Αμοργός: Αναζήτηση συνεργασίας με φόντο τον πολιτισμό

Η Ελλάδα από άκρη σε άκρη, είναι γεμάτη αρχαιολογικούς χώρους. Άλλες φορές, οι χώροι είναι εμφανείς και άλλες φορές, έρχονται στο "φως" έπειτα από το έργο της αρχαιολογικής σκαπάνης και των ανασκαφικών ερευνών. Έτσι και στην περιοχή της Μινώας στην Αμοργό, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει στο φως πολλά αρχαία ευρήματα.

Με αφορμή τις απαραίτητες απαλλοτριώσεις ιδιοκτησιών που πρέπει να γίνουν στην περιοχή, με σκοπό να πραγματοποιηθεί η αρχαιολογική έρευνα, απρόσκοπτα και χωρίς παρεμβάσεις, ο Δήμος Αμοργού, εξέδωσε ένα ψήφισμα, με το οποίο καλεί τους ιδιοκτήτες των εκτάσεων να δεχτούν τις αντίστοιχες αποζημιώσεις για να προχωρήσει κανονικά η διαδικασία των ερευνών και της δημιουργίας ενός επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου.

Η ιστορική περιοχή της Μινώας

Η Μινώα αποτελεί μία από τις τρεις αρχαίες πόλεις του ανατολικότερου νησιού των Κυκλάδων, της Αμοργού. Βρίσκεται περίπου στο μέσο του νησιού, στην πλαγιά του βουνού Μουντουλιά, ακριβώς πάνω από το σημερινό λιμάνι των Καταπόλων και πρόκειται για μία πόλη που κατοικούνταν αδιάκοπα για περίπου 1400 χρόνια ενώ στην ίδια θέση έχουν βρεθεί μαρτυρίες για πολύ παλαιότερη κατοίκηση από την 4η π.χ. Χιλιετία. Το όνομά της συνδέεται με τον μυθικό βασιλιά των Κρητών Μίνωα.

Μολονότι υπήρξαν κι άλλες αρχαίες πόλεις με αυτό το όνομα στον τότε γνωστό αρχαίο κόσμο, η Μινώα της Αμοργού είναι η μοναδική που διατήρησε το όνομά της σε όλη την αρχαιότητα. Ο αρχαιολογικός τόπος της Μινώας αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους και πιο μελετημένους επιστημονικά χώρους της Αμοργού και των Κυκλάδων γενικότερα. Οι υλικές μαρτυρίες και τα οικοδομικά κατάλοιπα ζωντανεύουν την αφήγηση της ιστορίας της κατοίκησης και της ζωής στην πόλη, από την Εποχή του Λίθου, την 5η π.Χ. χιλιετία, ως τα νεότερα χρόνια. Η πρώτη αναγνώριση της θέσης της αρχαίας πόλεως έγινε το 1837, από τον Λουδοβίκο Ρόσς.

Οι ανασκαφές στην περιοχή

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1888 από τον G. Deschamps. Η Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Λίλα Μαραγκού, ξεκίνησε το 1970 τον εντοπισμό, την καταγραφή και την εξονυχιστική έρευνα της μείζονος περιφέρειας της Μινώας, ώσπου το 1981, υπό τη διεύθυνσή της και υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, άρχισαν οι συστηματικές επιφανειακές ανασκαφικές έρευνες. Σε αυτές συμμετείχαν πλήθος φοιτητών και νέων της Αμοργού, οι οποίοι εργάζονταν καθ’ όλη τη διάρκειά τους, ως το 2003. Μολονότι οι έρευνες ουσιαστικά δεν έχουν πλήρως ολοκληρωθεί, απέδωσαν σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα, όπως τα Τείχη της Πόλεως και δύο Πύλες και πυλίδες, τον ελληνιστικό ναό και λείψανα άλλων γύρω από αυτόν και τα εργαστήρια κεραμικής στο ΒΔ συγκρότημα, το Γυμνάσιο, την Ρωμαϊκή Δεξαμενή μεγάλες οικίες καθώς και το Ιερό στην Ακρόπολη κ.ά. Ο χώρος αποδόθηκε στην επίσκεψη των πολυάριθμων επισκεπτών με περίφραξη και ενημερωτικές πινακίδες για αυτά καθώς και με χώρο ξεκούρασης των επισκεπτών.

