ΣΥΡΟΣ

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΟΠΟ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΙ όπου μια αλυσίδα από απίθανες συγκυρίες δημιουργεί τις συνθήκες για να γεννηθούν εξαιρετικά πράγματα, πράγματα ικανά να αλλάξουν την ιστορία ολόκληρων λαών. Γυρνώντας διακόσια χρόνια πίσω στην καρδιά των Κυκλάδων, βλέπουμε τη γέννηση μιας θαυμαστής πόλης που άναψε τον σπινθήρα μιας βιομηχανικής και αστικής πρωτοπορίας στη μέση του Αιγαίου. Ήταν τότε που οι έμποροι Χιώτες, έμποροι και ναυτικοί, κατατρεγμένοι από το σπαθί των Οθωμανών, καταλήγουν στη Σύρο, όπου προσπαθούν να στήσουν μια νέα ζωή. Μαζί με Ψαριανούς, Κασιώτες, Μικρασιάτες και Κρήτες προσφεύγουν στο φυσικό, απάνεμο λιμάνι κάτω από τη μεσαιωνική ακρόπολη του νησιού και, ξεκινώντας από ταπεινά προσφυγικά καταλύματα, εντός τριών δεκαετιών κατάφεραν να στήσουν ένα μικρό αλλά πανίσχυρο αστικό, ναυτικό και βιομηχανικό κέντρο.

Του έδωσαν το όνομα “Ερμούπολη” εμπνεόμενοι από τον θεό του εμπορίου και σε έναν βράχο στη μέση του πελάγους θεμελίωσαν μια πόλη ευρωπαϊκή, όπου, όπως είχε πει ο Ελευθέριος Βενιζέλος: “ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα”. Όταν η Αθήνα έμοιαζε ακόμα με μια μικρή νέα πόλη που καταπιανόταν με τη φιλοδοξία να γίνει πρωτεύουσα, στην Ερμούπολη ήδη βρισκόταν το μεγαλύτερο ναυπηγικό κέντρο της Μεσογείου και υπήρχε μια όπερα όπου μπορούσες να ακούσεις έναν ιταλικό θίασο να παίζει την “Τραβιάτα”. Μπροεί να έχασε τη δύναμή της όταν ο Πειραιάς της πήρε τα λιμανίσια πρωτεία της χώρας, στο τέλος του 19ου αιώνα, κατάφερε όμως να κρατήσει μέσα στα χρόνια έναν κοσμοπολίτικο, ευρωπαϊκό αέρα, που έχει ακόμα και σήμερα, διακόσια χρόνια μετά τη γέννησή της.

200 Χρόνια μετά

Στις αρχές του 21ου αιώνα, ένα μεικτό πλήθος από Έλληνες και ξένους που μετοικούν στην Ερμούπολη μοιάζει να αναμοχλεύει του μηχανισμούς μιας πολύχρωμης ζωής, που θυμίζει κατά κάποιον τρόπο αυτή την πρώτη αστική σπίθα του 1820. Πρόκειται για άτομα κάθε προέλευσης και ηλικίας, των οποίων η δημιουργική δραστηριότητα προδίδει το γεγονός ότι αυτή η πόλη έχει έναν τρόπο να τους δέχεται και να τους ενσωματώνει όλους στα γρανάζια της.

Η γονική μετοίκηση και η κοινωνική ανεκτικότητα εδώ, στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, έχουν μέσα στους αιώνες μια αδιάκοπη ιστορική συνέχεια. Στο αφιέρωμα αυτό κάνουμε μια απόπειρα να παρουσιάσουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα όλων όσοι στηρίζουν αυτό το πρωτοποριακό, διεθνές, πολυσυλλεκτικό πρόσωπο της σημερινής Ερμούπολης, αυτό που την κάνει μια πόλη ζωντανή όλο το χρόνο και θελκτική σε ανθρώπους από όλο τον κόσμο.

Δίπλα στους δραστήριους και ενθουσιώδεις αυτούς... μετοίκους, στέκονται και κάποιοι ντόπιοι, που με τα δικά τους οράματα και έργα συνεισφέρουν σε αυτή τη νέα νιότη. Όμως για να πούμε καλύτερα αυτή την ιστορία, πρέπει να γυρίσουμε πίσω στον Μεσαίωνα, τότε που η Άνω Σύρος, μια καστροπολιτεία σκαρφαλωμένη σ' ένα ύψωμα πάνω από τη σημερινή Ερμούπολη, γίνεται κτήμα των Καθολικών και δέχεται Καπουτσίνους και Ιησουίτες μοναχούς που φέρνουν τους ντόπιους σε επαφή με τον ευρωπαϊκό κόσμο και μακριά από την οθωμανική αγριότητα.

