ΑΙΓΑΙΟ: Το Ελληνικό Αρχιπέλαγος

ΑΛΜΥΡΑ ΚΑΙ ΦΩΣ! Αυτή είναι η Κυκλαδική ατμόσφαιρα. Μια ατμόσφαιρα που μοσχοβολά αλμύρα, φύκια, θυμάρι και ... ίσως και μέλι. Παντού στα Κυκλαδονήσια το βλέμμα ακουμπά στο κατάλευκο μάρμαρο και στη γκρίζα πεντακάθαρη πέτρα. Είναι υλικά που χρησίμευαν στους ανθρώπους να χτίσουν τα σπίτια τους με τις αυλές και τις άπειρες εκκλησίες τους. Σε κάθε λοφίσκο δεσπόζει κι ένα κάτασπρο ξωκλήσι. Μέσα σ’ αυτό ο Κυκλαδίτης στεγάζει το Θεό του. Οι Κυκλάδες έχουν μία εκτυφλωτική λευκότητα που την υπογραμμίζει πειστικά το γλαύκο του “... αναρίθμητου γέλιου των κυμάτων”, έτσι το θέλει και το είπε τότε ο τραγικός ποιητής της αρχαιότητας ο Αισχύλος. Είναι, είχε πει μια σονάτα σε “λευκό μείζον”. Σ’ αυτόν τον νησιωτικό χώρο ο άνθρωπος έχει την αίσθηση της θεϊκής παρουσίας κοντά του. Βράχος και θεότητα: είναι ένας δίδυμος συμβολισμός. Αυτούς τους βράχους έσκαψαν οι νησιώτες με κόπο πολύ. Έσκαψαν τα πλευρά των βουνών, μια και το χώμα είναι λιγοστό, να τα καλλιεργήσουν, να καρπίσουν και να ζήσουν τις φαμίλιες τους. Το χωράφι κι η θάλασσα είναι ο πλούτος του Κυκλαδίτη. Λίγοι άνθρωποι έχουν βιώσει, αγαπήσει και παλέψει με τη θάλασσα όσο οι Κυκλαδίτες. Η θάλασσα μετέφερε ιδέες στην αρχαιότητα και δημιούργησε ιστορία και πολιτισμό. Ένας σημαντικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες την 3η π.Χ. χιλιετία. Ήταν ένας πολιτισμός που θαυμάστηκε από όλο τον κόσμο και οι ειδικοί τον ονόμασαν : “ Πολιτισμό ΚΕΡΟΥ – ΣΥΡΟΥ 3η χιλ. π.Χ.” γιατί τα σπουδαιότερα ευρήματα σε τέχνη ανακαλύφθηκαν σ’ αυτά τα δύο νησιά.

ΣΥΡΑ ή ΣΥΡΟΣ

Μια πολύ σημαντική παρουσία στο Αιγαίο

Όταν το πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Σύρου, το θέαμα μίας πόλης που σκαρφαλώνει σε δύο λόφους εντυπωσιάζει και συναρπάζει τον επισκέπτη. Όλοι γνωρίζουμε ότι δεν είναι μία, αλλά δύο πόλεις. “Δύο πόλεις δύο κοινωνίες. Δύο λόφοι και δύο κόσμοι, έγραψε ένας δημοσιογράφος”. Η Άνω Σύρος είναι η πρώτη πόλη. Είναι η πανέμορφη, μικρή, γραφική, μεσαιωνική πολιτειούλα απλωμένη στον κεντρικό και υψηλότερο λόφο του νησιού, που στεφανώνεται από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, San Giorgio, όπως λένε οι κάτοικοι τη Μητρόπολη των Καθολικών. Είναι μία πόλη χωρίς θορύβους και καυσαέρια, αφού οι δρόμοι και τα στενά της εξυπηρετούν μόνο τους ανθρώπους και όχι τα αυτοκίνητα. Το κάθε σπίτι και η κάθε εκκλησία ή μοναστήρι είναι μνημείο 800 χρόνων. “Αυτό που έγινε εδώ πριν από έναν αιώνα περίπου, δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα...” είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. “Εδώ στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων, γεννήθηκε και άνθισε ένας πολιτισμός, όμοιος με τον πολιτισμό των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων”!!!(λόγια Ευρωπαίου συγγραφέα). Πολύ αργότερα, αρχές του 19ου αιώνα μια νέα πόλη γεννιέται. Μια πόλη που είχε (και έχει) μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο και ήταν από τα κυριότερα πνευματικά κέντρα της Ελλάδας.

ΑΝΩ ΣΥΡΟΣ

Η πρώτη πόλη! Η ίδρυση και η ζωή της πόλης είναι στενά δεμένη με την περίοδο των Σταυροφοριών. Στα 1207 όταν οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, ο Βενετός Μάρκος Σανούδος καταλαμβάνει στ’ όνομα του Δόγη της Βενετίας Ερρίκου Δάνδολου τις περισσότερες από τις Κυκλάδες και τη Σύρο και ιδρύει το περίφημο δουκάτο της Νάξου.

Έτσι, μετά από πολλούς αιώνες που η Σύρος είναι σχεδόν άσημη και αραιοκατοικημένη, αποκτά κατοίκους και δημιουργεί τον πρώτο της οικισμό, έναν οικισμό που κατοικείται και σήμερα από ένα αμιγή καθολικό πληθυσμό. Οι Καπουτσίνοι μοναχοί που ήλθαν στη Σύρο στα 1633 και οι Ιησουίτες που ήλθαν λίγο αργότερα βοήθησαν τους Συριανούς κατοίκους να έλθουν σε επικοινωνία με τον ευρωπαϊκό κόσμο. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι κάτοικοι, αλλά και η θέση του νησιού στο κέντρο του Αιγαίου κίνησαν το ενδιαφέρον του βασιλιά της Γαλλίας να βάλει το νησί υπό την προστασία του. Και το νησί ήταν ελεύθερο. Στην κορυφή του λόφου της Άνω Σύρου δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γεωργίου, η Μητρόπολη των Καθολικών. Αξιόλογο και μοναδικό ίσως στις Κυκλάδες (από την παλαιά εποχή), είναι το ιστορικό Αρχείο της Μητρόπολης που φιλοξενεί σπουδαία και πολύτιμα έγγραφα για κάθε μελετητή και ιστορικό, αλλά και επιστολές, όπως του βασιλιά Όθωνα, που επισκέφθηκε την Άνω Σύρο, του Βασιλιά Γεωργίου Α΄, του Ελευθερίου Βενιζέλου και πολλών άλλων προσωπικοτήτων. Αξιοπρόσεχτος είναι ο ναός της Παναγίας, η Μονή του τάγματος τον Ιησουϊτών μοναχών. Το τάγμα ιδρύθηκε το 1540 από τον Ιγνάτιο Λογιόλα στην Ισπανία. Πολύτιμο είναι το αρχείο της Μονής. Η Οθωμανική κυριαρχία (οι τότε Τούρκοι) ήταν σε απόσταση από τη Σύρο και από άλλα νησιά των Κυκλάδων όπου υπήρχαν οι Ενετοί. Έτσι ελεύθερη η άνω Σύρος ανέπτυξε σημαντικές δραστηριότητες ώστε να είναι ελεύθερο το νησί και δεχόταν πολλά ξένα πλοία στο λιμάνι. Αυτό βοήθησε την εμπορική και ναυτιλιακή ανάπτυξη τον 18ο αιώνα. Με την κήρυξη της επανάστασης του 1821, χιλιάδες Έλληνες που ξέφυγαν από το μαχαίρι του Τούρκου, ζήτησαν καταφύγιο στην ελεύθερη Σύρο... και έτσι δημιούργησαν την πρώτη πόλη και το πρώτο λιμάνι της ελεύθερης Ελλάδας, την Ερμούπολη.(το όνομά της από τον Θεό Ερμή...) Η Ερμούπολη είχε αποκτήσει μία σημαντική οικονομική και πολιτιστική ζωή του νησιού, σ’ ολόκληρο τον 19ο αιώνα, όταν η άλλη Ελλάδα στέναζε ακόμη κάτω από το τούρκικο γιαταγάνι. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι προσφορά των κατοίκων του νησιού στον αγώνα της ανεξαρτησίας ήταν μεγάλη!