Νέοι ορίζοντες για το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης

Ο Σύλλογος Φίλων του Κέντρου Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης, πάντα δυναμικός, δραστήριος, ουσιαστικός και ανοιχτός σε κάθε νεωτεριστική ιδέα που ενισχύει τη δυναμική, την προβολή και την εξωστρέφεια του Βιομηχανικού Μουσείου προβαίνει σε μια νέα συνεργασία.

Με στόχο τη διάσωση και ανάδειξη του ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου της Σύρου, ο Σύλλογος αναπτύσσει ισχυρούς δεσμούς με την ΑΜΚΕ «Βιομηχανικά Δελτία Απογραφής» (ΒΙ.Δ.Α.) μέσα από το έργο της οποίας ανοίγονται καινούργιοι ορίζοντες επιστημονικών ερευνών, πολιτισμικών συναντήσεων, ιστορικών καταγραφών υλικής και άυλης κληρονομιάς.

Αυτή η Συνεργασία, έχει προκύψει από μιά ειλικρινή σχέση, με την Βιομηχανική Αρχαιολογία και τους δημιουργούς της, μέσα από τους κοινούς στόχους των δύο φορέων, και με την αίσθηση της Ευθύνης για την διάσωση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς του τόπου.

Βιομηχανική Αρχαιολογία

«Η βιομηχανική αρχαιολογία είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη όλων των μαρτυριών, υλικών και άυλων, των τεκμηρίων, των τεχνουργημάτων, της στρωματογραφίας και των κατασκευών, των ανθρώπινων οικισμών και των φυσικών και αστικών τοπίων που δημιουργήθηκαν από τη βιομηχανική δραστηριότητα» (Χάρτα του Νίζνι Ταγκίλ, 2003).

Αν και ο όρος «βιομηχανική αρχαιολογία» ανιχνεύεται από τα τέλη του 19oυ αιώνα, σε ευρεία χρήση τέθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 στη Μεγάλη Βρετανία. Η εμφάνιση και εξέλιξη της βιομηχανικής αρχαιολογίας συνδέεται με τη διαδικασία αποβιομηχάνισης των πρώην βιομηχανικών περιοχών, που δημιούργησε πληθώρα ερειπιώνων τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Με τη συμβολή της βιομηχανικής αρχαιολογίας ο σύγχρονος κόσμος συνειδητοποιεί ότι τα υλικά και άυλα κατάλοιπα της παραγωγικής διαδικασίας του παρελθόντος (κτίρια, εργαλεία, μηχανές, τεχνογνωσία, μνήμη της εργασίας κ.λπ.) είναι φορείς ιστορίας και χρειάζονται προστασία.

Σήμερα έχει διευρυνθεί η οπτική της βιομηχανικής αρχαιολογίας και έχει κατανοηθεί πλέον πως τα βιομηχανικά κατάλοιπα πρέπει να ερμηνευθούν στο πλαίσιο της ιστορίας της κοινωνίας, της οικονομίας και της τεχνολογίας.

Σκοπός της ομάδας "Βιομηχανική Αρχαιολογία" είναι η ενημέρωση των μελών της πάνω σε θέματα που αφορούν την Βιομηχανική Αρχαιολογία και Διαχείριση της Βιομηχανικής κληρονομιάς καθώς και η ενθάρρυνση του διαλόγου.

Βιομηχανική Κληρονομιά

«Η βιομηχανική κληρονομιά περιλαμβάνει τις τοποθεσίες, τις εγκαταστάσεις, τα συγκροτήματα, τις περιοχές και τα τοπία, καθώς και τον σχετικό με τα παραπάνω εξοπλισμό, τα αντικείμενα ή τα τεκμήρια τα οποία παρέχουν πληροφορίες για βιομηχανικές διαδικασίες παραγωγής του παρελθόντος, είτε αυτές έχουν σταματήσει είτε συνεχίζονται ακόμη, την εξόρυξη πρώτων υλών, τη μετατροπή τους σε προϊόντα και τις συναφείς με αυτά υποδομές ενέργειας και μεταφορών. Η βιομηχανική κληρονομιά αντικατοπτρίζει τη βαθιά σχέση ανάμεσα στο πολιτισμικό και το φυσικό περιβάλλον, διότι οι βιομηχανικές διαδικασίες –αρχαίες ή σύγχρονες– εξαρτώνται από τις φυσικές πηγές πρώτων υλών, τα ενεργειακά και τα μεταφορικά δίκτυα προκειμένου να παραγάγουν και να διανείμουν προϊόντα σε ευρύτερες αγορές. Η βιομηχανική κληρονομιά περικλείει τόσο υλικά στοιχεία –ακίνητα και κινητά– όσο και άυλες διαστάσεις, όπως η τεχνογνωσία, η οργάνωση της εργασίας και των εργαζομένων, αλλά και η σύνθετη κοινωνική και πολιτισμική κληρονομιά που διαμόρφωσε τη ζωή των κοινοτήτων και επέφερε μεγάλες οργανωτικές αλλαγές στις κοινωνίες σε ολόκληρο τον κόσμο.» (TICCIH-ICOMOS, Οι Αρχές του Δουβλίνου, Παρίσι 2011.)

