Μία πόλη γεννιέται

Η ιστορία της Σύρου, πριν και μετά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, ξεπροβάλλει σαν ήλιος μέσα από τη νέα έκθεση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Σύρου – Ερμούπολης με τίτλο «Μία πόλη γεννιέται».  

Η έκθεση αποτελεί μία από τις φετινές επετειακές δράσεις της δομής για τον εορτασμό των 200 ετών από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης και περιλαμβάνει αντικείμενα, εφημερίδες, λυτά έγγραφα και βιβλία που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και κυρίως με τη δημιουργία και ανάπτυξη της Ερμούπολης, κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα.

Το υλικό της έκθεσης προέρχεται από τρία συνολικά αρχεία: το αρχείο της Βιβλιοθήκης, το αρχείο του τέως Δήμου Άνω Σύρου και το προσωπικό αρχείο του δημοτικού συμβούλου Δομένικου Σαγκινέτου, ο οποίος κατά το παρελθόν είχε διατελέσει πρόεδρος της Δημοτικής Επιτροπής Βιβλιοθήκης.

Στην είσοδο της δομής, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν για τον ρόλο της Ερμούπολης στην Επανάσταση του 1821, καθώς και να θαυμάσουν ξεχωριστά κειμήλια, όπως το πρόπλασμα του ναυάρχου Κανάρη. Στον χώρο όπου φιλοξενείται η μόνιμη έκθεση «Χαρτί και καλαμάρι» με τα είδη γραφής του Μιχάλη Καΐρη, παρουσιάζεται ένα βίντεο που προλογίζει την επετειακή έκθεση της Βιβλιοθήκης. Σε αυτό, προβάλλεται μέρος των εκθεμάτων, «ντυμένο» με αφήγηση για την ιστορία του νησιού από την περίοδο της αφήγησης.

Ανεβαίνοντας στην κεντρική αίθουσα της Βιβλιοθήκης, το κοινό θα βρει δεξιά του τεκμήρια από το αρχείο του Δήμου Άνω Σύρου, μεταξύ των οποίων φορολογικά κατάστιχα από την προεπαναστατική περίοδο, καθώς και αριστεία κατοίκων του μεσαιωνικού οικισμού για τη συμμετοχή τους στον απελευθερωτικό αγώνα.

Στη συνέχεια, οι επισκέπτες μπορούν να δουν διάφορα έντυπα που αναφέρονται στην κοινωνική ζωή, τη λογοτεχνία, την τυπογραφία και την εκπαίδευση στη Σύρο, εκείνα τα χρόνια. Τα εκθέματα συνοδεύουν κείμενα που προέρχονται από την «Ιστορία της νήσου Σύρου» του Ανδρέα Φραγκίδη, τη «Σύρα, Ιστορική ιχνηλασία» του Αββά Στέφανο Δελλαρόκα, ένα τεύχος των «Συριανών Γραμμάτων» και από το «Ε Ιστορικά».

Κοινωνική ζωή

• Η συμμετοχή των Ερμουπολιτών στα κοινά, το ενδιαφέρον τους για τα προβλήματα του Δήμου, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς και οι πετυχημένες εμπορικές δραστηριότητες συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ανώτερης, πολιτισμένης κοινωνίας.
• Αρχικά υπήρχαν στην Ερμούπολη δύο λέσχες, των «Χίων» και των «μη Χίων», πράγμα που δείχνει πόση σημασία είχε η διαφορά της καταγωγής για τους πρώτους κατοίκους.
• Η ιστορία της Λέσχης «Ελλάς» είναι στενά συνδεδεμένη με τη ζωή της Ερμούπολης. Εκεί συγκεντρώνονταν καθημερινά οι Ερμουπολίτες ια να συζητήσουν τα θέματά τους.
• Εκτός από τις λέσχες, οι Ερμουπολίτες είχαν συστήσει και διάφορους συλλόγους, όχι μόνο επαγγελματικούς, όπως πχ. Ο «Εμπορικός» ή ο «Δικηγορικός Σύλλογος», αλλά και με γενικότερους και ευρύτερους σκοπούς όπως ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος των Κρητών» (1860), ο «Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων γνώσεων» (1873), η «Φιλόπτωχος Εταιρία Ερμουπόλεως» (1871), ο «Γυμναστικός Σύλλογος (1886), ο «Όμιλος των ερετών» (1893), οι σύλλογοι των «Φιλομούσων», των «Ποδηλατιστών» και των «Κυνηγών» (1894) και άλλοι πολλοί.
• Οι Συριανές δεν ενδιαφέρονταν μόνο για την κομψότητα. Από πολύ νωρίς πρωτοστατούν στην ίδρυση σχολείων και στη βοήθεια των φτωχών. Στα 1829 «επιτροπή κυριών» αναλαμβάνει την ευθύνη για τη σύσταση σχολείου για τα κορίτσια το 1866, με την Κρητική Επανάσταση, κάνουν εράνους για να βοηθήσουν τους Κρήτες πρόσφυγες, το 1872 γράφονται από τις συνδρομήτριες στο «Σύλλογο Κυριών περί της γυναικείας εν Ελλάδι παιδεύσεως», που δημιουργήθηκε τότε στην Αθήνα.

