«Ας μη θρηνήσουμε τον θάνατο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς»

Πληθαίνουν οι φωνές φορέων και πολιτών που εφιστούν την προσοχή τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο σχετικά με τα ιστορικά κτίρια, σημαντικό μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που κινδυνεύει λόγω του χρόνου, της αδιαφορίας, των δυσκίνητων κρατικών μηχανισμών αλλά και της οικονομικής αδυναμίας των ιδιοκτητών να προβούν σε γενναίες παρεμβάσεις συντήρησης.

Τον δρόμο αυτό άνοιξε πριν από μερικούς μήνες η διαδικτυακή ομάδα «Τα νεοκλασικά της Σύρου εκπέμπουν SOS», μια πρωτοβουλία του Χάρη Βεκρή, που έτυχε θερμής ανταπόκρισης από την τοπική κοινωνία και όχι μόνο. Μέσα από τις καθημερινές αναρτήσεις των μελών της, που έχουν ξεπεράσει τα 2.900, αποτυπώνεται η θλιβερή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει δεκάδες κτίρια της πρωτεύουσας των Κυκλάδων και επισημαίνεται η ανάγκη επίλυσης όλων των χρονοβόρων προβλημάτων αδειοδότησης της επισκευής τους.

Μια πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Σύρου

Τα «χνάρια» αυτής της προσπάθειας ακολουθεί η νέα ομάδα με τίτλο «Το ΔΙΑΤΗΡΩ να γίνει Πράξη!» που δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο Σύρου με στόχο να ξεκινήσει ένας διευρυμένος δημόσιος διάλογος για την άμεση ανάγκη υλοποίησης του χρηματοδοτικού εργαλείου "Διατηρώ" ως ένα ελάχιστο μέσο υποστήριξης των δεκάδων χιλιάδων ιδιοκτητών διατηρητέων, ιστορικών ή παραδοσιακών κτηρίων της Ελλάδας.

Υπενθυμίζεται ότι το Ινστιτούτο Σύρου, γνωρίζοντας καλά τα ζητήματα που αφορούν στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και έχοντας καταγράψει, μόνο στην Ερμούπολη, 136 επικίνδυνα κτίρια και περί τα 300 ασυντήρητα κτίρια, πρότεινε πριν από έναν χρόνο στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ένα πρόγραμμα ενίσχυσης των εργασιών αποκατάστασης σπουδαίων ιστορικών κτιρίων με κίνητρα ανάλογα με εκείνα του «Εξοικονομώ».

Όπως υπογραμμίζεται, η δυναμική που έχει η πολιτιστική κληρονομιά σε οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτιστικό επίπεδο απαιτεί και την ανάλογη ανάληψη της ευθύνης για την προστασία, συντήρηση και προβολή της, από τους πολίτες και το κράτος. Είναι σύνηθες φαινόμενο (σε πολλά ΜΜΕ) να παρουσιάζονται τα δεκάδες προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε ιδιοκτήτης στην προσπάθεια του να ισορροπήσει ανάμεσα σε ένα -ασφυκτικό πολλές φορές- πλαίσιο υποχρεώσεων και στις οικονομικές απαιτήσεις για τη συντήρηση του παραδοσιακού/ιστορικού κτηρίου που κατέχει.

Στο πλαίσιο αυτό, το Ινστιτούτο παρατήρησε την τελευταία χρηματοδοτική περίοδο του ΕΣΠΑ, μία υψηλή ζήτηση στο πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον» από τους ιδιοκτήτες ακόμη και ιστορικών κτηρίων ή κτηρίων παραδοσιακών οικισμών, ως μόνη λύση για την συγχρηματοδότηση της επισκευής των ιδιοκτησιών τους. Η αλλαγή των κουφωμάτων χρησιμοποιήθηκε ως πρώτο βήμα σε μια διαδικασία συντήρησης ή/και επισκευής του κτηρίου τους. Παράλληλα όμως οι γραφειοκρατικές δυσκολίες (εγκρίσεις από συναρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες) οδήγησαν πολλούς από τους ωφελούμενους να παραμείνουν μόνο στην αντικατάσταση κουφωμάτων και να μην προχωρήσουν σε άλλες αλλαγές στο κέλυφος του κτηρίου τους.

