Συνδυασμός της ψηφιακής εμπειρίας με την υλικότητα

Η ιστορία, η γεωμορφολογία, η λαογραφία, η αρχιτεκτονική αλλά και η σημαντική καλλιτεχνία του νησιού της Τήνου παρουσιάζονται ψηφιακά, μέσω πολυμεσικού υλικού και ειδικά σχεδιασμένων εφαρμογών, στο Εικονικό Μουσείο Τήνου – έργο της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Κέντρο Μελετών Αιγαίου».

Το Μουσείο ιδρύθηκε το 2015 και στεγάζεται σε παλιό διώροφο κτίριο στο λιμάνι της Χώρας Τήνου, δίπλα στην Μοσχούλειο Σχολή, (παλιά Πύργο Morosini), στη γειτονιά της Μαλαματένιας και του Καθολικού ναού Αγ. Νικολάου. Το ισόγειο του κτιρίου, πιθανότατα λιθόκτιστες αποθήκες του λιμανιού του Αγίου Νικολάου στα μεσαιωνικά χρόνια, είχε αρχικά πυργίσκο-βίγλα που ίσως έδινε σήματα στο κάστρο του Ξώμπουργου της Τήνου, σε περίπτωση επισήμανσης εχθρικού στόλου.

Για τις σύντομες ψηφιακές ξεναγήσεις που προσφέρουν στους επισκέπτες του Μουσείου την ευκαιρία να γνωρίσουν όλες τις πτυχές της Τήνου μέσω της χρήσης σύγχρονου εξοπλισμού (οθόνες αφής, ταμπλέτες, διαδραστικό τραπέζι, εικονική πραγματικότητα), μίλησε η Αρχιτέκτων και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ελληνικών Μύλων, Μαρία Γρυπάρη στο πλαίσιο του Δ’ Διεθνούς Κυκλαδολογικού Συνεδρίου της «Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών» με τίτλο «Κυκλάδες: Αειφορία Πολιτισμού».

Οι εργασίες διεξήχθησαν από τις 22 έως τις 26 Σεπτεμβρίου 2021 στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα της Τήνου με τη συμμετοχή 200 και πλέον συνέδρων με 24 αναρτημένες παρουσιάσεις και 125 προφορικές ανακοινώσεις, υψηλού επιστημονικού επιπέδου.

Θεματικές ενότητες

Το Εικονικό Μουσείο Τήνου περιλαμβάνει συνολικά επτά ενότητες μοιρασμένες σε αντίστοιχες κατακόρυφες οθόνες αφής: Γέννηση του Αιγαίου, Ιστορία (υποενότητες αρχαία, βυζαντινή και βενετική καθώς και νεότερη Τήνος) που παρουσιάζονται αντίστοιχα σε τρία tablets και σε προβολή videο, Χάρτες και περιηγητές από 14^ο έως 19^ο αιώνα, Γεωλογία / Ορυκτολογία, Αρχιτεκτονική (με υποενότητες: οικισμοί, τηνιακό σπίτι, αγροτικά κτίσματα, καθηκιές, σταύλοι, αλώνια, ξερολιθιές, κρήνες και πλύστρες των χωριών και της Χώρας, περιστεριώνες, μύλοι, λιοτρίβια και προβιομηχανικά εργαστήρια), Ναοδομία, (κατάταξη ναών σύμφωνα με τον ερευνητή Γ. Δημητροκάλλη), Λαϊκός Πολιτισμός (έθιμα, παραδόσεις, γιορτές προϊόντων, παραδοσιακή διατροφή, μουσική, παραδοσιακά επαγγέλματα, παραμύθια) καθώς και η καλλιτεχνία στην Τήνο.

Με τη χρήση VR-γυαλιών ο επισκέπτης μπορεί να δει έναν χαρακτηριστικό ναό, τον Άγιο Νικόλαο στη Βάνη, καθώς και το χαρακτηριστικό τηνιακό σπίτι του Νικολάου Γύζη, στο Σκλαβοχωριό. Σε οριζόντια οθόνη αφής (touch screen) οι επισκέπτες μπορούν να επιλέγουν διαδρομές στο νησί με χαρακτηριστικά μνημεία ή τοποθεσίες (εκκλησίες, περιστεριώνες, μύλοι κ.ά.). Το Μουσείο έχει τη δυνατότητα να εξελίσσεται συνεχώς με την προσθήκη νέου υλικού στις οθόνες του. Όπου απαιτείται, χρησιμοποιούνται ακουστικά (παραδοσιακή μουσική, παραμύθια) καθώς και κείμενα σε σύστημα μπράϊγ.

Σε δυναμική ιστοσελίδα (www.tinosvirtualmuseum.gr) θα παρουσιάζονται τα νέα του Μουσείου. Σε συνεργασία με την εταιρία Clio Muse υπάρχει μια ξενάγηση, (εφαρμογή σε smartphone) στη Χώρα της Τήνου, με διαδρομή που καλύπτει τα ιστορικά σημεία.

Στο ισόγειο του κτιρίου βρίσκονται το πωλητήριο του Μουσείου, μικρό καφέ και μικρός εκθεσιακός χώρος με εξειδικευμένη βιβλιοθήκη.

Αναλυτικότερα, στην Αίθουσα 1 προβάλλονται δύο βίντεο που παρουσιάζουν την εξελικτική γεωλογία του φλοιού της γης: από την πανγαία, στο Αιγαίο και εν τέλει στο νησί της Τήνου, καθώς και τη μορφολογία του ανάγλυφου της Τήνου: νερά, υψομετρικές καμπύλες, κατανομές ορυκτών κλπ.

