28 Οκτωβρίου 1940

Ήταν τρεις η ώρα το πρωί στις 28 Οκτωβρίου του 1940. Ο Ιταλός Πρέσβης Εμ. Γκράτσι (Emm. Grazzi)ξύπνησε τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ιωάννη Μεταξά για να του παρουσιάσει ένα... προκλητικό ιταλικό τελεσίγραφο. Το παρέδωσε και του είπε ότι θα έλθει αργότερα να το συζητήσουν. Λίγη ώρα, μετά την παράδοση του τελεσίγραφου, ο Γκράτσι μαζί με τον Στρατιωτικό ακόλουθο που οδηγούσε το αυτοκίνητο και είχε και ένα διερμηνέα έφθασε στο σπίτι του Έλληνα πρωθυπουργού στην Κηφισιά. Μόλις εμφανίστηκε, ο ίδιος ο Μεταξάς άνοιξε την...”μικράν θύραν της υπηρεσίας του σπιτιού του και διέταξε να μου επιτραπεί η είσοδος. Οι δύο συνοδοί μυ παρέμειναν εις τον δρόμον. Ο Μεταξάς ήτο ενδεδυμένος με νυκτερινόν επενδυτήν. Μου έσφιξε την χείραν και με ωδήγησεν εις μικράν αίθουσα υποδοχής, που θα μπορούσε να υπάρχει εις την οικίαν οιασδήποτε οικογενείας μικροαστού”. Είναι μέρος κειμένου από τα γραπτά που άφησε σε μικρό βιβλίο ο Ι. Μεταξάς. Μόλις κάθισαν, ξεκίνησε μεταξύ τους ένας διάλογος που αναφερόταν στην θέληση της Ιταλίας να αναζητήσει να της παραχωρήσει η Ελλάδα και χώρους της γης, (να είναι δικοί τους) και τα διάφορα σημαντικά παράλια και λιμάνια, ώστε το ελληνικό αρχιπέλαγος να είναι μια υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών υπέρ της Ιταλίας!... θέλησε ακόμη να ζητήσει από την Ελληνική κυβέρνηση... “το δικαίωμα να καταλάβει η Ιταλία, δια των ενόπλων δυνάμεων, ορισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους”. Το σημαντικό ήταν ότι η Ιταλική Κυβέρνηση ζητούσε από την Ελλάδα να μην παρεμποδίσει την ελεύθερη διέλευση των στρατευμάτων της και να παραμένουν στην χώρα. Όταν τελείωσε ο Ιταλός πρέσβης όλα αυτά που ζήτησε και όπως είπε: θα ήταν συγκινημένος αν οι Έλληνες και φυσικά η ελληνική Κυβέρνηση δεχόταν και συμφωνούσε όσα ζήτησαν από την Ιταλία. Τότε ο μεταξάς είπε στον Γκράτσι: Ώστε έχουμε πόλεμο; Και εκείνος του απάντησε: Δεν είναι αυτό απαραίτητο. Η ιταλική κυβέρνηση ελπίζει ότι θα δεχθείτε ότι σας ζητήσαμε και θα αφήσετε τα ιταλικά στρατεύματα να έλθουν και να καταλάβουν τα στρατηγικά σημεία της χώρας. Ο Μεταξάς απάντησε: Εν τοι αύτη περιπτώσει αυτή η σημαντική ανακοίνωσή σας αποτελεί κήρυξη πολέμου της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας. Είναι, ή δεν είναι κήρυξη πολέμου όλα αυτά που ζητάτε να γίνουν στην χώρα μας; Και τότε ο Γκράτσι του απάντησε: Ασφαλώς όχι, δεν σκεφθήκαμε καθόλου να γίνει πόλεμος. Θελήσαμε να μας προσφέρετε διευκολύνσεις, να υπάρχουμε στην Ελλάδα με τον τρόπο και την φροντίδα που σας ζητήσαμε. Αυτό θέλησε και ζητά η κυβέρνηση μας. Ο Μεταξάς είπε ΟΧΙ! Ούτε λόγος, ότι θα γίνει στην Ελλάδα ελεύθερη διάβαση, ένα απλό πέρασμα. Σηκώθηκε από την καρέκλα του και απέδειξε στον Ιταλό πρέσβη ότι η συνομιλία τους είχε τελειώσει. Φεύγοντας του είπε: “Πολύ καλά λοιπόν, έχομεν πόλεμον.” Ο κόμης Γκράτσι υποκλίθηκε και αναχώρησε. Χειραψία μεταξύ τους δεν αντάλλαξαν.

Ανέφερε σε γραπτά του κείμενα ο Εμ. Γκράτσι

Έγραψε ότι αισθάνθηκε βαθύτατο σεβασμό για τον υπερήφανο γέροντα Μεταξά, ο οποίος δεν δίστασε ούτε επί μία στιγμή να επιλέξει για την πατρίδα του την οδόν της θυσίας, αντί της ατίμωσης. Παράλληλα αναφέρθηκε από Έλληνες που διάβασαν στα γραπτά του κείμενα “στα Απομνημονεύματά του” τις διατυπωμένες ιταλικές αιτίες εναντίον της Ελληνικής κυβέρνησης. Ένα μέρος από τα κείμενά του αναφέρει: “Παρ’ όλα όσα εβεβαίωσαν αναρμόδιοι και κακόπιστοι, η Ελλάς ετήρησεν απέναντί μας κατά γράμμα και αυστηρώς την ουδετερότητα. Παρακαλώ τον αναγνώστην να δεχθεί με εμπιστοσύνην την διαβεβαίωσίν μου = εις την οποίαν κατ’ επανάληψιν προέβην δι’ επισήμωνυπομνημάτων μου και προσωπικών επιστολών μου προς τους ιθύνοντας την Ιταλικήν πολιτικήν, με πλήρη συναίσθησιν της ευθύνης μου= ό, τι προ της 28ης Οκτωβρίου 1940 δεν υφίστατο εις την Ελλάδα καμία είτε ναυτική, είτε αεροπορική ναυτική βάσις”. Και τότε ο Γκράτσι αναχώρησε από την Ελλάδα.

Ο Μεταξάς θέλησε να ενημερώσει τους ειδικούς.

Αμέσως μετά την αναχώρηση του Γκράτσι ενημέρωσε τον Βασιλέα και τους Αρχηγούς των Επιτελείων, τον αντιστράτηγο Αλεξ. Παπάγο, υποναύαρχο Αλεξ. Σακελλαρίου και μετά κατεβαίνει στην Αθήνα και ζήτησε συνάντηση Υπουργικού Συμβουλίου για τις 5 το πρωί. Ζήτησε επίσης από τον πρέσβη της Αγγλίας να ζητήσει από τον αγγλικό στόλο που ήταν στην Αλεξάνδρεια να πλεύσει, ολοταχώς στα νησιά για να προλάβει, ίσως, πραξικόπημα από τον ιταλικό στόλο που ήταν στην Κέρκυρα και σε άλλα νησιά του Ιονίου. Στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Μεταξάς τόνισε και εκτίμησε ότι αργά η γρήγορα θα πολεμούσαν. Δεν απέκλεισε ότι μπορούσε να χαθεί και η Μακεδονία και η Ήπειρος, ακόμη και η Αθήνα... και άλλες περιοχές της Ελλάδας. Είχε ρωτήσει τους ειδικούς σε όλες τις περιοχές της χώρας αν υπήρχαν άνθρωποι που διαφωνούσαν για τον πόλεμο εναντίον όσων θέλησαν να αποκτήσουν την Ελλάδα δική τους πολιτεία. Και όλοι γνωρίζουμε ότι αυτή η χώρα θαυμάστηκε για τον υπέροχο χώρο της και πολλοί ξένοι θα ήθελαν να γίνει δική τους. Όλοι εμείς οι Έλληνες, της σημερινής εποχής, γνωρίζουμε από την ιστορία που μας έμαθαν τα σχολεία μας το πόσο κινδύνευσε η χώρα μας... να μην είναι σήμερα Ελλάδα, αλλά ποίος ξέρει τι άλλο θα ήταν. Ο Θεός έσωσε την Ελλάδα!

Είχε αρχίσει από όλους τους Έλληνες εκείνη την εποχή, για την Ελλάδα... ο υπέρ πάντων αγών!

“...Πάντα η νίκη, αν ενωθήτε,

Πάντα εσάς θ’ ακολουθή...”

Είναι οι τελευταίοι στίχοι του “Ύμνου εις την Ελευθερίαν” του Διονυσίου Σολομού.