“Το θέατρο είναι μία αόρατη συνενοχή”

Ο Νικόλας Βαγιονάκης είναι ηθοποιός, σκηνοθέτης, δραματουργός, χορογράφος. Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια σε μεγάλες πόλεις του εξωτερικού, όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, στις οποίες έχει ανεβάσει θεατρικές παραστάσεις, τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στην Ελλάδα δίνοντας σπουδαία δείγματα δουλειάς όπως η παράσταση “Κafka’s freaks”, ένα κείμενο βασισμένο σε 3 διηγήματα του Κάφκα και την παράσταση “Wilson & Wilson” του Έντγκαρ Άλαν Πόε.

Την Κυριακή 21 και τη Δευτέρα 22 Αυγούστου, φέρνει την παράσταση Mephisto, που παρουσιάστηκε το χειμώνα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, στο θέατρο Απόλλων.

Τι πραγματεύεται το έργο του Κλάους Μαν “Maphisto”;

“Όλα τα πρόσωπα του έργου, παρόλο που λέγεται μυθοπλασία, είναι πραγματικά. Απλώς , επειδή δεν θα μπορούσε αυτό το έργο να εκδοθεί λόγω του ότι έθιγε όλα τα πρόσωπα του ναζιστικού καθεστώτος, τους δολοφόνους αυτούς, έπρεπε να τα παρουσιάσει με έναν διαφορετικό τρόπο. Το έργο εκδόθηκε το 1936 στο Άμστερνταμ γιατί δεν υπήρχε η ελευθερία να εκδοθεί στη Γερμανία. Καταπιάνεται με τη ζωή, την άνοδο και την πτώση ενός πάρα πολύ γνωστού υπαρκτού ηθοποιού, του Χέντρικ Χέφγκεν, όπως τον ονομάζει στο έργο, ο οποίος ήταν ένας φιλόδοξος ηθοποιός που ξεκινάει την καριέρα του στο θέατρο τέχνης του Αμβούργου το 1926. Θέλοντας να καθιερωθεί στο χώρο και να κάνει μεγαλύτερη καριέρα αποφασίζει να φύγει στο Βερολίνο. Η άνοδός του συμπίπτει με την άνοδο του ναζισμού οπότε όλα τα όνειρά του πραγματοποιούνται και δικαιώνονται με πολύ μεγάλο τίμημα όμως. Θα πρέπει να παίξει το παιχνίδι του ναζισμού κι ενώ κάνει το ρόλο της καριέρας του, το Mephisto, καταλήγει να διασκεδάζει τους δολοφόνους, γίνεται συνένοχος, προδίδει όλα τα ιδανικά και τις αξίες του, με ένα τέλος πολύ δύσκολο γιατί οι Ερινύες τον καταδιώκουν. Ενώ ξεκινάει μιλώντας για ένα επαναστατικό θέατρο, καταλήγει ένας γελωτοποιός.”

Ποιά μηνύματα περνάει το έργο και πως αυτά έρχονται να σταθούν στη σημερινή εποχή;

“Το έργο περνάει πολλά μηνύματα. Το πρώτο είναι η φοβερή απληστία των ανθρώπων που δεν μπορούν να νιώσουν τα θετικά και το δώρο της ζωής με την απλότητά του και την ομορφιά του και δεν είναι ποτέ ικανοποιημένοι. Το πολύ βασικό μήνυμα είναι ο φασισμός που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Ο φασισμός, ξέρετε, έχει πολλά πρόσωπα. Έχει μία γκάμα που περιλαμβάνει πάρα πολύ κόσμο. Φασίστες είναι πολλοί άνθρωποι στη νοοτροπία τους, στον τρόπο που σκέφτονται, στον τρόπο που δεν επιτρέπουν σε κάποιον να επιβιώσει. Υπάρχει στη φύση του ανθρώπου. Αυτοί οι γίγαντες συγγραφείς, οι διαχρονικοί, μπαίνουν τόσο πολύ στο μεδούλι γιατί οι άνθρωποι δεν αλλάζουν. Αλλάζουν οι συνθήκες αλλά η εκμετάλλευση και τα φασιστικά στοιχεία παραμένουν. Γι αυτό αυτά τα έργα είναι πάντα επίκαιρα. Είμαι μια υπενθύμιση των συνεπειών αυτών των καθεστώτων”

Πόσο δύσκολο ήταν να καταλάβετε τον ήρωα, να τον νιώσετε, να τον “συμπαθήσετε”, ώστε να μπορέσετε να τον αποδώσετε τίμια;

