Αυτό το κείμενο ανήκεις στον κ. Μάρκο Βουτσίνο. Όπως μου είπε ήταν... “αλουμηνάς”. Αυτή ήταν η εργασία του.

ΤΙΜΟΛΕΩΝ ΑΜΠΕΛΑΣ

Δικαστικός και λογοτέχνης (1850-1926) ασχολήθηκε πάρα πολύ με τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα με την αρχαία εποχή της Σύρου. Στο βιβλίο του “Ιστορία της νήσου Σύρου” το κείμενο είναι μεγάλο και άριστο! Αναφέρω λίγα λόγια για τον Φοίνικα, σε μετάφραση: “Στο Φοίνικα της Σύρου, στη θέση του σημερινού λιμενίσκου και μέσα στη λιμενολεκάνη εντοπίσθηκαν πολλές συστάδες αγγείων καθώς και αρχαίο λιμενικό έργο.

- Ο Φοίνικας αποτελούσε το επίνειο της αρχαίας πόλης Ποσείδια (της σημερινής Ποσειδωνίας) και ήταν σε χρήση από τους κλασσικούς ακόμη χρόνους, τον 5ο π.Χ αιώνα.

- Εντός του λιμένος και παρά την προκυμαίαν του Φοίνικος ανεκαλύφθησαν υπό Καλυμνίων δυτών δυο αρχαίοι πίθοι καλής τέχνης και εποχής οίτινες (οι οποίοι) ευρίσκονται σήμερον εις το αρχαιολογικόν μουσείον των Παρισίων... Μαρτυρούσι δύται, εξετάσαντες τον πυθμένα του λιμένος Φοίνικος, ότι διέκριναν ίχνη αρχαίων ερειπίων παρά την προκυμαίαν... Άξια σημειώσεως είναι η πλήθυς των αρχαίων λαγήνων (δοχεία)...”

Στο Μουσείο των Παρισίων, θαύμασα πολλά αντικείμενα του Φοίνικα κ.α.