Μια γυναίκα στη Φιλική Εταιρεία

Με την ευκαιρία της Εθνικής Επετείου θα ήθελα να σας διηγηθώ μια αληθινή ιστορία όταν η αγαπημένη μας πατρίδα στέναζε κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Είναι μια αληθινή ιστορία με ηρωίδα την Κυριακούλα Μιχαήλου Ναύτη, τη μόνη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

Για την Επανάσταση του '21 γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Και κάθε γωνιά του τόπου μας με καμάρι έχει να επιδείξει τον ήρωα ή τους ήρωές της. Κάθε βουνοκορφή το τραγούδι της, κάθε βουνοπλαγιά το ποίημά της.

Αρματωλοί υπήρχαν σε κάθε περιοχή της χώρας μας και... κάθε νησί είχε τον μπουρλοτιέρη του, που κατόρθωναν στα λιμάνια. Νομίζω ότι αξίζει να καμαρώνουμε για ότι έκαναν τότε ώστε η χώρα μας να ελευθερωθεί και να είναι δική μας σήμερα. Αξίζει να θυμόμαστε αυτούς τους άξιους Έλληνες και να τους τιμούμε. Ο αείμνηστος Στέλιος Κουτσοδόντης ασχολήθηκε και θέλησε να μάθει πως, μια Ελληνίδα έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

Νύχτα του 1821 στη Σμύρνη

“Σκοτεινιά και μαυρίλα σκεπάζει την πόλη. Κείνο το βράδυ ο άνδρας της Κυριακής άργησε να 'ρθει. Σιμά στο τζάκι τον καρτερεί εκείνη. Και σκεφτόταν: Μα τι έχει κι αργεί έτσι ο Μιχαήλος μου αυτό τον τελευταίο καιρό. Δεν αντέχω να αργεί τόσο πολύ. Θα βρω τη λύση. Πάνω στην ώρα έφθασε ο Μιχαήλος με την ιατρική τσάντα στο χέρι. Καλησπέρα Κυριακή. Τι στέκεις έτσι στα σκοτεινά. Και εκείνος προχωρεί μέσα στο σπίτι και η Κυριακή τον παρακολουθεί και βλέπει ότι εκείνη τη τσάντα... με προφυλάξεις ανοίγει ο Μιχαήλος το ντουλάπι, σηκώνει μια στίβα ρούχα, βάζει από κάτω την τσάντα, την σκεπάζει, κλείνει το ντουλάπι, το κλειδώνει και κρατά το κλειδί στην τσέπη του. Μετά το φαγητό τους έπεσαν να κοιμηθούν, όμως τα μάτια της Κυριακής δεν κλείνουνε. Αφουγκράζεται επί αρκετή ώρα του Μιχαήλου την αναπνοή που είχε γίνει λίγο θορυβωδική. Ο καημένος κουράζεται κάθε μέρα στους δρόμους. Πηγαίνει σε τόσους ασθενείς που τον έχουν ανάγκη. Το επάγγελμα του γιατρού είναι σπουδαίο και είναι περήφανη για αυτό. Εκεί που καθόταν, χωρίς να κοιμάται, σκεφτόταν... Η μητέρα της η Ζαφείρω από την Πελοπόννησο, ανηψιά του Ανανίου. Ο πατέρας της ο Γιώργος Μιτάκης από την Κρήτη, φυγάδες και οι δύο από την επανάσταση του 1769 βρέθηκαν στη Σμύρνη. Εκεί η Κυριακή γνωρίζεται και παντρεύεται τον Μιχαήλο Ναύτη, τον γιατρό. Από τον γάμο τους έχουν ένα γιο, τον Γιώργο, το καμάρι τους. Σπούδασε Νομικά στην Ιταλία και ως άριστος επιστήμων, έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και τον ονόμασαν “Αναξαγόρα”. Η ζωή της Κυριακής με τον άνδρα της κυλούσε ήρεμα, όσο γινόταν ήρεμα με τη σκλαβιά. Τον τελευταίο καιρό φερόταν παράξενα και η Κυριακή ανησυχούσε.

Εκείνη τη νύχτα που ο γιατρός συνέχιζε τον ύπνο του, η Κυριακή σηκώθηκε από το κρεβάτι και πήγε προς το ντουλάπι που είχε βάλει την τσάντα του... Μα το ντουλάπι ήταν κλειδωμένο. Άρχισε τότε εκείνη να ψάχνει τα ρούχα του για να βρει το κλειδί, που ξαφνικά πέφτει κάτω, το πήρε και ξεκλείδωσε το ντουλάπι. Στα σκοτεινά αναζήτησε την τσάντα και τελικά τη βρίσκει! Πήγε σε μια άκρη της κρεβατοκάμαρας και με το χέρι της που έτρεμε την άνοιξε και βρήκε μέσα χαρτιά, γράμματα, έγγραφα... Πήρε ένα και προσπάθησε με την τρεμάμενη φλόγα του κεριού, να το διαβάσει, αλλά αδύνατον να καταλάβει τι έλεγε και ξέσπασε σε κλάμα. Ήταν ακατανόητα ότι βρήκε. Φοβήθηκε μήπως ήταν ανακατεμένος σε τίποτα παράξενο; σκέφτηκε. Άρχισε να έχει ένα δυνατό κλάμα και .... τότε ξυπνάει ο Μιχαήλος και της φωνάζει: Κυριακή τι έπαθες; Πετιέται από το κρεβάτι, την πλησιάζει και βλέπει τα σκόρπια χαρτιά που ήταν έξω από την ιατρική του τσάντα.

- Κυριακή τι έκανες; Τώρα πρέπει ή να σε σκοτώσω ή να γίνει κάτι άλλο μια και τόλμησες να δεις αυτά τα έγγραφα.

