Η Δρ. Ελπίδα Πρίντεζη – Καμπέλη ρίχνει φως στη σκοτεινή ιστορία της Σύρου

Η Δρ. Ελπίδα Πρίντεζη-Καμπέλη είναι εκπαιδευτικός με επιμόρφωση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, στην εκπαίδευση ενηλίκων και στην πρόληψη κατά της βίας, ενώ κατέχει διδακτορικό τίτλο, Ιστορίας & Νεοελληνικού Πολιτισμού, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ως συγγραφέας, έχει ασχοληθεί σε βάθος με το παρελθόν της Σύρου, συμβάλλοντας σημαντικά στην ανάδειξη της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού. Με αφορμή την παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου της «Η Σύρος στους αιώνες της Τουρκοκρατίας» που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου, στις 19.00, στο Εργατικό Κέντρο Κυκλάδων, μίλησε στην “Κοινή Γνώμη”, προσκαλώντας μας στην παρουσίαση του βιβλίου και προκαλώντας μας να γνωρίσουμε σε βάθος την ιστορία του τόπου μας.

Μιλήστε μας για το περιεχόμενο του βιβλίου «Η Σύρος στους αιώνες της Τουρκοκρατίας» και τα βασικά του κεφάλαια.

Το βιβλίο "Η Σύρος στους αιώνες της Τουρκοκρατίας", αποτελεί μια σύνοψη της ιστορίας της Σύρου, όπου έχει αξιοποιηθεί όλη η παλιά γνώση και έχει προστεθεί ό,τι καινούριο προέκυψε στην πορεία της έρευνάς μου, από το αρχείο της Κοινότητας Άνω Σύρου, το αρχείο της Καθολικής Επισκοπής και το αρχείο των Ιησουιτών Σύρου. Περιγράφονται οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, που εκτός από τη βαριά φορολογία που του επέβαλαν οι Τούρκοι δυνάστες του, τη φτώχεια, την πείνα και τους λοιμούς, είχε να αντιμετωπίσει και τα δεινά που του πρόσθεσαν οι τρεις Τουρκοβενετικοί πόλεμοι και η πειρατεία. Εκτός από το καθαρά ιστορικό κομμάτι του, περιέχει και πολλά λαογραφικά και πολιτιστικά στοιχεία, πληροφορίες για το φυσικό περιβάλλον (χλωρίδα και πανίδα), την αγροτική οικονομία, το εμπόριο και τη ναυτιλία. Σε ιδιαίτερα κεφάλαια, γίνεται μνεία για τη καταγωγή και τη γλώσσα των Συριανών (αναδημοσιεύονται τα παλαιότερα ιστορικά έγγραφα της Σύρου), την αυτοδιοίκηση, το εθιμικό δίκαιο (Leggi e Capitoli di Sira 1694-1812), την εκπαίδευση, την ενδυμασία, την κοινωνική ζωή, τα ήθη και τα έθιμα. Δημοσιεύονται επίσης παλιοί χάρτες του νησιού, οι σφραγίδες DELLA COMUNITA DI SIRA και σπάνια χειρόγραφα, ενώ ο ερευνητής παραπέμπεται σε αντίστοιχη, πλούσια βιβλιογραφία, που τον κατευθύνει σε πληθώρα αρχειακών πηγών.

Σε ποιο αναγνωστικό κοινό απευθύνεται κυρίως το βιβλίο;

Επιθυμία μου και αρχικός μου στόχος, μετά και από την προτροπή αρκετών Συριανών φίλων μου, ήταν να συγγράψω ένα βιβλίο επιστημονικά τεκμηριωμένο, αλλά όχι "βαρύ" ωστόσο. Να είναι δηλαδή γραμμένο σε απλή, καθομιλουμένη γλώσσα και κάπως "αφαιρετικό”, χωρίς πολλές παραπομπές και υποσημειώσεις, ώστε να μπορεί να διαβαστεί εύκολα και από εκείνους τους αναγνώστες που θέλουν να μελετήσουν την τοπική τους ιστορία αλλά δεν έχουν ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον. Έτσι, το βιβλίο απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ενώ ο μελετητής που ενδιαφέρεται να αντλήσει περισσότερα στοιχεία, κατευθύνεται στις αρχειακές πηγές και στην πλούσια βιβλιογραφία.

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς σας, υπήρξαν ιστορικά στοιχεία που εξέπληξαν κι εσάς την ίδια όταν τα ανακαλύψατε;

Με εξέπληξε η μελέτη του χειρόγραφου κώδικα που περιλαμβάνει το Εθιμικό Δίκαιο της Σύρου: Leggi e Capitoli di Sira 1694-1812). Με έκανε να νιώσω υπερήφανη για τον τόπο μου και τους προγόνους μου, ως Συριανή και κυρίως ως γυναίκα. Όχι μόνο γιατί κατάφεραν το 1694-1695, να καταγράψουν και να εφαρμόσουν νόμους Δικαίου, αλλά και γιατί το περιεχόμενο του κειμένου, φανερώνει πολιτισμό και καλλιέργεια. Γιατί πολιτισμός είναι, όταν μέσα σε αυτούς τους κανόνες ορίζεται και περιγράφεται λεπτομερώς το πώς, για παράδειγμα, θα προστατεύεται η γυναίκα από βιασμό και με ποιό τρόπο θα τιμωρείται ο βιαστής της. Το ότι διατηρεί μετά το γάμο της το δικαίωμα να διαχειρίζεται η ίδια την προίκα της και να την διανέμει στα παιδιά της. Το ότι η σύζυγος αναγνωρίζεται ισότιμη με τον άντρα της, ή απόλυτη κληρονόμος του, σε περίπτωση θανάτου του ή αιχμαλωσίας του από τους πειρατές. Δεν είναι εντυπωσιακό ότι αυτά συνέβησαν στη Σύρο του 17ου αιώνα, όταν ακόμα και σήμερα η γυναίκα αγωνίζεται να κατακτήσει τα δικαιώματα της;

