Φθινόπωρο “Η ευλογία των σταφυλιών στο Βυζάντιο”

Το καλοκαίρι τελειώνει. Τελειώνουν κι οι χαρές στη θάλασσα. Το φθινόπωρο μπαίνει, ας το δεχτούμε με ευχές, να είμαστε πάντα καλά και να σταματήσει να υπάρχει αυτή η τρομερή ασθένεια που θανάτωσε τόσους ανθρώπους. Ας υπάρχει η Υγεία σε όλους! Ο Σεπτέμβριος, στην παλαιά εποχή , ήταν ο μήνας που προσέφερε την ευλογία των σταφυλιών στο Βυζάντιο. Αυτή η γνώση η “ευλογία των σταφυλιών” όπως έχουν γράψει οι ειδικοί εκείνης της εποχής αναφέρεται σε ότι πιο γνήσιο και πιο ουσιαστικό αποτελεί τη ζωή. Και ανέφεραν οι ειδικοί εκείνης της εποχής : “ Εμείς, με την ευλογία των σταφυλιών”στο Βυζάντιο, παρακολουθούμε την εσωτερική γαλήνη του λαού μας, που παρ όλες τις αγωνίες του, ξέρει να χαίρεται και να διασκεδάζει, έστω και με ρώγες σταφυλιού! Με το έθιμο αυτό, λοιπόν,ταξιδεύουμε με τη φαντασία μας σε μια λαμπερή εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.”Δεν πιστεύω ότι πολλοί σημερινοί άνθρωποι θα γνωρίζουν εκείνη την ιστορία για την γιορτή του σταφυλιού. Ειδικοί καθηγητές, Βυζαντινολόγοι διάβασαν, έμαθαν και μας πρόσφεραν σε κείμενα τους πως είχε ευλογηθεί το σταφύλι εκείνη την εποχή.

Γινόταν τότε μια επίσημη τελετή στην Κωνσταντινούπολη κάθε φθινόπωρο που τρυγούσαν τα σταφύλια. Ύστερα από τόσα χρόνια και τόσες περιπέτειες του Βυζαντίου, έρχεται το έθιμο, γερό και σταθερό. Η παράδοση το είχε καθαγιάσει. Μέσα στην άκρα σιωπή του κοιμούνται οι φωνές που κάποτε ακούγονταν δυνατά. Κοιμήθηκαν οι επευφημίες, οι αλαλαγμοί χαράς. Τόσα χρόνια ζωής κύλησαν κι όμως ένα έθιμο μας τα θυμίζει όλα. Στην “ευλογία των σταφυλιών” έπαιρνε μέρος ο αυτοκράτορας με τους ανθρώπους της Αυλής του, ο Πατριάρχης και όλος ο λαός. Όπως έχουν αναφέρει οι ειδικοί ιστορικοί της εποχής, φανταζόμαστε τον Πατριάρχη να ξυπνά στις 6 το πρωί με τρία χτυπήματα στην πόρτα του. Από την κρεβατοκάμαρα κατευθύνεται στη Χρυσή Αίθουσα, για να προσευχηθεί μπροστά στην εικόνα του Σωτήρα, που ήταν τοποθετημένη εκεί σε ειδικό εικονοστάσι που προβλεπόταν για το βαθμό και το λειτούργημά του. Όλοι οι άνθρωποι, εκτός από τον Πατριάρχη, στέκονταν μπροστά στον αυτοκράτορα όρθιοι. Ντυμένος με τα βασιλικά του ρούχα προχωρεί προς το μέρος που είναι συγκεντρωμένος ο κόσμος. Φέρνουν μπροστά του ένα δίσκο με σταφύλια,(σαν αυτόν της φωτογραφίας). Ο Πατριάρχης πρώτα τα ευλογεί. Ύστερα ο αυτοκράτορας τα δοκιμάζει, μοιράζει στους αυλικούς ρώγες και ξαναμπαίνει στο παλάτι. Όλα τα πρόσωπα είναι γελαστά. Η σοδειά ήταν (και είναι) πάντα καλή. Θα κάνουν εκλεκτό κρασί. Το βράδυ ομάδες ανθρώπων, που τραγουδούν και χορεύουν, συνοδεύουν κάρα με σταφύλια. Παρέες μασκοφορεμένων τριγυρίζουν στους δρόμους χτυπώντας τύμπανα και διασκεδάζουν με μεγάλη ευθυμία, δίνοντας ευχές ο ένας στον άλλο: “ Να είναι και η επόμενη χρονιά τόσο καλή!” Η χαρά ενώνει τους ανθρώπους. Είναι καρπός που ωριμάζει στο ψηλότερο κλαδί του δέντρου, της σοφίας, με μακρότατη κατεργασία.