Σαν έφεξε ο Θεός τη μέρα, ο Μιχαήλος Ναύτης πήρε την πολύτιμη τσάντα κι ετοιμάσθηκε να βγει. Είπε στη γυναίκα του:

- Κυριακή, να με συμπαθάς γι' αυτό που θα κάνω. Σε παρακαλώ όση ώρα θα λείψω να μην ιδείς και να μην μιλήσεις σε κανέναν.

Και φεύγει. Η Κυριακή ακούει να κλειδώνει την πόρτα!!

Με βαριά καρδιά ο ιατρός Μιχαήλ Ναύτης δίνει λόγο στους άνδρες που είναι καθισμένοι και σκεπτικοί γύρω από ένα τραπέζι.

Λόγια του Μιχαήλ Ναύτη

“... Έτσι έχουν τα πράγματα φίλοι μου. Τώρα εσείς θα αποφασίσετε για την τύχη της αγαπημένης μου γυναίκας. Ότι έκανε το έκανε από αγάπη και από φροντίδα για μένα. Δεν θα 'ταν δίκαιο να τη σκότωνα, μα τι θα λέγατε αν γινόταν κι αυτή μέλος της Εταιρείας μας μια και έμαθε το μυστικό μας;”... Όλοι δέχθηκαν.

Ορθή και μεγαλόπρεπη η Κυριακή Ναύτη δίνει μπροστά στους Φιλικούς τον όρκο των μελών της Φιλικής Εταιρείας. Ο άνδρας της την κοίταξε με συγκίνηση. Η Κυριακή είναι η μόνη γυναίκα που έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Προσέφερε στην εταιρεία τρεις χιλιάδες γρόσια. Μεγάλο ποσόν για την εποχή, και τα παρέδωσε με χαρά. Αργότερα διέθεσε και ολόκληρη την περιουσία της για τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας, που ήταν σημαντική. Ήταν η μοναδική γυναίκα μέλος της Εταιρείας. Το σημαντικό είναι ότι ήταν τόσο άξια της τιμής που της προσέφεραν, ώστε έγινε ο κυριότερος φύλακας των Εταιρικών Εγγράφων του συζύγου της, ο οποίος με τη σειρά του κατείχε εξέχουσα θέση ανάμεσα στους Φιλικούς. Αυτό φαίνεται από ένα γράμμα που του έστειλε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης όπου τον επαινεί και τον συγχαίρει για το ζήλο του και τον πατριωτισμό του και τον διορίζει μέλος της Εφορίας της Σμύρνης. Η θέση αυτή ήταν σπουδαία γιατί η Σμύρνη ήταν το κέντρο των ενεργειών, των Φιλικών της Κυδωνίας, Σάμου και Πάτμου.

Την έκρηξη της Επαναστάσεως η κατακαημένη Σμύρνη την πλήρωσε με πολλές σφαγές.

Τότε ο Μιχαήλος Ναύτης κατόρθωσε να σωθεί και να καταφύγει στη Σύρο, όπου αργότερα το 1833 ίδρυσε στο νησί μας, το πρώτο Νοσοκομείο. Όμως η καρδιά του το λέει. Και δεν ησυχάζει εύκολα. Το ανδρόγυνο αυτό που τόσο άξια αγωνίστηκε για τη Λευτεριά της Μεγάλης Πατρίδας, δεν θα αρκεσθεί σ' αυτό. Αργότερα ξαναβρίσκουμε τον Μιχαήλο Ναύτη, μέλος της Κρητικής Επιτροπής κατά την Επανάσταση του 1841. Η πατρίδα του πατέρα της Κυριακής ζητούσε λευτεριά! Πως να της την αρνιόταν;”

• Είναι μέρος της ομιλίας του Στέλιου Κουτσοδόντη, ο οποίος ήταν διευθυντής ξενοδοχείων και διευθυντής Ανωτέρας Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων. Ήταν κάτοικος της Νέας Σμύρνης και αδελφός του Μιχάλη Κουτσοδόντη, διευθυντού εργοστασίου Σύρου, και της Ελένης Λυγοψυχάκη. Η μητέρα τους Χριστίνα Αλεξάνδρου Κουτσοδόντη ήταν το γένος Μιχαήλ Γεωργίου Ναύτη και δισέγγονη της μοναδικής Ελληνίδας μέλους της Φιλικής Εταιρείας Κυριακής Μιχαήλου Ναύτη.

• Αυτό το θέμα, ανέπτυξε στο Ροταριανό όμιλο Νέας Σμύρνης ο Στέλιος Κουτσοδόντης το 1997. στόχος του ήταν να παρουσιάσει την μοναδική γυναίκα Κυριακή Μιχαήλου Ναύτη που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας

Από το βιβλίο του Δημάρχου Ν. Λειβαδάρα αναφέρεται:

“Ο Μιχαήλ Ναύτης διετέλεσε ιατρός του Νοσοκομείου της Ερμούπολης και επισκεπτόταν τους αρρώστους μια φορά την εβδομάδα τουλάχιστον... Ο Μ. Ναύτης απεβίωσε στην Ερμούπολη στις 23 Σεπτεμβρίου 1841. Στην Ερμούπολη Φαρμακοποιός ήταν ο Πανταλέων Ναύτης, γιος του Ιατρού Μιχαήλ Ναύτη.”

Το βιβλίο του Δημάρχου: “ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ” αναφέρει ένα μεγάλο ιστορικό της δημιουργίας και της ιστορίας του και ιδιαίτερα τονίζει: “Όταν μεγαλουργούσαν οι πρώτοι οικιστές της Ερμούπολης”