“Θα σας πως κάτι που αφορά την προσωπικότητα αυτού του ανθρώπου. Σε κάθε δύσκολη στιγμή έχει πάντα ένα άλλοθι. Επειδή είναι ένας πολύ έξυπνος άνθρωπος, ραδιούργος και φιλόδοξος, οποιαδήποτε ατοπία κάνει, λέει “εγώ είμαι ένας απλός ηθοποιός” και δικαιολογείται. Είναι από αυτούς τους ανθρώπους που πάντα φταίει κάποιος άλλος και ποτέ οι ίδιοι. Και την επαναλαμβάνει αυτήν τη δικαιολογία σε κάθε δύσκολη στιγμή. Είναι η λύτρωσή του και η ψευδαίσθησή του κατ’ επέκταση. Ο ρόλος αυτός είναι κόντρα σε εμένα γιατί εγώ θα έκανα ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που κάνει ο ηθοποιός. Ωστόσο κατανοώ. Είναι ένας συγκλονιστικός ρόλος. Για έναν ηθοποιό έχει μεγάλη πρόκληση να υποδυθεί έναν άλλο ηθοποιό, ο οποίος κάνει και πάρα πολλούς ρόλους μέσα στο έργο. Είναι ένα έργο που έχει πάρα πολλά στοιχεία. Κωμωδία, δράμα, ουτοπία, παρωδία, cabaret. Έχει τα πάντα όπως έχει και η ζωή μας που δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλάνο και συνυπάρχουν όλα τα συναισθήματα. Είναι πολύ απλόχερο το έργο στο να μπορέσει να δει τρισδιάστατα, μέσα από τη ζωή αυτού του ανθρώπου, τη φιγούρα της ύπαρξής του. Και δημιουργεί πολύ έντονες συγκινήσεις”

Έχετε επιλέξει μία solo artist πορεία. Πόσο μοναχική μπορεί να είναι και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ο καλλιτέχνης;

“Δεν νιώθω μοναξιά γιατί έχω το κοινό. Η ζωή όμως είναι μοναχική. Βρίσκουμε συνοδοιπόρους αλλά μόνοι μας είμαστε. Δεν το λέω με καθόλου μελοδραματικό τρόπο γιατί η πορεία της ύπαρξής μας είναι η αφύπνιση, να κατευνάσουμε τους δαίμονές μας, να μπορέσουμε να λυτρωθούμε και να επικρατήσουμε σαν μοναδικές οντότητες. Ο μονόλογος ήταν ένα πολύ δύσκολο πείραμα γιατί οι μονόλογοι στην Ελλάδα είναι ακόμα στιγματισμένοι ότι είναι βαρετοί, κουραστικοί κτλ. Η αλήθεια είναι πως θέλει μια άλλου είδους προσέγγιση και τεχνική. Θέλει ένα εκτόπισμα, μια φωτεινότητα και καθαρότητα στις απόψεις. Να μη υπάρχουν ερωτηματικά και δηθενιές. Δεν πας να εντυπωσιάσεις, πας να αφυπνίσεις”.

Αυτό επιθυμείτε να νιώσει ο θεατής μέσα από αυτήν τη θεατρική παράσταση; Μια αφύπνιση;

“Θέλω να νιώσει. Το έργο είναι συγκλονιστικό από κάθε άποψη, διαφωτιστικό, με πολλά μηνύματα. Το βασικό είναι ότι δίνει ένα πολιτικό στίγμα που εμένα με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Και οι προηγούμενες μου δουλειές έχουν ένα τέτοιο στίγμα και η προσέγγιση έχει μία πολιτική, κοινωνική και ψυχολογική εμβάθυνση. Το θέατρο άλλωστε είναι μία αποστολή. Η τέχνη γενικά είναι μία διαμαρτυρία. Να αγαπάει ο κόσμος το θέατρο. Πολύ ωραίος ο κινηματογράφος , καταπληκτικός. Είναι άλλο το δόσιμο όμως στο θέατρο. Είναι τόσο έντονο και δυνατό. Στο θέατρο γίνεσαι κι εσύ ένας συνέταιρος, ένας συμπαίκτης. Είναι μια άτυπη συναλλαγή, μια αόρατη συνενοχή”

Έχετε ζήσει κι εργαστεί πολλά χρόνια σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη όπου λαμβάνουν πολύ σοβαρά το θέατρο και παρουσιάζονται οι μεγαλύτερες θεατρικές παραστάσεις του κόσμου. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, πως βλέπετε την εγχώρια θεατρική πραγματικότητα;

“Στην Ελλάδα έχουμε σπουδαίους παράγοντες του θεάτρου. Πολλοί όμως δεν έχουν τη δυναμική και τη γενναιότητα λόγω του φόβου απόρριψης , να περάσουν τα δικά τους βιώματα, τη δική τους άποψη και αυτό τελικά δημιουργεί μια ομοιογένεια. Δεν είναι θαρραλέοι οι άνθρωποι στην Ελλάδα. Το καινούργιο και διαφορετικό, αυτό που δεν έχουν συνηθίσει, το χλευάζουν. Δεν ξέρω αν το ζηλεύουν ή το φοβούνται. Όταν αυτό γίνει τάση και καθιερωθεί όμως, τότε όλοι το θαυμάζουν. Εκεί χάνουμε πολλά. Το άλλο που παρατηρώ είναι πως συχνά υπάρχει ένα μπέρδεμα. Να βάλω πολλά, να δείξω πολλά. Υπάρχει μια φιοριτούρα, μια φόρτωση σε μια παράσταση, όπου δεν είναι δυνατό να χωράνε τα πάντα και τελικά χάνεται η ουσία. Αυτό βέβαια δεν είναι γενικευμένο. Υπάρχουν ευτυχώς σπουδαίες προτάσεις και σπουδαίοι καλλιτέχνες”