Τύπος

Η εκδοτική κίνηση στη Σύρο ήταν πλούσια. Το μαρτυρούν τα βιβλία που κυκλοφόρησαν και οι ειδήσεις που δημοσιεύονται στις τοπικές εφημερίδες. Πολλές απ’ αυτές είχαν καθιερώσει ειδική στήλη «βιβλιογραφίας», όπου παρουσίαζαν τις συριανές εκδόσεις και τα νέα ελληνικά βιβλία γενικότερα. Κατά τον ιστοριοδίφη Ανδρέα Χούμη, το πρώτο που τυπώθηκε στην Ερμούπολη στα 1828, ήταν Μαγειρική με εκατόν εβδομήντα τέσσερις σελίδες. Ένα ακόμη βιβλίο είναι γνωστό από την ίδια χρονιά: ελληνική μετάφραση της Φαίδρας του Ρακίνα. Από τον επόμενο χρόνο οι εκδόσεις αυξάνονται αισθητά, αρχίζουν μάλιστα να αναγράφουν στα βιβλία και το όνομα του τυπογράφου. Σε δύο εκδόσεις του 1829 υπάρχουν οι ενδείξεις «Εκ της εν Σύρα Ελληνικής Τυπογραφίας κατασκευασθείσης υπό Κ.Ρ. και Ν.Γ.» και «παρά Νικολάω Βαρότση εκ Σαλώνων».

Μοναδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έκδοση των συριανών εφημερίδων για το μεγάλο αριθμό, αλλά και για την ποικιλία της ύλης. Η πρώτη συριανή ελληνική εφημερίδα, η Ελληνική Μέλισσα, δίγλωσση –ελληνικά και γαλλικά- κυκλοφόρησε στα χρόνια του Καποδίστρια το 1831. Εκδότης ήταν ο γνωστός αργότερα δικηγόρος Νικόλαος Παπαδούκας και τυπογράφος ο Ιωάννης Σφοίνης.

Η συστηματική έκδοση εφημερίδων αρχίζει από το 1837, όταν εκδόθηκε ο Ερμής της Σύρου, με συντάκτες του Στεφ. Βαλέττα, Ν. Παπαδούκα και τους αδελφούς Μεταξά. Από τις πρώτες εφημερίδες ως το 1850, οι πιο σημαντικές και με τακτική κυκλοφορία, εκτός από τον Ερμή, είναι ο Ερμής των Κυκλάδων του Π.Κ. Παντελή, ο Αίολος με κύριους συντάκτες τους Αλ. Αλεξάνδρου και Ι. Βαλέττα.

Οι συριανές εφημερίδες εκδίδονταν κανονικά μία ή δύο φορές την εβδομάδα και η ύλη τους ήταν γενικά φιλολογική, πολιτική και εμπορική. Παράλληλα, κυκλοφορούσαν και εφημερίδες ειδικού ενδιαφέροντος, εκκλησιαστικές όπως ο «Εκκλησιαστής», εμπορικές όπως το «Χρηματιστήριον» του Γ. Καλαποδόπουλου, δικαστικές όπως η «Δικαστική Εφημερίς» του Γ. Χάλαρη και πολλές σατιρικές, όπως το Διαβολάκι, το Κινώπετον, η Σφιγξ, ο Μαυρής κ.α.

Αξίζει να σημειωθεί πως κάποιες λεζάντες στην κατηγορία της τυπογραφίας προέρχονται από παλαιότερη έκθεση της Βιβλιοθήκης που είχε επιμεληθεί ο Ιστορικός κ. Χρήστος Λούκος.

Στην έκθεση παρουσιάζονται επίσης παλαιά και νέα βιβλία που έχουν γραφτεί για την Επανάσταση ή έχουν εμπνευστεί από πρόσωπα και γεγονότα, καθώς και η σπάνια συριανή έκδοση «Ιουστινιάναι» του Πρίγκιπα Ροδοκανάκη, το σημαντικότερο από άποψη τυπογραφικής τέχνης έντυπο που παρήγαγε ο ελληνισμός τον 19ο αιώνα.

Το κοινό του νησιού θα έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί τόσο την έκθεση «Μία πόλη γεννιέται» όσο και την έκθεση «Χαρτί και Καλαμάρι» τα σαββατοκύριακα του Σεπτεμβρίου από τις 7 το απόγευμα έως τις 10 το βράδυ. Κατά τις ώρες αυτές, η Βιβλιοθήκη θα λειτουργεί μόνο για τις ανάγκες της έκθεσης, καθώς οι υπόλοιπες δραστηριότητες (δανεισμοί-επιστροφή βιβλίων και εργασίες ερευνητών) θα πραγματοποιούνται κατά το καθημερινό προβλεπόμενο ωράριο.