Ο αρχαιολογικός πλούτος της Σαντορίνης “ταξιδεύει” στη Ρωσία

Στο πλαίσιο των δράσεων για το Έτος Κοινής Ιστορίας Ρωσίας και Ελλάδας, το Κρατικό Μουσείο Καλών Τεχνών Πούσκιν, θα φιλοξενήσει από τις 20 Ιουνίου έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2021 επετειακή έκθεση για τα σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρήματα του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης.

Με αφορμή τις δράσεις για το Έτος Κοινής Ιστορίας Ρωσίας και Ελλάδας, το οποίο μάλιστα συμπίπτει με την 200η επέτειο από την έναρξη του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα της Ελλάδας για ανεξαρτησία, το Κρατικό Μουσείο Καλών Τεχνών του Πούσκιν σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, πρόκειται να φιλοξενήσει την έκθεση με τίτλο "Θησαυροί του Ακρωτηρίου".

Για πρώτη φορά εκτός Ελλάδος τα εκθέματα

Η έκθεση θα συμπεριλάβει 210 αρχαία έργα και σύνολα, τρία γύψινα εκμαγεία και δύο προπλάσματα κτιρίων του Ακρωτηρίου της Αρχαίας Θήρας, ενώ σύμφωνα με τα όσα δημόσια δήλωσε ο επικεφαλής της ανασκαφικής έρευνας, κ. Χρήστος Ντούμας, σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιαστεί συνολικά η ιστορία των ανθρώπων του πολιτισμού του αρχιπελάγους, με την πλειονότητα των αντικειμένων να προέρχεται από τις αποθήκες.

Παράλληλα, η έκθεση θα δώσει τη δυνατότητα στους επισκέπτες του Κρατικού Μουσείου Καλών Τεχνών Πούσκιν να θαυμάσουν μοναδικά έργα της αρχαιότητας, τα οποία ανακαλύφθηκαν στο νησί της Σαντορίνης κάτω από ένα παχύ στρώμα τέφρας, που δημιουργήθηκε κατά τη μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη της αρχαιότητας. Αρχαίες τοιχογραφίες, κεραμικά, αντικείμενα, που μαρτυρούν το ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο ανάπτυξης του πολιτισμού του Αιγαίου, θα παρουσιαστούν στο ρωσικό κοινό για πρώτη φορά, καθώς πολλά από τα ευρήματα δεν έχουν φύγει ποτέ από την Ελλάδα.

Συνδιοργανωτής της έκθεσης είναι το Kaspersky Lab, το οποίο είναι ο κύριος χορηγός των ανασκαφών στο Ακρωτήρι για 6 χρόνια. Υπενθυμίζεται, ότι ο Δήμος Θήρας και η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία έχουν τιμήσει τον Εβγκένι Κασπέρσκι για την υπερπολύτιμη προσφορά του, η οποία “αναγέννησε” την ανασκαφική πρόοδο στο Ακρωτήρι και έδωσε τη δυνατότητα στους επιστήμονες να φέρουν στο φως εξαιρετικής αρχαιολογικής σημασίας ευρήματα.

Σημαντικές πρόσφατες ανακαλύψεις στο Ακρωτήρι

Αξίζει να σημειωθεί, ότι μόλις τον Ιανουάριο του 2020, ανακοινώθηκαν σημαντικές ανακαλύψεις στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων ανασκαφικών εργασιών στο Ακρωτήρι, που τελούν υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής Εταιρείας, υπό την διεύθυνση του ομότιμου καθηγητή κ. Χρίστου Ντούμα και υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ενώ τη χρηματοδότηση έχει αναλάβει η εταιρεία Kaspersky.

Όπως είχε ανακοινωθεί τότε, στους εσωτερικούς χώρους του κτηρίου, γνωστού με το συμβατικό όνομα «οικία των Θρανίων»που πιθανότατα είναι δημόσιου χαρακτήρα, το 1999 είχε βρεθεί ο περίφημος χρυσός αίγαγρος που εκτίθεται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας. Ήταν τοποθετημένος σε πήλινη λάρνακα, δίπλα σε σωρό κεράτων ζώων. Το 2019 βρέθηκε, κάτω από τις επιχώσεις καταστροφής, μια αναπάντεχη πληθώρα μοναδικών ευρημάτων:

Στο Χώρο 1, αποκαλύφθηκαν τέσσερα νευρωτά αγγεία που είχαν μερικώς αποκαλυφθεί σε προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, καθώς και μπρούτζινα αντικείμενα, όπως δύο μεγάλοι διπλοί πελέκεις από πολύ λεπτό μπρούντζινο έλασμα αλλά και άλλοι μικρογραφικοί, πυρήνες κεράτων, μικροσκοπικές ψήφοι ενός ή περισσοτέρων περιδεραίων. Επίσης, ομοιώματα τρίτωνος και ναυτίλου από φαγεντιανή, μία ψήφος από ορεία κρύσταλλο σε σχήμα οκτώσχημης ασπίδας, με κατάλοιπα ερυθρού νήματος στην οπή ανάρτησης. Τα ανωτέρω αντικείμενα βρέθηκαν κάτω από το αποτύπωμα ξύλινης κατασκευής, και ενδέχεται να ήσαν αναρτημένα σ' αυτήν. Στις επιχώσεις, τέλος των θυραίων ανοιγμάτων του Χώρου 1 βρέθηκαν ρόδακες, πιθανώς επιθήματα σε ξύλινα στοιχεία. Ιδιαίτερα εμβληματικό είναι το ενεπίγραφο θραύσμα ομοιώματος τρίτωνα. Η επιγραφή, αποτελούμενη από συλλαβογράμματα της Γραμμικής Α γραφής και ένα ιδεόγραμμα, είναι γραμμένη με μελάνι και πιθανολογείται ότι σχετίζεται με την χρήση του κτηρίου.

Χαλαρό στρώματα θαλάσσιας άμμου με μικρά βοτσαλάκια, χαλίκια και χώμα επάνω στο δάπεδο του χώρου 1, αποδόθηκαν από τον γεωλόγο Γ. Βουγιουκαλάκη σε αποθέσεις παλιρροϊκού κύματος (τσουνάμι) που προηγήθηκε της ηφαιστειακής έκρηξης

Στον Χώρο 2, περιμετρικά της νότιας και δυτικής παρειάς του Αποθέτη των Κεράτων, αποκαλύφθηκαν οι υποδοχές έξι τουλάχιστον ξύλινων πασσάλων, στις οποίες έγινε έγχυση γύψου για δημιουργία εκμαγείων. Από τα ανασκαφικά δεδομένα συνάγεται ότι οι πάσσαλοι δημιουργούσαν ένα είδος εσχάρας επάνω στην οποία γινόταν η απόθεση των κεράτων. Στη βάση της εσχάρας, ανάμικτα με κέρατα, βρέθηκαν λίθινα εργαλεία και σκεύη, όπως 43 μικρά ανοικτά αγγεία και 2 κλειστά ενώ σε άμεση συνάφεια με αυτά βρέθηκαν κατάλοιπα υφασμάτων και απανθρακωμένοι καρποί. Από την χρονολόγηση ορισμένων αγγείων στην Υστεροκυκλαδική περίοδο επιβεβαιώνεται ότι το κτήριο ήταν σε χρήση και λειτουργία μέχρι την τελική καταστροφή της πόλης.

Δυτικά του Αποθέτη των Κεράτων αποκαλύφθηκε ένα ακόμη ζεύγος πήλινων κιβωτιδίων: το μεγαλύτερο, ανεστραμμένο. Στο εσωτερικό του εγκιβώτιζε το μικρότερο, εντός του οποίου, μέσα σε πηλοκονίαμα, είχε βυθιστεί ξύλινο κουτί, όπως μαρτυρεί το αποτύπωμά του. Μέσα στο κουτί αυτό φυλασσόταν μαρμάρινο πρωτοκυκλαδικό ειδώλιο γυναικείας μορφής της παραλλαγής Σπεδού σε ύπτια θέση, ελλιπές κατά τον λαιμό με το κεφάλι και κατά τα σκέλη από τα γόνατα και κάτω. Τα εσωτερικά τοιχώματα τόσο των πήλινων κιβωτιδίων όσο και του ξύλινου κουτιού είναι επιχρισμένα με ζωηρό ερυθρό χρώμα.

Στο ΝΔ τμήμα του Χώρου 2, κάτω από θρυμματισμένες πλάκες δαπέδου, θραύσματα λίθινων εργαλείων και θαλάσσια βότσαλα ήρθαν στο φως δύο συστάδες μικκύλων πρωτοκυκλαδικών αγγείων. Την μία αποτελούσαν 16 αγγεία τοποθετημένα γύρω από ξύλινο αντικείμενο, του οποίου η μορφή ελπίζεται να διαπιστωθεί μετά από την ανάσυρση του γύψινου εκμαγείου του αποτυπώματός του. Την δεύτερη συστάδα λίγο αποτελούσαν 131 μικκύλα αγγεία μέσα σε αβαθή κοιλότητα επάνω στο δάπεδο.

Παρόμοιοι τύποι αγγείων έχουν βρεθεί παλαιότερα τόσο στην ευρύτερη περιοχή της Οικίας των Θρανίων, όσο και στην αρχαιότερη φάση του οικισμού κάτω από την Πλατεία του Κενοταφίου – μια περιοχή που πιθανώς σχετιζόταν με ταφική λατρεία. Το μικρό μέγεθος των αγγείων αυτών, η χονδροειδής κατασκευή τους, το πλήθος, αλλά και η παντελής απουσία παράλληλων σε κτερίσματα πρωτοκυκλαδικών τάφων, υποδηλώνουν ότι πρόκειται για σκεύη που παράγονταν μαζικά για συγκεκριμένο σκοπό. Η συγκέντρωσή τους στις παραπάνω περιοχές, με τον έντονο συμβολισμό, συνηγορεί υπέρ της ερμηνείας ως σκευών πόσης κατά την διαδικασία μαζικών τελετουργικών πράξεων.