Οι μνήμες από τη Μικρασία ζωντάνεψαν στο θέατρο Απόλλων

Σε κλίμα συγκινησιακής φόρτισης πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Απόλλων το αφιέρωμα στα Βουρλά και στον νομπελίστα ποιητή Γ. Σεφέρη, που διοργάνωσε ο σύλλογος Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου.

Τα Βουρλά ήταν σημαντικότατο πολιτιστικό κέντρο της αρχαίας Ιωνίας με πλούσια ιστορία ανά τους αιώνες. Ήταν αρχικά η περιοχή της Ιωνικής πόλης των Κλαζομενών και πιθανώς το αρχαιότερο τακτικά χρησιμοποιημένο λιμάνι στον κόσμο. Απέκτησαν μεγάλη αίγλη τα χρόνια του Βυζαντίου, καταστράφηκαν όμως ολοκληρωτικά αργότερα με την επικράτηση των Οθωμανών. Με το πέρασμα των χρόνων, οι Έλληνες επέστρεψαν στα Βουρλά δίνοντας νέα πνοή στην περιοχή. Μετά την επανάσταση του 1821 καταφθάνουν άνθρωποι από όλα τα μέρη της Ελλάδας, κυρίως όμως Ναξιώτες, που βρίσκουν στα Βουρλά έναν εύφορο τόπο για να μεγαλουργήσουν. Λίγο μετά το 1919 ξεκινά η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στην Μικρασία. Τότε, τα Βουρλά είχαν 35.000 κατοίκους που μιλούσαν όλοι ελληνικά. Ήταν η 5η πληθυσμιακά μεγαλύτερη πόλη του ελληνισμού. Μεταξύ 1919 και 1922 όλοι οι άνδρες των Βουρλών κατετάγησαν στον ελληνικό στρατό. Μέχρι το 1922 είχαν στείλει 3000 στρατεύσιμους στο μέτωπο του Σαγγάριου από όπου δεν γύρισε κανείς. Ο υπόλοιπος ανδρικός πληθυσμός , 11.000 άνθρωποι, πέρασαν από τα ονομαζόμενα “τέλια του Μουσελέ” τα οποία ήταν το στρατόπεδο που συγκέντρωσαν οι Τούρκοι τον αντρικό πληθυσμό των Βουρλών. Τον Αύγουστο του 1922, οι Τούρκοι εισέβαλλαν στα Βουρλά ενώ στις 3 Σεπτεμβρίου ξέσπασαν οι πρώτες φωτιές οι οποίες δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Ακολούθησαν θηριωδίες και ανελέητο κυνηγητό των κατοίκων, εκ των οποίων όσοι γλίτωσαν, έφυγαν οριστικά από τον τόπο τους για να σωθούν. Στις 15 Σεπτεμβρίου τα πρώτα καράβια με πρόσφυγες από τα Βουρλά καταφθάνουν σε όλα τα μέρη της Ελλάδας όπου ξεκινάει ένας νέος αγώνας για εκείνους. Αυτός της επιβίωσης.

Η κα. Ειρήνη Χαρδαλή, πρόεδρος του συλλόγου Μικρασιατών Ερμούπολης Σύρου, στην αρχή της εκδήλωσης, υποδέχθηκε τους παρευρισκομένους λέγοντας πως αυτή η εκδήλωση σηματοδοτεί την έναρξη των επετειακών εκδηλώσεων τιμής και μνήμης για το ιωβηλαίο από τη μικρασιατική καταστροφή που φέτος συνέπεσε με τον 86ο εορτασμό της ευρέσεως της ιερής εικόνας του αγίου Δημητρίου αλλά και με την έλευση της ιερής εικόνας της Παναγίας της Βουρλιώτισσας, η οποία θα παραμείνει στο ναό του αγίου Νικολάου ως την Κυριακή.

