Η ανάπτυξη της Ερμούπολης

Δεν ήταν μόνο η ναυτιλία και η ναυπηγική που γνώρισαν τόσο μεγάλη άνθηση στη Σύρο. Δυο ακόμη τομείς της οικονομικής ζωής, το εμπόριο και η βιομηχανία, βρίσκουν στο νησί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξή τους. Λίγο μετά το 1821, έγινε η Ερμούπολη “το ορμητήριον κατά μέγα μέρος του ελληνικού εμπορικού... και παρ’ ολίγον έγινε η αποθήκη της Ανατολής”. Ο κυριότερος λόγος της εμπορικής υπεροχής της Σύρουν απέναντι στις άλλες ελληνικές πόλεις ήταν γεγονός ότι είχε καταφέρει να γίνει η... “κεντρική αγορά”. Οι ελληνικές πόλεις και τα νησιά της ελεύθερης, αλλά και της υπόδουλης ακόμη τότε Ελλάδας, η Συρία, η Αίγυπτος και οι περισσότερες τουρκικές επαρχίες, ιδιαίτερα στα παράλια της Μικράς Ασίας, προμηθεύονταν τα εμπορεύματα από τη Σύρο. Το 19ο αιώνα, και κυρίως στα πρώτα πενήντα χρόνια, η Ερμούπολη ήταν το αδιαφιλονίκητο κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου. Η παρακμή της Σύρου θα γίνει φανερή μόνο μετά την παρουσίαση του 19ου αιώνα που δεν θα είναι άριστη εποχή. Ύστερα από διάνοιξη του ισθμού της Κορίνθου στα 1882 και την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων θα χάσει την πρώτη και άριστη σημασία της και θα δώσει τη θέση της στον Πειραιά που θα αναπτυχθεί σε πρώτο λιμάνι της χώρας. Από τότε, το 1882, έως σήμερα, ο Πειραιάς θεωρείται το πρώτο λιμάνι της χώρας.

Βιομηχανικές δραστηριότητες

Εκείνη ήταν η εποχή που οι βιομηχανικές δραστηριότητες ήρθαν να συμπληρώσουν τη πρώιμη εμπορική κίνηση. Η πρώτη βιομηχανία που άρχισε να ακμάζει στο νησί ήταν η κατεργασία των θεμάτων. Στα 1828 – 1829 δημιουργούνται τα πρώτα βυρσοδεψεία από ένα Χιώτη τον Π. Καλουτά και τον Κρητικό Ε. Σαλούστρο. Αργότερα δημιουργήθηκε βυρσοδεψεία από τον Μαρινάκη, Παππαδάμ, Κορνηλάκη, Λαγουρό, και άλλους, που ήταν τα μεγαλύτερα. Από την επίσημη στατιστική του 1876 έγινε γνωστό ότι υπήρχαν στην Ελλάδα επτά μεγάλα βυρσοδεψεία, από τα οποία έξι βρίσκονταν στην Ερμούπολη. Πολύ σύντομα τα βυρσοδεψεία του νησιού γίνονται γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο ως τα καλύτερα της Ανατολής. Τα προϊόντα συναγωνίζονται με αυτά των ευρωπαϊκών χωρών και βραβεύονται σε διεθνείς εκθέσεις! Σημαντικό είναι ότι η κατεργασία του σιδήρου ανήκει στις πρώτες βιομηχανικές δραστηριότητες. Την πρώτη μεγάλη βιομηχανία θα αποκτήσει η Ερμούπολη στο 1861, με την ίδρυση του εργοστασίου της “Ελληνικής Ατμοπλοΐας”. Παράλληλα με αυτό λειτουργούσαν, λίγο αργότερα, και άλλα επτά μικρότερα σιδηρουργεία, απαραίτητα για τα ναυπηγεία και τις ανάγκες της πόλης.

