«Παράθυρο» στο ιστορικό παρελθόν

Ανεκτίμητο θησαυρό, αλλά και πολύτιμο εργαλείο για την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πάρου αποτελεί το Ψηφιακό Αποθετήριο «Αρχεία και Συλλογές της Πάρου», το οποίο άνοιξε τις πύλες του στους χρήστες του διαδικτύου.

Το έργο της πιλοτικής ανάπτυξης του paros-archives.com υλοποιήθηκε από την Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε συνεργασία με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πάρου «Γιάννης Γκίκας» και την ΚΔΕΠΑΠ, υπό την αιγίδα και την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Στον ιστότοπο του αποθετηρίου παρουσιάζονται ψηφιακά αντίγραφα αρχειακών τεκμηρίων, βιβλίων, ιστορικών φωτογραφιών, αντικειμένων αλλά και σύγχρονο οπτικοακουστικό περιεχόμενο από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, από ερευνητικά ιδρύματα αλλά και μεμονωμένους ερευνητές.

Τις βάσεις για τη δημιουργία πιλοτικού ψηφιακού αποθετηρίου της Πάρου έθεσε η ιστορικός τέχνης και υποψήφια διδάκτωρ Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Κατερίνα Κωνσταντίνου. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, η ίδια συνεργάστηκε τόσο με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «The Heritage Management Organization», όσο και με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάρου. Το αποθετήριο είναι μία από τις 83 συνολικά δράσεις ψηφιακού πολιτισμού που χρηματοδοτήθηκαν το 2020 από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η σχετική πρόταση είχε κατατεθεί από την Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η οποία ιδρύθηκε το 2008 με σκοπό την προαγωγή των βέλτιστων πρακτικών στη διαχείριση αρχαιολογικών χώρων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προκειμένου να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η πολιτιστική, οικονομική και εκπαιδευτική τους αξία.

Καταγραφή, τεκμηρίωση και οργάνωση ενός πλούσιου υλικού

Το Ψηφιακό Αποθετήριο paros-archives.com περιλαμβάνει σήμερα βιβλία και λυτά έγγραφα από το αρχείο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πάρου «Γιάννης Γκίκας», φωτογραφίες 25  αντικειμένων από την Ιστορική & Λαογραφική Συλλογή Όθωνα Κάπαρη, υλικό από δύο συλλέκτες ιδιώτες, τον Πέτρο Αυλήτη και τον Μιχάλη Ρουμπάνο, οπτικοακουστικά αρχεία της τοπικής ομάδας προφορικής ιστορίας «Αί Μνῆμαι», υλικό από την Πολυμεσική Συλλογή του Indiana University Purdue University Indianapolis, καθώς και μελέτες για την Πάρο.

Στη Συλλογή Όθωνα Κάπαρη, που υπάγεται στην αρμοδιότητα της ΚΔΕΠΑΠ και στεγάζεται σε επισκέψιμο χώρο στην Νάουσα της Πάρου από το 1998 περιλαμβάνονται: αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος (οικειακά σκεύη, αγροτικά και αλιευτικά εργαλεία, κηροπήγια, λάμπες κ.α.), κεραμική, πίνακες ζωγραφικής και σχέδια από ντόπιους καλλιτέχνες -κυρίως λαϊκότροπες απεικονίσεις του τόπου και των ανθρώπων του-, όπλα, μεταλλικά αντικείμενα, έπιπλα (μπουντουάρ, μπαούλα, κασέλες κ.α.), βιβλία, χειρόγραφα, φωτογραφίες, αρνητικά, slides των δεκαετιών 1950, 1960 του ίδιου του Όθωνα Κάπαρη. Η Συλλογή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί αφήνει να διαφανούν στοιχεία της τοπικής ταυτότητας αλλά και οι πολυποίκιλες πολιτισμικές ανταλλαγές των Ναουσαίων με όλο τον κόσμο στον οποίο ταξίδευαν ως αλιείς και ως ναυτικοί. Η Συλλογή δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής καταγραφής και τεκμηρίωσης. Ωστόσο διαρκώς επεκτείνεται από πρωτοβουλίες κατοίκων της Νάουσας.

Το φωτογραφικό αρχείο του Πέτρου Αυλήτη χωρίζεται σε τέσσερις ευρύτερες κατηγορίες: α. φωτογραφίες τουριστών και παραθεριστών, β. καρτ ποστάλ και επιστολικά δελτάρια, γ. ιδιωτικά οικογενειακά αρχεία Παριανών, δ. το οικογενειακό αρχείο της οικογένειας Αυλήτη. Η εν λόγω συλλογή αποτελεί το πλέον ενημερωμένο φωτογραφικό αρχείο με οπτικό υλικό απο την Παροικιά της Πάρου. Τα περιεχόμενα του χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα και την εφεύρεση της φωτογραφίας μέχρι τις μέρες μας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Παροικιά και τον λεγόμενο Παραδοσιακό Οικισμό της πρωτεύουσας του νησιού. Ο κ. Πέτρος Αυλήτης ως αρχιτέκτονας έχει εδώ και πολλά χρόνια ασχοληθεί με την μελέτη, διατήρηση, διαφύλαξη και διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Παροικιάς. Το φωτογραφικό του αρχείο αποτελεί ένα πλούσιο σύνολο τεκμηρίων αναφοράς μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη της Παροικιάς, τους κοινωνικούς και πολεοδομικούς μετασχηματισμούς, και κάθε είδους αλλαγή που έχει επέλθει με την πάροδο των χρόνων.

