«Η Αμοργιανή Μαστοριά»

Την ευκαιρία να μαθητεύσουν δίπλα σε έμπειρους Αμοργιανούς μαστόρους θα έχουν οι συμμετέχοντες στο Εργαστήριο Ξερολιθιάς που διοργανώνεται από την ΑΜΚΕ “Το Μιτάτο της Αμοργού” και θα διεξαχθεί από 11 έως 15 Οκτωβρίου 2021 στο όμορφο νησί των Κυκλάδων, υπό την αιγίδα του Δήμου Αμοργού.

Σκοπός του εργαστηρίου είναι η ανάδειξη της τέχνης της ξερολιθιάς μέσα από την εμπειρία των ντόπιων μαστόρων, η διδασκαλία της σε νεότερους επαγγελματίες (οικοδόμους, παραγωγούς κλπ) αλλά και η παρουσίασή της στο ευρύτερο κοινό, με έμφαση στους μαθητές και τη νεότερη γενιά εν γένει. Ο συνολικότερος στόχος της δράσης είναι η εξοικείωση του κοινού με τις ξερολιθικές κατασκευές και την πολυδιάστατη σημασία τους, καθώς και την ανάγνωση του ανθρωπογενούς νησιωτικού τοπίου, όπως έχει διαμορφωθεί από αυτές.

Η τέχνη της ξερολιθιάς, η κατασκευή δηλαδή με λίθους χωρίς κανένα συνδετικό υλικό (εν ξηρώ), έχει εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 2015, ενώ το 2018 εγγράφηκε και στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (UNESCO, 2003). Τα δύο αυτά ορόσημα υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητα της τέχνης της ξερολιθιάς και τη διεθνή αναγνώρισή της ως πολιτισμικό στοιχείο που οφείλουμε να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε.

Ο σπουδαίος ρόλος της Ξερολιθικής Κατασκευής

Η Αμοργός αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα νησιού των Κυκλάδων όπου η παράδοση και η τουριστική ανάπτυξη συνυπάρχουν αρμονικά. Πολλά στοιχεία της τοπικής παράδοσης επιβιώνουν ακόμα στο νησί και αποτελούν σημαντικό κομμάτι του τουριστικού προϊόντος. Εξέχουσα θέση κατέχει το δίκτυο μονοπατιών, με τον περιπατητικό τουρισμό να συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία του νησιού. Σε αυτά τα πλαίσια, η προστασία και ανάδειξη του Αμοργιανού τοπίου, με το πλήθος μονοπατιών, αναβαθμίδων (χτιών), τοίχων, αγροτικών κτισμάτων, μύλων και πηγών, αποτελεί κύρια προτεραιότητα. Από την άλλη πλευρά, ο άνυδρος και βραχώδης χαρακτήρας του νησιού επέβαλε στο παρελθόν τη δημιουργία αναβαθμίδων για την επιβίωση των κατοίκων του. Η εγκατάλειψη της πρακτικής αυτής έχει ήδη ορατά αποτελέσματα, με τη σταδιακή ερημοποίηση του τόπου, την αδυναμία συγκράτησης υδάτων και εδάφους αλλά και το κατά τόπους κλείσιμο των μονοπατιών. Συνδυάζοντας τις παραπάνω παραμέτρους, κρίνεται απαραίτητη η ευαισθητοποίηση των κατοίκων και των αρχών ως προς τη σημασία της διατήρησης και ανάδειξης της τέχνης της ξερολιθιάς, η αναγνώριση της αξίας των «πετράδων» και η συνέχιση της δραστηριότητάς τους.

Το Εργαστήριο Ξερολιθιάς «Η Αμοργιανή Μαστοριά» θα κινηθεί σε τρεις άξονες.

Ο πρώτος άξονας θα αφορά στις εργασίες αποκατάστασης τμήματος αναλημματικών τοίχων εκατέρωθεν του σηματοδοτημένου μονοπατιού 4, σε κόμβο του έξω από το χωριό Στρούμπος στην περιοχή της Λαγκάδας.

Ο δεύτερος άξονας θα πραγματοποιηθεί στο πεδίο και θα περιλαμβάνει το πρακτικό κομμάτι του Εργαστηρίου Ξερολιθιάς που θα διεξαχθεί από τις 11 έως τις 15 Οκτωβρίου 2021 και θα αφορά στις κυρίως εργασίες αποκατάστασης των ξερολιθικών κατασκευών στη θέση που αναφέρθηκε παραπάνω. Οι εργασίες θα καθοδηγούνται από τρεις ντόπιους μάστορες και θα υλοποιούνται με τη συνδρομή των μαθητευόμενων εργατών/συμμετεχόντων. Στις εργασίες θα παρευρεθούν και οι μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Αμοργού, στα πλαίσια εκπαιδευτικής εκδρομής.