Μετά το καλωσόρισμα της κας Χαρδαλή, ακολούθησε προβολή βίντεο που διηγήθηκε την ιστορία των Βουρλών ενώ, αμέσως μετά, στη σκηνή ανέβηκε ο κος Φώτης Καραλής, πρόεδρος της ένωσης Βουρλιωτών Μικράς Ασίας. Στην ομιλία του, αναφέρθηκε με πάθος στα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τις ζωές των Ελλήνων της Μικρασίας. Μίλησε για γενοκτονία που δεν μπορεί να συγκριθεί με τις μεμονωμένες αγριότητες από την πλευρά των Ελλήνων και με αφορμή την ημερομηνία της εκδήλωσης (29 Μαΐου), είπε πως το 1922 θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί μεγαλύτερη καταστροφή κι από αυτήν του 1453. Προσπάθησε να κάνει σαφές ότι η Μικρά Ασία “είναι ένα τετράπλευρο το οποίο ορίζεται από Βορρά με την Κασπία Θάλασσα, από Νότο από τη Συρία και την Κύπρο, από Δυτικά από το Αιγαίο Πέλαγος, και από Ανατολικά, από τη νοητή ευθεία που ενώνει τη Σαμψούντα με τη Συρίαν και μέσα εκεί υπάγεται και ο Πόντος, και η Καππαδοκία, και τα παράλια, και η Ιωνία και η Αιολία. Μία είναι η Μικρά Ασία και μία η γενοκτονία, αν θέλουμε να έχουμε ελπίδες κάποια στιγμή να αναγνωριστεί”. Κλείνοντας, και με αφορμή την επίσκεψη της Νίκης Κεραμέως στη Σύρο, μίλησε για την απουσία έδρας μικρασιατικών σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια, ένα αίτημα για το οποίο κάλεσε την υπουργό παιδείας να το αφουγκραστεί.

Τα Βουρλά είναι συνδεδεμένα με δύο σημαντικά πρόσωπα των γραμμάτων. Συγκεκριμένα είναι ο τόπος γέννησης του Έλληνα ποιητή Γιώργου Σεφέρη και της Φιλιώς Χαϊδεμένου η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στην διατήρηση της πολιτισμικής παράδοσης των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Το δεύτερο μέρος της προχθεσινής εκδήλωσης ήταν αφιερωμένο στον Γιώργο Σεφέρη ο οποίος εμπνεύστηκε από αυτά και πολύ συχνά αναφερόταν σε αυτά κατά τη διάρκεια της ζωής του. «Τα δύο τελευταία καλοκαίρια δεν είχαμε πάει στην εξοχή, στη Σκάλα του Βουρλά, που ήταν για μένα ο μόνος τόπος που, και τώρα ακόμη, μπορώ να ονομάσω πατρίδα με την πιο ριζική έννοια της λέξης: ο τόπος όπου βλάστησαν τα παιδικά μου χρόνια”, έγραφε ο ποιητής στο ημερολόγιό του. Το βίντεο με τα βιογραφικά στοιχεία και το φωτογραφικό υλικό από τη ζωή του ποιητή διαδέχτηκε ένα ακόμα βίντεο με τη φωνή του ίδιου του Γ. Σεφέρη, να απαγγέλει όσα είχε γράψει όταν επισκέφτηκε ξανά, μετά από χρόνια, τη Σκάλα Βουρλών. Έπειτα, ακολούθησε ανάγνωση αποσπασμάτων της αλληλογραφίας του ποιητή με την αδερφή του Ιωάννα Τσάτσου, από την Μαριάννα Κρόντη και τον Παναγιώτη Λίτσα. Στα γράμματα που αντάλλασσαν τα δύο αδέρφια μπορούσε κανείς να διακρίνει όλες τις δυσκολίες, τον πόνο και την πίκρα των ξεριζωμένων Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της εκδήλωσης ακολούθησε συναυλία με μελοποιημένη ποίηση από τον συνθέτη Ανδρέα Αναγνωστόπουλο, τον οποίον συνόδευαν οι μουσικοί Ζαννής Μαραγκός, Νίκος Απέργης, Σιδερής Δαλέζιος και Ρένα Βέργου στο τραγούδι. Η εκδήλωση έκλεισε με τους μουσικούς να τραγουδούν μαζί με το κοινό, το μελοποιημένο από τον Μίκη Θεοδωράκη, ποίημα του Γ. Σεφέρη, “Στο περιγιάλι το κρυφό”.