Στην Αίθουσα 2, παρουσιάζονται συνοπτικά μέσω πολυμεσικής εφαρμογής τρεις ιστορικές περιόδους: Προϊστορία - Αρχαία ιστορία, Βυζάντιο - Ενετοκρατία, Νεότερη Ιστορία. Επίσης, προβάλλονται σε βίντεο χάρτες, απόψεις, ενδυμασίες και φωτογραφίες ξένων περιηγητών που επισκέφτηκαν την Τήνο από τον 15ο ως τον 20ο αιώνα.

Στην Αίθουσα 3 αναδεικνύεται ο ορυκτός πλούτος της Τήνου, είτε πρόκειται για πέτρες ξερολιθιάς είτε για το μάρμαρο. Ειδικότερα, παρουσιάζονται μέσα πολυμεσικής εφαρμογής και συμβατικής προθήκης τα πετρώματα και τα ορυκτά/μεταλλεύματα με γεωγραφική προέλευση το νησί.

Στην Αίθουσα 4 παρουσιάζεται η παραδοσιακή Τηνιακή αρχιτεκτονική, πολεοδομία και ναοδομία. Όπως τόνισε η κ. Γρυπάρη, το νησί έχει πάνω από 1.200 εκκλησίες ιδιωτικές και ενοριακούς ναούς.

Τέλος, στην Αίθουσα 5 παρουσιάζεται η καθημερινή ζωή του νησιού, τα παραδοσιακά επαγγέλματα της Τήνου, την τέχνη τους καθώς και παραμύθια, παραδόσεις ήθη & έθιμα του τόπου. Σε δεύτερο επίπεδο, αντλούμε επίσης σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία της ζωγραφικής και της γλυπτικής του νησιού καθώς και των πιο αντιπροσωπευτικών καλλιτεχνών του.

Στα επόμενα σχέδια της ομάδας είναι και η δημιουργία μίας ακόμη ενότητας με θέμα τη χλωρίδα της Τήνου.

Σημειολογική προσέγγιση

Στο σκεπτικό πίσω από τις εφαρμογές που αξιοποιούνται στο Εικονικό Μουσείο Τήνου αναφέρθηκε ο Γραφίστας Βασίλης Ντουμάνης, μέλος της επιστημονικής ομάδας του Μουσείου.

«Το ενδιαφέρον που έχει η δημιουργία ενός Εικονικού Μουσείου, είναι να μπορέσεις να παρουσιάσεις με ακρίβεια και σεβασμό το άυλο και το υλικό αντικείμενο το οποίο καλείσαι να αντιμετωπίσεις ως έκθεμα με μία ιδιορρυθμία που θα συνάδει με όλο το ηλικιακό κοινό. Υπάρχουν επισκέπτες οι οποίοι δε γνωρίζουν πώς να προσεγγίσουν μία κάθετη τηλεόραση σε έναν τοίχο. Οπότε ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει μουσειογραφικά να προσεγγίσουμε τα αντικείμενα έχει μεγάλη σημασία. Χρησιμοποιήθηκε η λογική της σημειολογίας, δημιουργούνται σειρές εικονιδίων για τις θεματικές οι οποίες περιλαμβάνουν άυλη πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και αντικείμενα που ανήκουν στον λαϊκό πολιτισμό, τοπικά επαγγέλματα κλπ».

Σύμφωνα μ τον κ. Ντουμάνη, οι σύντομες ψηφιακές ξεναγήσεις που έχουν δημιουργηθεί θυμίζουν το ξεφύλλισμα ενός βιβλίου. «Ξεκινάμε από περιεχόμενα, βλέπουμε μεγάλες κατηγορίες, μπαίνουμε σε μικρότερες λεπτομέρειες για να καταλήξουμε σε ένα αντικείμενο, το οποίο στο τέλος θα μπορέσουμε να δούμε μέσα από τη χρήση και παρουσίαση φωτογραφιών, ανιμέισον, podcast (ειδικά ντοκουμέντα), και διάφορα βίντεο». Καταλήγοντας, κατέστησε γνωστό πως στόχος της ομάδας ήταν να συνδέσει την ψηφιακή παρουσίαση με φυσικά αντικείμενα από όλο το νησί.

Η επιστημονική ομάδα του Εικονικού Μουσείου Τήνου αποτελείται από τους: Γιώργο Αμιραλή - Φιλόλογο, Ιόλη Βιγγοπούλου δρ. Ιστορικό, Μαρία Γρυπάρη – Αρχιτέκτονα Μηχανικό, Αλεξάνδρα Γρυπάρη - Εικαστικό ΑΣΚΤ, Κώστα Δανούση - Ιστορικός, Σοφία Ζησίμου - Οικονομολόγο - Αναλύτρια, Λουϊζα Καραπιδάκη - Αρχαιολόγο - Μουσειολόγο ΚΕΕΛ Ακαδημία Αθηνών, Χάρη Κουτελάκη - δρ Ιστορικό, Βασίλη Ντουμάνη - Γραφίστα, Ma, Κωνσταντίνο Σούκη – Γεωλόγο ΕΚΠΑ, Αλέκο Φλωράκη - δρ. Λαογραφίας, Έλενα Χαλκουτσάκη - Αρχιτέκτονα Πολεοδόμο, Χάρις Χάρη - Μουσειολόγος - Αρχιτέκτων Μηχανικός.