Η συλλογή του κ. Μιχάλη Ρουμπάνου περιλαμβάνει αρχειακά τεκμήρια, βιβλία, παλαίτυπα και χειρόγραφα, φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, νομίσματα, αντικείμενα, πίνακες ζωγραφικής και σχέδια. Ο κ. Ρουμπάνος έχει αποκτήσει μεγάλο μέρος της συλλογής από δημοπρασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει συλλέξει μεθοδικά, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, χειρόγραφα και άλλα τεκμήρια τα οποία είτε σχετίζονται άμεσα με την Πάρο, είτε ανήκουν σε Παριανούς συγγραφείς και ακαδημαϊκούς. Μεταξύ των περιεχομένων της συλλογής του: το αρχείο του ζωγράφου-σκιτσογράφου Νίκου Κατσουρού (1905-1990) και ορισμένοι πίνακες ζωγραφικής του ζωγράφου Λουκά Γεραλή (1875-1958).

Η ομάδα Αί Μνῆμαι (Κωνσταντίνος Μαύρης, Κωνσταντίνος Νίκας, Νίκος Σκανδάλης) ξεκίνησε το 2020 να συγκεντρώνει προφορικές μαρτυρίες κατοίκων της Αλυκής, της Αγκαιριάς, καθώς και ευρύτερα της Πάρου, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν με κινηματογραφικά μέσα τον πλούτο των προσωπικών αφηγήσεων των Παριανών. Με την ευελιξία που διακρίνει την ομάδα, έχει ήδη συγκεντρωθεί αξιόλογο περιεχόμενο που διατίθεται στο ευρύ κοινό μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Καταγράφοντας ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία και παραδόσεις της Πάρου» ονομάζεται το διεθνές θερινό σχολείο που διοργανώνεται στην Πάρο από το Indiana University Purdue University Indianapolis (IUPUI). Στο πλαίσιο των μαθημάτων και των εκπαιδευτικών διαδικασιών του σχολείου: παράγεται οπτικοπακουστικό περιεχόμενο για τον τοπικό τουρισμό, μίνι-ντοκιμαντέρ σχετικά με παραδόσεις και στοιχεία που κινδυνεύουν να χαθούν, καθώς και με την πολιτιστική και αρχαιολογική κληρονομιά του νησιού.

Στο ψηφιακό αποθετήριο της Πάρου μπορούν, επίσης, να συμπεριληφθούν μελέτες από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Μελέτες που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά, επετηρίδες, συλλογικούς τόμους αλλά και μονογραφίες, διπλωματικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές από τα πεδία της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της γεωλογίας, της ανθρωπολογίας, της αρχιτεκτονικής, της λαογραφίας και άλλων οργανώνονται στο αποθετήριο της Πάρου με σκοπό τον εμπλουτισμό των γνώσεών μας για το νησί και την δυνατότητα συσχετισμού και συνδυασμού των πληροφοριών που παρέχουν για την παραγωγή νέων γνώσεων.

Αναζήτηση χρηματοδότησης για την ανάπτυξη του ιστότοπου

Αξίζει να σημειωθεί πως η λειτουργία και η διαχείριση του ιστοτόπου αποτελούν ευθύνη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πάρου. Το ψηφιακό αποθετήριο «Αρχεία και Συλλογές της Πάρου» βρίσκεται, προς το παρόν, σε πρώιμο στάδιο. Σύμφωνα με την Προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης κ. Αλέγκρε Εσκαλονή, σε δεύτερη φάση θα αναζητηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό της σελίδας.

Σε δηλώσεις της στην «Κοινή Γνώμη» η κ. Εσκαλονή εξήγησε πως η δημιουργία του αποθετηρίου ήταν ένα δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα καθώς απαιτούσε την εμπλοκή, τη συνεργασία και τον συντονισμό αρκετών ανθρώπων από διαφορετικά πεδία επιστημονικής γνώσης. «Το σημαντικό πλέον, πως το αποθετήριο έχει τη δυνατότητα να συμπεριλάβει τα πάντα, προσφέροντας στον ερευνητή την ευκαιρία να έχει μια συλλογική πρόσβαση. Πρόθεσή μας είναι να ζητήσουμε την οικονομική στήριξη του Δήμου για υλικοτεχνικό εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Παρουσίαση της ανοιχτής διαδικτυακής βάσης δεδομένων

Οι συνεργασίες, η μέχρι σήμερα πορεία του έργου, τα στάδια δημιουργίας της πλατφόρμας, η χρήση της, καθώς και οι δυνατότητες που προσφέρει για περαιτέρω ενέργειες θα παρουσιαστούν το προσεχές Σάββατο και ώρα 19:30, στο προαύλιο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πάρου.

Η εκδήλωση συνδιοργανώνεται με την Koινωφελή Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάρου (ΚΔΕΠΑΠ), και την Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Το Ψηφιακό Αποθετήριο paros-archives.com θα παρουσιάσουν: ο ιστορικός-ανθρωπολόγος Άρης Αναγνωστόπουλος από την Πρωτοβουλία για την Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η βιβλιοθηκονόμος κ. Εσκαλονή και η ιστορικός τέχνης κ. Κατερίνα Κωνσταντίνου.

Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει στρογγυλή τράπεζα με προσκεκλημένους συμμετέχοντες: τον ιδιώτη συλλέκτη Πέτρο Αυλήτη, τον υπεύθυνο Ιστορικής και Λαογραφικής Συλλογής «Όθωνας Κάπαρης», Ιωάννη Βασιλειόπουλο, την ιστορικό και πρόεδρο δημοτικής Επιτροπής Ίδρυσης Ιστορικού Αρχείου Πάρου, Ειρήνη Δαφερέρα, τον βιβλιοθηκονόμο και διδάσκοντα του Τμήματος Μουσικών Σπουδών στο Α.Π.Θ, Άρη Μπασμαδέλη και τον ιδιώτη συλλέκτη Μιχάλη Ρουμπάνο.