Το ταξίδι του σταφυλιού μέσα στους αιώνες

Ποιος άραγε το γνωρίζει ή να το φανταστεί πως από τη νεολιθική περίοδο τα σταφύλια και το κρασί θα ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής! Σ’ αυτή την περίοδο την τόσο μακρινή (8.500 – 4.000 π. Χ.) οι άνθρωποι κατοικούσαν κάπου μόνιμα. Και εκείνη, την τόσο μακρινή εποχή,το σταφύλι και το... κρασί μπήκε στη ζωή τους. Η χώρα μας, (όπως αναφέρουν αρχαιολόγοι), είναι η μοναδική που έχει γνωρίσει στην αρχαιότητα, μετά από ειδικές έρευνες, την ανάμιξη κρασιού με ρετσίνι. Αυτό χρονολογείται πριν από 7.000 χρόνια. Στη νότια Κρήτη, στον πρωτομινωικό οικισμό, στο Μύρτο, βρέθηκε μέσα σε πιθάρια, μετά τις ανασκαφές, δείγμα κρασιού με ρητίνη. Ήταν περίπου 2.200 χρόνια π. Χ. Είναι πραγματικά αξιόλογη η δουλειά των ανθρώπων αυτών, που ακόμα δεν είχαν γνωρίσει και δεν είχαν μεταχειριστεί το χαλκό, αλλά είχαν καταλάβει τις συντηρητικές και ιατρικές ιδιότητες της ρετσίνας. Αναφέρουν μερικοί ειδικοί επιστήμονες ότι, η χρήση κρασιού και ρετσίνας ταξίδεψε όλους τους αιώνες, μέχρι που κυριάρχησε και...στον τομέα της φαρμακοποιίας. Οι Έλληνες, όπως αναφέρουν τα παλαιά κείμενα, είναι από τους πρώτους λαούς που καλλιέργησαν το αμπέλι, δημιούργησαν ένα θεό προστάτη, τον Διόνυσο! Για τις γιορτές του φαντάστηκαν μύθους και για το μαγικό ποτό που αποθήκευσαν σε κελάρια για τις ανάγκες του σπιτιού και για τα συμπόσια. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Διόνυσος πρωτοδίδαξε, την καλλιέργεια του αμπελιού στον Ικάριο, βασιλιά της Ικαρίας στην Αττική(σημερινό Διόνυσο). Ως σύμβολά του είχε: το κλήμα, τον κισσό και τον θύρσο, (ήταν ένα ραβδί στολισμένο με φύλλα κισσού ή κλήματος).Σε πολλά αρχαία αγγεία εικονίζονται παραστάσεις της καθημερινής ζωής που φανερώνουν την αγάπη των προγόνων μας για το αμπέλι, το σταφύλι και το κρασί. Από την αρχαιότητα έως σήμερα ο τρύγος χαρακτηρίζεται από ένα τρελό ξεφάντωμα, στο οποίο συμμετέχουν όλες οι ηλικίες. Τον 12ο αιώνα έγραψε ένας Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Ευστάθιος: “Είχα κρεμασμένα από ένα δοκάρι τσαμπιά σταφύλια. Στην καθομιλουμένη τα λένε κρυστάλλινα, ίσως επειδή η συγκομιδή τους γίνεται όταν έχουν αρχίσει τα κρύα, ίσως πάλι επειδή, έτσι διάφανες που είναι οι ρώγες, μοιάζουν με ...κρυστάλλους!”

Φεύγει το καλοκαίρι

Το καλοκαίρι τελείωσε, τελείωσαν κι η ξεγνοιασιά και οι χαρές στη θάλασσα. Το φθινόπωρο μπαίνει. Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας των γεωργών που τα παλιά τα χρόνια ονόμαζαν την 1η Σεπτεμβρίου “Αρχιχρονιά” και γινόταν δεκτή με ευχές. Πίστευαν πάντα ότι ξεκινούσε η καλλίτερη και χρήσιμη πλευρά που βοηθούσε την σωστή ύπαρξη της ζωής. Εκείνα τα χρόνια είχαν τόσα πολλά οι άνθρωποι να κάνουν, με τόσα να παλέψουν και να δουλέψουν εκείνες τις εποχές που τα σημερινά μηχανήματα δεν υπήρχαν. Αυτά ήταν την αρχαία εποχή τα τόσο δύσκολα περιστατικά για τη φροντίδα της ζωής, της εργασίας και της υγείας του ανθρώπου.

Καλό φθινόπωρο να έχουμε με καλή ζωή και Υγεία!