Βαμβακουργική βιομηχανία

Αυτή η βιομηχανία είχε δημιουργηθεί πολύ νωρίς στην Πάτρα, στη Λιβαδειά και στον Πειραιά και εμφανίστηκε και στη Σύρο λίγο αργότερα. Στα 1870 ο Γ. Καλαποδόπουλος ιδρύει το πρώτο μεγάλο εργοστάσιο αυτού του είδους, που είχε ονομαστεί “Ελληνική Βαμβακουργική Εταιρεία”. Το Μάιο του ίδιου χρόνου θεμελιώθηκε με επισημότητα και το κτίριο του εργοστασίου. Ήταν ατμοκίνητο και περιελάμβανε εκκοκιστήριο, κλωστήριο, υφαντήριο και πλεκτήριο. Ωστόσο, η βαμβακουργική κατόρθωσε να γνωρίσει μια μεγάλη ανάπτυξη στα τέλη του 19ου και στις αρχές του αιώνα μας, τόσο μεγάλη, ώστε να θεωρείται η Ερμούπολη το... Manchester της Ελλάδας. Τα πλεκτήρια και τα υφαντήρια του Λαδόπουλου, του Βελισσαρόπουλου, του Καρέλλα, του Φουστάνου και άλλων, άφησαν εποχή. Πολλοί άνθρωποι που εργάζονταν εκεί και αργότερα έμαθαν ότι δεν λειτουργούν πια ... άφησαν εποχή. Πολλές άλλες μικρότερες βιομηχανίες υπήρχαν ακόμη στην Ερμούπολη. Στα 1845 συριανή εφημερίδα παρατηρούσε ότι η σαπουνοποιία ήταν από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες. Τα περίφημα ως σήμερα Συριανά λουκούμια ήταν περιζήτητα και στον περασμένο αιώνα, (φυσικά και σήμερα αρέσουν). Αξιοσημείωτο είναι ότι στην Ερμούπολη, όπως ανέφεραν πολλοί ειδικοί, είχαν φροντίσει και είχαν μάθει πολλές πρωτότυπες για την εποχή εκείνη βιομηχανίες. Ένα παράδειγμα αναφέρει ότι στα 1850, ο Θεσσαλός Σπυρίδων Σαμψωνίδης, μαζί με τον Β. Γιαννούτσο ίδρυσαν... “Παιγνιοχαρτείον”. Στα 1860 ο υδραίος Γιάννης Καλαποδόπουλος δημιούργησε βιομηχανία “πυρείων και σημαντρίδων” (δεν γνωρίζω τι είναι αυτά). Στα 1870, τελικά, θα αποκτήσει η Ερμούπολη και το πρώτο υαλουργείο τον ¨Ερμή” ιδρυτής του οποίου ήταν ο Ιωάννης Αργυρόπουλος. Κατά το 1870 διατηρήθηκαν τέσσερα φωτογραφικά καταστήματα.

Τα βιομηχανικά κτήρια ήταν πολλά

Μεγάλη σημασία έδιναν οι Ερμουπολίτες στην κατασκευή των εργοστασίων και των εμπορικών κτιρίων γενικότερα. Από την εποχή που ιδρύονται μεγάλες βιομηχανίες, οικοδομούνται ειδικά κτίρια για εργοστάσια. Από την απογραφή του 1879 μαθαίνουμε ότι υπήρχαν τότε στην Ερμούπολη είκοσι τρία μεγάλα εργοστάσια, από τα οποία δεκαέξι ήταν ατμοκίνητα. Η θεμελίωσή τους γινόταν με πολλή επισημότητα, όπως μαρτυρούν οι πληροφορίες που έχουν σωθεί. Ήταν επίσης συχνές στις εφημερίδες του περασμένου αιώνα περιγραφές για κτίρια εργοστασίων. Στην εργασία αυτή έγινε προσπάθεια συλλογής στοιχείων για τα βιομηχανικά κτίρια της Ερμούπολης που σώζονται, έστω και σε κατάσταση ερειπίων, μέχρι σήμερα. Τα περισσότερα έχουν εγκαταλειφθεί ή εξυπηρετούν άλλες χρήσεις.