Πόσο σημαντικό είναι για το μέλλον ενός τόπου, να γνωρίζουν οι κάτοικοί του, την ιστορία του;

Η τοπική ιστορία ενός τόπου, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι όχι μόνο της ιστορίας του, αλλά και της άυλης πολιτιστικής του κληρονομιάς. Ο ιστορικός μπορεί να περιγράφει τα ιστορικά γεγονότα με ένα συγκεκριμένο ύφος, αλλά ταυτόχρονα την ίδια περίοδο που συμβαίνουν αυτά τα γεγονότα, οι άνθρωποι που τα βιώνουν, έχουν και μια κοινωνική ζωή: Ερωτεύονται, παντρεύονται, γεννούν παιδιά και διασκεδάζουν στις χαρές αυτές. Γιορτάζουν Χριστούγεννα Πάσχα, Απόκριες και ζωντανεύουν έθιμα και παραδόσεις. Μέσα από την τοπική ιστορία αναδεικνύεται η πολιτισμική, πολιτιστική, κοινωνική και οικιστική ιστορία του οικισμού της Σύρου. Και πέρα από το καθαρά ιστορικό κομμάτι αναδεικνύεται η γλώσσα, η ντοπιολαλιά, τα τραγούδια του γάμου και όλων των ειδών τα ακούσματα και οι μουσικές, οι γεύσεις, οι μυρωδιές, το ζύμωμα και το ψήσιμο του ψωμιού, το κουβάλημα της στάμνας από την πηγή, η διασκέδαση στα πανηγύρια, οι θρησκευτικές γιορτές, ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών η τοπική αρχιτεκτονική, οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα. Γενικότερα, μέσα από τα αρχεία, εκτός από τα ιστορικά γεγονότα, ανακαλύπτουμε και τη λαϊκή ψυχή του τόπου μας που είναι στενά συνδεδεμένη με τη λαϊκή μας κληρονομιά. Είναι εντυπωσιακό να ανακαλύπτεις πως αυτοί οι 400 αγροίκοι κάτοικοι της Σύρου (όπως τους περιγράφει ο Buondelmondi το 1407-1420), που τρέφονταν με ξυλοκέρατα και κρέας αγριοκάτσικων, που ζούσαν σαν ημιάγριοι, μετά από 2,5 περίπου αιώνες, στα τέλη του 17ου αιώνα, εν μέσω Τουρκοκρατίας μεταμορφώνονται τελικά σε ανθρώπους πολιτισμένους, έχοντας εδραιώσει την αυτονομία τους και έχοντας κατακτήσει θεσμούς αυτοδιοίκησης και εθιμικού δικαίου, με νόμους που προστατεύουν την οικογενειακή περιουσία, τις χήρες και τα ορφανά και που σέβονται την γυναίκα. Πως τα κατάφεραν; Τι μεσολάβησε αυτούς τους 2,5 αιώνες και έφτασαν σε αυτήν την εντυπωσιακή αλλαγή; Το ιστορικό παρελθόν μας διδάσκει. Μέσα από τα γεγονότα αντλούμε εμπειρίες και διδάγματα. Γι’ αυτό υπάρχει και η ρήση που λέει ότι για να ζήσεις το μέλλον σου, θα πρέπει να έχεις γνωρίσει το παρελθόν σου.

Έχετε εκδώσει κι άλλα ιστορικά-επιστημονικά βιβλία στο παρελθόν. Τι σας εμπνέει και αποτελεί έναυσμα για τη συγγραφή ενός βιβλίου;

Αγαπώ πολύ την ιστορία του τόπου μου και με εμπνέει να την ανακαλύπτω, μέσα από τα αρχεία. Πιστεύω πως τα αρχεία έχουν ψυχή, μιλάνε. Είναι ζωντανά και περιμένουν κάποιον αιθεροβάμονα ίσως ερευνητή, που θα ακούσει τη φωνή τους και θα τα επεξεργαστεί με αγάπη, για να τα κάνει να βγάλουν ήχους και αισθήματα, να του δώσουν απλόχερα την ψυχή που κρύβουν μέσα τους και εκείνος μέσα από το δικό του συναίσθημα, που το βιώνει αναλύοντάς τα, θα τα ξεδιπλώσει, θα μεταφέρει και θα διαδώσει τα μυστικά τους, στο ευρύ κοινό και στους αναγνώστες του.

Πόσο δύσκολη και προκλητική είναι η συγγραφή ενός ιστορικού βιβλίου;

Η πορεία μιας έρευνας δεν είναι μόνο επίπονη, αλλά σχεδόν πάντα μοναχική. Οι ώρες που περνάει ένας ερευνητής μέσα στα χειρόγραφα αρχεία, αρκετές φορές μέσα σε μούχλα και σε σκόνη, είναι ατελείωτες. Συγκεντρώνεσαι και ξεχνάς την ώρα, δεν συνειδητοποιείς πως περνά. Η πρόκληση είναι πως ποτέ δεν ξέρεις που θα σε οδηγήσει μια έρευνα. Ξεκινάς και αφήνεσαι να σε οδηγήσει. Ταυτόχρονα όμως, η ερευνητική προσπάθεια σου δίνει και την ικανοποίηση να έρχεσαι αντιμέτωπη με τις προκλήσεις, να μετράς τις δυνάμεις σου, να βρίσκεις λύσεις στα ερευνητικά σου ερωτήματα και στο τέλος να νιώθεις ότι ξεπέρασες, για άλλη μια φορά, τον εαυτό σου.