Βιομηχανικά Δελτία Καταγραφής

Η ομάδα των Βιομηχανικών Δελτίων Καταγραφής απαρτίζεται από ανθρώπους με διαφορετικό επιστημονικό υπόβαθρο, αλλά με κοινά ερευνητικά αντικείμενα και ενδιαφέροντα: τη βιομηχανική αρχαιολογία και τη βιομηχανική κληρονομιά.

Οι άνθρωποι αυτοί συναντήθηκαν αρχικά στην ομάδα «Βιομηχανική Αρχαιολογία» στο Facebook (www.facebook.com/groups/411494725690017) και -πέρα από την κοινή αγάπη- τους συνέδεσαν περαιτέρω οι διαπιστώσεις ότι, ενώ παρατηρείται μια επιταχυνόμενη απώλεια σημαντικών καταλοίπων της βιομηχανικής δραστηριότητας της Ελλάδας, ταυτόχρονα είναι ισχυρή η έλλειψη ενός κεντρικού, επίσημου και ελεύθερα προσβάσιμου αρχείου καταγραφών για την ελληνική βιομηχανική κληρονομιά, το οποίο να επιτρέπει αφ’ ενός τη μελέτη της και αφ’ ετέρου την αξιολόγηση και προστασία της.

Βασικοί σκοποί της ΒΙ.Δ.Α. ΑΜΚΕ (https://vidarchives.gr) είναι η μελέτη, η διάσωση και η προστασία, η ανάδειξη και η προβολή του ελληνικού βιομηχανικού πολιτισμού και της κληρονομιάς του, στις υλικές και άυλες εκφάνσεις της. Προκειμένου να προωθήσει τους σκοπούς αυτούς η ΒΙ.Δ.Α. ΑΜΚΕ πραγματοποιεί καταγραφές, εκπονεί μελέτες, συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα, παράγει έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό, συγκροτεί εθελοντικές ομάδες, διοργανώνει εκπαιδευτικές δράσεις, εκθέσεις και συναντήσεις, συνεργάζεται με άλλους οργανισμούς και εκπαιδευτικά ιδρύματα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Οι δράσεις και οι δραστηριότητες της ομάδας ΒΙ.Δ.Α. είναι σύνθετες και πολύπλευρες. Περιλαμβάνουν από τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, διαλέξεων, συνεδρίων, εκθέσεων, περιηγήσεων, επιμορφωτικών δραστηριοτήτων και την οργάνωση - ψηφιοποίηση αρχείων, έως και τη λειτουργία ιστοσελίδων, τη δημιουργία βάσεων δεδομένων, την εκπόνηση μελετών και την παροχή υπηρεσιών, που σχετίζονται με την ελληνική βιομηχανική κληρονομιά.

Διάδοση της βιομηχανικής ιστορίας της Σύρου

Ο Σύλλογος Φίλων του Κέντρου Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης ιδρύθηκε το 1996 και μετά από μια μικρή περίοδο λειτουργίας του, επανασυστήθηκε και επαναλειτούργησε το 2010. Έχει σκοπό του να συμβάλλει ως αρωγός στη λειτουργία και στην υλοποίηση διαφόρων δραστηριοτήτων του Μουσείου, όπως περιοδικές εκθέσεις, επιμορφωτικές εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, απόκτηση σημαντικών εκθεμάτων, γενικότερα στον εμπλουτισμό του καθώς και στην αναζήτηση δωρεών και χορηγιών για τους σκοπούς του Μουσείου. Η λειτουργία του Κέντρου Τεχνικού Πολιτισμού, το οποίο ιδρύθηκε από τον Δήμο της Ερμούπολης και το Κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, δίνει τη δυνατότητα για μελέτη και έρευνα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας στη νησιωτική Ελλάδα.