“Η ελεύθερη Καθολική Εκκλησία συνέβαλε στο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την κατοπινή θαυμαστή ανάπτυξη του λιμανιού, την ανάπτυξη του εμπορίου και ναυτιλίας” μας λέει η Συριανή αρχαιολόγος Μ.Ρ...

“Οι Κυκλαδίτες ήταν πάντοτε κατεξοχήν ναυτικοί” μας λέει η Μ.Ρ., και αμέσως έρχεται στο νου μας η μακρόχρονη παράδοση της συριανής ξυλοναυπηγικής – μιας παράδοσης που, ενώ κινδυνεύει να χαθεί, ευτυχώς η Ερμούπολη παραμένει πάντα ζωντανή.

Καρνάγια

Υπάρχουν ακόμα και σήμερα καρνάγια και ταρσανάδες, ακόμα φτιάχνονται και επισκευάζονται παραδοσιακά σκάφη. Το ναυπηγείο της οικογένειας Μαυρίκου είναι το αρχαιότερο σε λειτουργία παραδοσιακό ναυπηγείο στην Ελλάδα και ιδρύθηκε το 1860. Ένα άλλο ιστορικό ναυπηγείο είναι αυτό του “Φουσκή”, όπου ο μέγας μάστορας Γιάννης Ζώρζου (ο λεγόμενος Φουσκής) δίδαξε την τέχνη στα παιδιά του, Νίκο και Μανώλη, που ακόμα συνεχίζουν την παράδοση. Ο Μανώλης Ζώρζος, (για όσους τον ξέρουν και αγαπούν, “Καπτα – Μανώλης”) πρώην καπετάνιος του εμπορικού ναυτικού, αλλά και για αρκετά χρόνια πλοίαρχος ξύλινων τουριστικών ιστιοφόρων, θέλει να επικοινωνήσει αυτή την σπουδαία τέχνη στο κοινό, κατασκευάζοντας υπό κλίμακα ακριβή αντίγραφα παραδοσιακών σκαριών στο προσωπικό του εργαστήρι. “Εδώ είναι ένας μικρός ταρσανάς” μας λέει.

Τα μοντέλα αυτά έχουν περίπου δύο – δυόμισι μέτρα μήκος όντας αρκετά μεγάλα, ώστε να μπορέσει κανείς να παρατηρήσει πάνω τους κάθε ναυπηγική λεπτομέρεια, αλλά και αρκετά μικρά ώστε να μπορούν να μεταφερθούν. Πράγματι, ένα από αυτά, μια τράτα έχει προσφερθεί ως δωρεά στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, στον Πειραιά, και ένα άλλο, μια μυκονιάτικη λάντζα (επιβατικό πλοιάριο), στον Επιβατικό Σταθμό του λιμανιού της Ερμούπολης.

Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ

Ένας από τους νέους Συριανούς που αγαπούν την παλιά αυτή τέχνη είναι ο Δημήτρης Σταυρακόπουλος, ένας Ερμουπολίτης που έχει διασώσει δύο από τα πολλά παραδοσιακά καϊκια που σκαρώθηκαν στο ναυπηγείο του “Φουσκή”. Συλλέκτης παθιασμένος με την ιστορία του τόπου του, μεγάλωσε στα Βαπόρια, στην αριστοκρατική συνοικία της πόλης, όπου τριγύριζε μικρός εξερευνώντας παλιά σπίτια και αναρωτώμενος τι κρύβεται μέσα τους. Αυτή η παιδική συνήθεια αναβίωσε την ενήλικη ζωή του. Από τα 25 του και μετά, και για τα τελευταία 15 χρόνια, αναζητεί και συλλέγει αντικείμενα από επαγγέλματα που χάθηκαν, από το βιομηχανικό παρελθόν της πόλης, εσωτερικά παλιών σπιτιών ή οχήματα που κυκλοφορούσαν παλαιότερα στους δρόμους του νησιού...

Συνεχίζεται

• Η Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ την περασμένη Κυριακή 6/2/2022 παρουσίασε ένα περιοδικό “Κ” όπου ένας δημοσιογράφος, ο Δημήτρης Καραϊσκος, προσέφερε 10 σελίδες με κείμενα και φωτογραφίες του νησιού μας και ανθρώπων που ασχολήθηκαν και ασχολούνται με ιστορίες και διάφορες άλλες δραστηριότητες αξιόλογες,.... έως σήμερα.

• Ζήτησα την άδεια από τον κ. Καραϊσκο να προσφέρω τα κείμενά του στην τοπική αμς εφημερίδα.

• Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση το δέχθηκε.

• Έχω δεχθεί τηλεφωνήματα από φίλες εκτός Σύρου που ενθουσιάστηκαν από την ιστορία του νησιού και τις δραστηριότητες των κατοίκων.