Ώρα μηδέν για το Ιτζεδίν

Διακόσια χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη νικηφόρα ελληνική επανάσταση κατά της οθωμανικής κατοχής. Εκατοντάδες οι εκδηλώσεις μνήμης και τιμής σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Κι όμως ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της περιόδου εκείνης στα Χανιά, αντί να αποτελεί το επίκεντρο των τοπικών επετειακών εκδηλώσεων, βρίσκεται εδώ και χρόνια καταδικασμένο στη λήθη και την αδιαφορία.

O λόγος για το φρούριο Ιτζεδίν και την “αφρούρητη” ιστορική μνήμη που κουβαλάει. Μια μνήμη η οποία χάνεται μέρα με τη μέρα καθώς το εντυπωσιακό κτηριακό συγκρότημα των άλλοτε Εγκληματικών Φυλακών Καλαμίου καταρρέει.

Το πιο πρόσφατο επεισόδιο στις σελίδες της εγκληματικής εγκατάλειψης του φρουρίου γράφτηκε πριν από λίγες ημέρες όταν γκρεμίστηκε από την έλλειψη συντήρησης και μέριμνας το παλιό Διοικητήριο.

Δεν είναι όμως το μόνο. Η πληγές από τον χρόνο και τη φθορά είναι εμφανείς σε όλο το σώμα του παλιού φρουρίου.

Μέσα από μια τέτοια “πληγή”, για την ακρίβεια μια μεγάλη τρύπα η οποία έχει ανοιχτεί στα εξωτερικά νότια τείχη των παλιών φυλακών, περάσαμε κι εμείς.

Οι εικόνες που αντικρίσαμε μέσα στο φρούριο ήταν αποκαρδιωτικές. Εικόνες κατάρρευσης. Πέτρες που έχουν αποκολληθεί από το σώμα του πετρόχτιστου οχυρού και πεσμένους σοβάδες συναντά κανείς σχεδόν παντού. Τα μπαλκόνια έχουν τσακιστεί εντελώς, ενώ σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείς μέσα από κατεστραμμένη οροφή τον ουρανό.

Το προαύλιο των παλιών φυλακών είναι απροσπέλαστο καθώς είναι πνιγμένο στα χόρτα.

Στα ταβάνια των θαλάμων οι σοβάδες έχουν πέσει και σκουριασμένα σίδερα έχουν αποκαλυφθεί.

Το παλιό διοικητήριο κατέρρευσε πρόσφατα και πλέον δεν είναι προσβάσιμο.

Η υγρασία στους τοίχους είναι παντού εμφανής στους μεγάλους θαλάμους των παλιών φυλακών.

Στους διαδρόμους του φρουρίου παρατηρεί κανείς πεσμένους σοβάδες.

Η κεραμοσκεπή του παλιού μαγειρείου έχει καταρρεύσει όπως και εκείνη του διοικητηρίου.

Τα τζάμια που είχαν τοποθετηθεί πριν λίγα χρόνια κατά τη διάρκεια της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη “Το τελευταίο σημείωμα” σήμερα είναι τα περισσότερα σπασμένα από βανδαλισμούς.

Η υγρασία κατατρώει το σώμα του κτηρίου.

Ο ουρανός είναι εμφανής σε κάποια σημεία του φρουρίου καθώς η σκεπή έχει υποστεί μεγάλες φθορές.

Χαράγματα φυλακισμένων μπορεί να διακρίνει κανείς ακόμα και σήμερα παρότι πολλά από αυτά έχουν πλέον σβηστεί αφού η υγρασία κατατρώει την πέτρα του παλιού φρουρίου.

Σε πολλά σημεία διακρίνει κανείς καταρρεύσεις τμημάτων των παλιών φυλακών.

Η εγκατάλειψη ως συνήθως φέρνει μαζί της βανδαλισμούς και λεηλασίες. Και το Ιτζεδίν δεν αποτελεί εξαίρεση. Μπορεί να διακρίνει κανείς πέτρες από τα εξωτερικά τείχη αλλά και εσωτερικά που έχουν αποσπαστεί από ανθρώπινα χέρια. Θύμα βανδαλισμού είχε πέσει πριν από κάποιο καιρό και το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου, ενώ όπως διαπιστώνει κανείς τα περισσότερα τζάμια που είχαν τοποθετηθεί το 2017 για τις ανάγκες της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη “Το τελευταίο σημείωμα”, σήμερα είναι σπασμένα από κάποιους που θέλησαν να καταστρέψουν ό,τι απέμενε όρθιο, σε αυτό τον τόπο μαρτυρίου για δεκάδες πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους. Αδιευκρίνιστος είναι έως σήμερα ο αριθμός των ποινικών που εκτελέστηκαν στο Καλάμι, ενώ η ιστορία μετράει 7 εκτελεσθέντες πολιτικούς κρατούμενους.

Άλλωστε ακόμα και σήμερα ανάμεσα στα χόρτα, τη σκουριά, την υγρασία και τη σκόνη που έχουν κατακτήσει ολοκληρωτικά το παλιό φρούριο, συναντά κανείς χαράγματα φυλακισμένων που θέλησαν να αφήσουν ένα ίχνος της παρουσίας τους εκεί για τις επόμενες γενιές.

Η ειρωνεία του πράγματος, ωστόσο, είναι ότι μισό αιώνα μετά που οι πύλες των παλιών φυλακών σφάλισαν για πάντα, οι νεότερες γενιές δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για να σωθεί αυτός ο τόπος ιστορικής μνήμης και μαρτυρίου που, στους μεγάλους θαλάμους του, “φιλοξένησε” προσωπικότητες, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Άρης Βελουχιώτης, ο Σπυρίδων Μερκούρης, ο Θόδωρος Πάγκαλος, ο Μανώλης Γλέζος κ.ά.

Τι κι αν κηρύχθηκε το 1986 μνημείο; Σε τίποτα δεν άλλαξε η μοίρα του. Αντίθετα, είναι δεδομένο ότι από το 1871 που ξεκίνησε να χτίζεται το Ιτζεδίν από τους Οθωμανούς, σήμερα πλέον ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την επιβίωση και την ύπαρξη του παλιού φρουρίου και της ιστορίας του.

Οι γιορτές και τα θεάματα για τα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης θα περάσουν χωρίς να “αγγίξουν” καθόλου το Ιτζεδίν που παραμένει έξω από την ατζέντα των προτεραιοτήτων και των σχεδιασμών της πολιτικής ηγεσίας, σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο.

Η δε Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου στην οποία ανήκει, μπορεί να κοιμάται ήσυχη: ο χρόνος θα κάνει όπως πάντα τη δουλειά του.

Δημήτρης Μαριδάκης