Σύμφωνα με την πρόταση του Ινστιτούτου, το πρόγραμμα θα απευθύνεται σε ιδιοκτήτες διατηρητέων, μνημείων ή κτιρίων εντός παραδοσιακών οικισμών και ιστορικών τόπων και θα έχει εισοδηματικά κριτήρια. Στα υψηλότερα εισοδήματα η επιχορήγηση θα είναι σε μορφή άτοκου δανεισμού από συνεργαζόμενες ιδιωτικές τράπεζες.

Ο σχεδιασμός προτάθηκε να έχει ως κύριους στόχους, τη μείωση των ενεργειακών αναγκών του ιστορικών κτιρίων με επεμβάσεις αποκλειστικά στο κέλυφος (κατασκευαστικές), όπως αλλαγή κουφωμάτων, προσθήκη θερμομόνωσης κ.λπ., την επισκευή και δομική ενίσχυση του ιστορικού κτιρίου με επεμβάσεις κυρίως στο κέλυφος, αποκλειστικά με παραδοσιακά υλικά, προκειμένου να αυξηθεί η αντοχή του στις επιπτώσεις (φθορές) της κλιματικής αλλαγής, και τέλος, την πραγματοποίηση άμεσων σωστικών επεμβάσεων για την άρση επικινδυνότητας όσων κτιρίων είναι ετοιμόρροπα.

Για να μη γίνει ο διάλογος… επίλογος χωρίς έργο

Παρά το γεγονός ότι, η κυβέρνηση έχει εκφράσει την πρόθεσή της να προβεί στην υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος, αυτό δεν έχει οριστικοποιηθεί μέχρι και σήμερα.

Από την πλευρά της, η ομάδα ζητά τη δέσμευση της πολιτείας να υλοποιήσει το πρόγραμμα "Διατηρώ" όπως το έχει εξαγγείλει πολλές φορές μέχρι σήμερα στα ΜΜΕ και να βρεθεί χρηματοδότηση είτε από το "Ταμείο Ανασυγκρότησης", είτε από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 προκειμένου να γίνει πράξη η δέσμευση της κυβέρνησης για έμπρακτη βοήθεια στον αγώνα διατήρησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς η οποία συμπυκνώνεται στους εκατοντάδες παραδοσιακούς οικισμούς και στα χιλιάδες διατηρητέα μνημεία μας.

Το Ινστιτούτο Σύρου καλεί τους φίλους και τα μέλη του να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια με στόχο να γίνει πραγματικότητα η χρηματοδότηση των χιλιάδων ιστορικών και διατηρητέων κτηρίων στην Ελλάδα που κινδυνεύουν συστηματικά από εγκατάλειψη. Επιθυμία του είναι να δυναμώσει η φωνή της ομάδας σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Αξίζει να σημειωθεί πως, η ομάδα που δημιουργήθηκε στις 22 Μαρτίου, απέκτησε 1.000 φίλους μέσα σε 48 ώρες, ενώ σήμερα έχει ξεπεράσει τα 1.400 μέλη. Κάθε κοινοποίηση και πρόσκληση στην Ομάδα δυναμώνει τη φωνή όλων των μνημείων μας που δεν μπορούν να μιλήσουν.

«Η 25^η Μαρτίου αποτελεί συμβολική για την Ελλάδα, γεμάτη μηνύματα και σκέψεις για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Για να μην θρηνήσουμε τον θάνατο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς θα πρέπει να δράσουμε και να ζητήσουμε το αυτονόητο: το ΔΙΑΤΗΡΩ να γίνει Πράξη άμεσα», δήλωσε ανήμερα της Εθνικής Επετείου, ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Σύρου, Παύλος Χατζηγρηγορίου.

Όπως τονίζει: Εδώ και ένα χρόνο, για πρώτη φορά στη χώρα μας, ξεκίνησε ένας διάλογος για την υλοποίηση του προγράμματος "ΔΙΑΤΗΡΩ" με στόχο να θεσμοθετηθεί ένα χρηματοδοτικό εργαλείο για να βοηθήσει τους χιλιάδες ιδιοκτήτες παραδοσιακών ή διατηρητέων κτηρίων. Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτόν τον διάλογο να γίνει «επίλογος» χωρίς έργο. Ελπίζουμε αυτή η Ομάδα να βοηθήσει ώστε να ακουστεί η φωνή όλων μας δυνατή και καθαρή: Το "ΔΙΑΤΗΡΩ" να γίνει Πράξη!».