Ο τρίτος άξονας θα περιλαμβάνει το θεωρητικό κομμάτι του Εργαστηρίου Ξερολιθιάς, με ομιλίες από προσκεκλημένους ομιλητές, ειδικούς στους τομείς της ξερολιθιάς, των παραδοσιακών τεχνών και των αναβαθμίδων. Οι ομιλίες θα πραγματοποιηθούν τις απογευματινές ώρες και θα είναι ανοιχτές στο κοινό. Παράλληλα, προβλέπεται η παρουσίασή τους και στο Γυμνάσιο-Λύκειο Αμοργού, κατά τη διάρκεια σχολικών ωρών.

Μετάδοση της γνώσης από γενιά σε γενιά

Το Μιτάτο της Αμοργού δημιουργήθηκε το 2020, από την αγάπη των μελών του για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της Αμοργού και των Κυκλάδων γενικότερα.

Μέσα από την ενασχόλησή τους με τα μονοπάτια και τα λοιπά ανθρωπογενή στοιχεία του νησιού, διαπιστώθηκε η ανάγκη δραστηριοποίησης για την προστασία και ανάδειξή τους.

Η τουριστική ανάπτυξη που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Αμοργό αποτελεί ευλογία αλλά και πρόκληση. Πώς μπορούμε να μάθουμε από το παρελθόν; Πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα μοναδικό τουριστικό προϊόν υψηλής αξίας; Πώς μπορούν να ευαισθητοποιηθούν κάτοικοι και επισκέπτες ως προς τις λεπτές ισορροπίες του νησιωτικού συστήματος; Πώς μπορεί να αναδειχθεί ο φυσικός και πολιτιστικός πλούτος;

Mέσα από τις δράσεις τους, επιδιώκουν να ευαισθητοποιήσουν την τοπική κοινωνία σε ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, να βοηθήσουν τους νέους να έρθουν σε επαφή με παραδοσιακές τέχνες, όπως η ξερολιθιά, να μεταδοθεί η γνώση από την προηγούμενη γενιά στην επόμενη, αλλά και να παντρευτεί με νέες τεχνολογίες και μεθόδους.

Αυτό ακριβώς είναι το πεδίο δραστηριοποίησης του Μιτάτου της Αμοργού: η διατήρηση αλλά και εξέλιξη του συμπλέγματος φύσης και ανθρώπου, ενός συμπλέγματος που αξίζει την προσοχή και προστασία μας.

Όραμά του είναι να διατηρήσει ζωντανά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του κυκλαδικού πολιτισμού που τόσες περασμένες γενιές μας παρέδωσαν, δίνοντάς τους εκ νέου πνοή στο σύγχρονο γίγνεσθαι. Ο φορέας πιστεύει στην απόλυτη συμβατότητα παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος και στον εμπλουτισμό της καθημερινότητάς μας, εφόσον τα ξεχωριστά αυτά στοιχεία σμίξουν αρμονικά και δημιουργικά.

Ανάδειξη των στοιχείων της νησιωτικής φύσης

Η Αμοργός διαθέτει ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών και άλλων πεζοπορικών διαδρομών, τα οποία η ιστορία της έχει διατηρήσει σε εξαιρετικό βαθμό. Τα μονοπάτια αυτά χρησιμοποιούνται ακόμα από τους Αμοργιανούς για τις καθημερινές τους εργασίες και πλαισιώνονται από πλήθος άλλων ανθρώπινων δημιουργιών: ξερολιθιές, στάβλους, πηγές, μιτάτα, αγροτικές αποθήκες, ξωκλήσια αλλά και αρχαία και βυζαντινά μνημεία. Όνειρό μας είναι, μέσα από αυτές τις διαδρομές, να καταγραφούν τα τοπωνύμια και η ιστορία τους, να αναδειχθούν τα αγροτικά μνημεία, οι πηγές και η παραδοσιακή οικοτεχνία που επιβιώνουν στα μονοπάτια της Αμοργού.

Από την άλλη πλευρά, η θάλασσα. Το Αιγαίο Πέλαγος. Ένας γαλάζιος καμβάς όπου επάνω του ο άνθρωπος ζωγράφισε πρώιμα δείγματα πολιτισμού και ζευγάρωσε την περιέργεια με τη γνώση, την αυτάρκεια με την παράδοση.

Η εκπληκτική αυτή συνύπαρξη φύσης και ανθρώπου, ιστορίας και περιβάλλοντος, βουνού και θάλασσας, δίνει στην Αμοργιανή ύπαιθρο και τους οικισμούς της μία ανυπέρβλητη αξία. Το μέτρο, η αρμονία, η μετατροπή της αναγκαιότητας σε δημιουργία, η προσαρμογή, έννοιες που καθόρισαν τη ζωή στους δύσκολους αυτούς τόπους και ζύμωσαν τον πολιτισμό τους, είναι παντού ορατές.

Στόχος του «Μιτάτου» είναι να αναδείξει τα στοιχεία αυτά της νησιωτικής φύσης και πολιτισμού, τόσο ως φόρο τιμής σε όσους πέρασαν και μας άφησαν πολύτιμη παρακαταθήκη τη γνώση τους, όσο και ως οδηγό για ένα βιώσιμο μέλλον, για μία καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους.