“Προϊστορική Ακρόπολη” Σύρου

Το όνομα Σύρος προέρχεται από τη λέξη “Σούρ” ή “Οσούρα” που σημαίνει βραχώδης στα αρχαία Φοινικικά. Ο Όμηρος την αναφέρει ως “Συρίη”. Τα αρχαιολογικά ευρήματα που ήρθαν στο φως στα τέλη του περασμένου αιώνα στη Χαλανδριανή, στα Βορειοανατολικά του νησιού, χρονολογούνται από το2.800 π.Χ.., την δεύτερη περίοδο του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού. Τα ευρήματα είναι κυρίως τάφοι, ειδώλια, αγγεία και σκεύη τα οποία στην σημερινή εποχή μας μπορούμε να τα θαυμάσουμε στο... Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Γουλανδρή και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου. Για τις ανάγκες καλλιέργειας ο αρχαίος Κυκλαδίτης κατασκευάζει: αξίνες, πελέκεις, σμίλες, δρεπάνια, γουδιά από τη σκληρή πέτρα και από τον περίφημο ΟΨΙΑΝΟ – τη μαύρη σκληρή πέτρα της Μήλου = κάνει το πρώτο του ξυράφι. Οι Κυκλαδίτες ήταν και είναι κατεξοχήν ναυτικοί. Στα περισσότερα Κυκλαδονήσια έχουν αναπτυχθεί αξιόλογοι οικισμοί. Την 3η χιλιετία π.Χ. αναπτύσσεται στον Κυκλαδικό χώρο ένας από τους πέντε μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου, ο περίφημος κυκλαδικός πολιτισμός που διεθνώς έχει ονομαστεί από τους ειδικούς: “Ο Πολιτισμός Κέρου – Σύρου”. Η Κέρος είναι ένα μικρό ακατοίκητο νησί κοντά στην Αμοργό. Η Σύρος και τα περισσότερα Κυκλαδονήσια, αναδύεται από τη θάλασσα σε μορφή γυμνών και απότομων βράχων. Και το όνομά της Σούρ ή Οσούρα ή Σύρα, σημαίνει βραχώδης!!! Στον Όμηρο, στο έπος Οδύσσεια, πρωτογίνεται γνωστή η Σύρος. Οι στίχοι που ακολουθούν δείχνουν ότι εδώ σ’ αυτό το “βασίλειο” υπήρχε πλούτος, ευτυχία και καλή υγεία στους κατοίκους. Φαίνεται ότι οι πληροφορίες του Ομήρου για το νησί ήταν σωστές, αφού τις επιβεβαιώνει απόλυτα η αρχαιολογική σκαπάνη του αρχαιολόγου Χρήστου Τσούντα , που έφθασε και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ειδική πλευρά του νησιού στο Καστρί. Τα ευρήματα... ιδιαίτερα και πολλά υποδηλώνουν την μεγάλη και άνετη ζωή των... ίσως πολλών κατοίκων. Όταν ο Οδυσσέας, λοιπόν, μετά τον Τρωικό πόλεμο γυρίζει στην Ιθάκη, θέλοντας να δει την κατάσταση που επικρατεί στο βασίλειό του χωρίς να τον δουν μεταμορφώνεται σε ζητιάνο και επισκέπτεται τον πιστό του χοιροβοσκό τον Εύμαιο. Για να είναι πιο πειστικός τον ρωτά σαν ξένος από που είναι. Και ο Εύμαιος απαντά:

“Συρίη λένε το νησί – αν το ‘χεις ακουστά σου.

Στην Ορτυγία πιο ψηλά στο γύρισμα του ήλιου,

όχι πυκνοκατοίκητο, μα καρποφόρο μέρος,

βοσκότοπο, πολύσπορο, μ’ αμπέλια και κοπάδια.

Πείνα ποτέ δεν έπεσε στη χώρα μήτε αρρώστια κακή,

που τους ταλαίπωρους θερίζει ανθρώπους.

Μα σαν γεράσουν των θνητών οι φάρες, τότε ο Φοίβος

θα ‘ρθει ο αργυροδόξαρος κι η Άρτεμη μαζί του

και με τις πυκνές σαΐτες τους, τους γλυκοθανατώνουν.

Δυο πολιτείες είναι εκεί κι όλα σε δυο μοιράζουν

κι είχανε τον πατέρα μου κι οι δυο για βασιλιά των

τον Κτήσιο του Ορμενουγιό, με τους θεούς παρόμοιο...”

Δύο στοιχεία επιβεβαιώνουν τα λόγια του Ομήρου για το ότι αυτή η Συρίη είναι η Σύρος. Το πρώτο είναι η γεωγραφική της θέση. Δυτικά της Ορτυγίας (δηλαδή της Δήλου), δεν υπάρχει άλλο νησί παρά μόνο η Σύρος. Το δεύτερο που είναι πράγματι συγκλονιστικό, είναι ότι από τις ανασκαφές ήρθε στο φως όστρακο (δηλαδή κομμάτι πηλού) που είχε την επιγραφή “Κτησίας Ορμένου”. Δηλαδή το όνομα του βασιλιά που αναφέρει ο Όμηρος για τον Εύμαιο.

Αρχαία Κοσμήματα

Στο τέλος του 19ου αιώνα ο αρχαιολόγος Χρήστος Τσούντας κάνει ανασκαφές στη Σύρο και φέρνει στο φως το πιο χαρακτηριστικό δείγμα οργανωμένου, πλούσιου και πολυάνθρωπου συνοικισμού κοντά στη θάλασσα, με τεχνητή και φυσική οχύρωση στην κορυφή του λόφου Καστρί και με εκτεταμένο νεκροταφείο που βρέθηκε στη Χαλανδριανή.

Η περιοχή είναι Β.Α. της Σύρας απέναντι από την Τήνο και δυτικά της Δήλου.

Εκτός από την ακρόπολη “Καστρί” ο Τσούντας ανέσκαψε πλήθος τάφων και έφερε στο φως πλούσια κτερίσματα (ευρήματα) (κοσμήματα) που δίνουν μια εικόνα της καλής οικονομικής κατάστασης των κατοίκων.

Ήταν πολλές οι ημέρες που ασχολήθηκε τόσο πολύ ο Χρήστος Τσούντας, μαζί με αρκετούς ειδικούς του ανθρώπους στην φροντίδα της περιοχής, με στόχο την παρουσίαση τόσων αρχαίων ευρημάτων.

Σύρος – Κέρος

Ένα άλλο αξιόλογο εύρημα, που συνέβει για πρώτη φορά, είναι τα περίφημα Συριανά κάτοπτρα από σκούρο πηλό, ως φαίνεται, οι Κυκλαδίτες το γέμιζαν νερό στη “λεία κοίλη”* εσωτερική τους επιφάνεια και.... καθρεπτιζόντουσαν.

Είναι πανέμορφα σκεύη. Την αισθητική απόλαυση που δέχεται ο παρατηρητής, την αυξάνει και τη δυναμώνει ο πλούτος της χαρακτής και γραπτής διακόσμησης που στολίζει τις επιφάνειές του. Στην πίσω πλευρά υπάρχει εμπίεστη και χαρακτή σπειροειδής διακόσμηση. Η σπείρα (δηλαδή ο ατελείωτος κύκλος) συμβολίζει τον αφρό του κύματος. Στο κέντρο υπάρχει πλοίο με 2 σειρές κουπιά, δείγμα του ότι οι προϊστορικοί Συριανοί ήταν ναυτικός λαός.

Έτσι, φτάσαμε στο τέλος του Κυκλαδικού πολιτισμού που χάθηκε στο 1900 π.Χ. Ήταν ένας πολιτισμός από τους πιο ιδιότυπους και ζωντανούς της παλαιάς πολιτιστικής ιστορίας της Ελλάδας.

Η εποχή “Σύρος – Κέρος” που μεγαλούργησε για 2 χιλιετίες περίπου, χάνεται στα βάθη της προϊστορίας.

“Προϊστορική Ακρόπολη”: Την ονόμαζαν όλοι οι άνθρωποι που την γνώρισαν και έλεγαν: Γνωρίστε την Ακρόπολη που βρίσκεται στο Καστρί.