Για την πορεία των ανασκαφών καθώς και τα ευρήματα που προέκυψαν υπάρχει πλήρης καταγραφή στο έργο και στα πρακτικά της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, καθώς και μεγάλη μονογραφία με την επιμέλεια της διευθύντριας της ανασκαφής καθώς πλήθος επιστημονικών εργασιών σε άρθρα σε πολλές γλώσσες και διδακτορικές διατριβές πολλών συνεργατών της ανασκαφής.

Η διαδικασία των απαλλοτριώσεων

Η διαδικασία για την απαλλοτρίωση των ιδιωτικών ιδιοκτησιών στον παραπάνω αρχαιολογικό χώρο ξεκίνησε μόλις το 2005 από το Υπουργείο Πολιτισμού και την αρμόδια τότε ΚΑ ΕΠΚΑ, η οποία πρότεινε προς απαλλοτρίωση τα ακίνητα στα οποία βρίσκονται τα σημαντικότερα αρχαία λείψανα. Στην υπ’ αριθμόν 3η-21/01/09 συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, γνωμοδοτήθηκε η απαλλοτρίωση των ενδεδειγμένων ακινήτων. Παρότι εκδόθηκε η απόφαση για την αναγκαστική απαλλοτρίωσή τους από το 2009, έως και το 2012 δεν έγινε δυνατό αυτή να συντελεστεί, αφού δεν βεβαιώθηκαν οι αναγκαίες πιστώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών και το τότε ΤΑΠΑ. Ομοίως στις 11/11/2020 ανακοινώθηκε ξανά αναγκαστική απαλλοτρίωση αγροτεμαχίων στον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μινώας, χωρίς να συντελεστεί και αυτή η απαλλοτρίωση.

Η διαδικασία επανεκκινήθηκε πρόσφατα τον Φεβρουάριο του 2024 με νέα Απόφαση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και είναι αναγκαίο στο επόμενο χρονικό διάστημα και εντός 18μηνών να ολοκληρωθεί, σε αντίθετη περίπτωση, θα θεωρείται ανεπιτυχής και θα απαιτείται εκ νέου θεώρηση αυτής.

Οι παρεμβάσεις του Δήμου

Ο Δήμος Αμοργού, θεωρώντας κομβικής σημασίας την ανάδειξη του αρχαιολογικού τόπου της Μινώας στο πλαίσιο της εν γένει ανάπτυξης του νησιού αλλά και όλων των άλλων γνωστών αρχαιολογικών χώρων, παρεμβαίνει με πολλούς τρόπους ώστε το έργο της αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να προχωρήσει επιτυχώς και συνεργάζεται μαζί της με προγραμματική σύμβαση πολιτισμικής συνεργασίας για την απόκτηση νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, ώστε τα ευρήματα όλων των ανεσκαμμένων χώρων να προβληθούν. Πρόσφατα συστάθηκε Ειδική Επιτροπή παρακολούθησης του παραπάνω έργου, ήτοι «Επιτροπή για τις απαλλοτριώσεις των αρχαιολογικών χώρων της Μινώας», προκειμένου να συμβάλει στην ταχύτερη δυνατή εξέλιξη της διαδικασίας απαλλοτρίωσης των ιδιωτικών εκτάσεων. Στην Επιτροπή μετέχουν επτά σύλλογοι της Αμοργού με σημαντική πολιτιστική και περιβαλλοντική δράση.

Οι Σύλλογοι αυτοί είναι «Σημωνίδης», «Νήσος Αμοργός», «Παλιά Στράτα», «Κινηματογραφική Λέσχη Αμοργού», «Αρχαία Αρκεσίνη», «Αρχαία Βίγλα» και «Αθλητικός, Ναυτικός & Πολιτιστικός Όμιλος Αμοργού».

Ο σκοπός του ψηφίσματος

Το εν λόγω θέμα, εισηγήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο ο δημοτικός σύμβουλος και πρόεδρος της Επιτροπής Αξιοποίησης του Αρχαιολογικού χώρου της Μινώας, Περικλής Γρίσπος, ο οποίος κλείνοντας την εισήγησή του, ανέφερε:

"Με το ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αμοργού, επιθυμούμε να τονίσουμε την

ανάγκη να συντελεστεί σύντομα και με επιτυχία η σχετική απαλλοτρίωση στον κύριο Αρχαιολογικό Χώρο της «Μινώα», ώστε να δημιουργηθεί ένας σύγχρονος, οργανωμένος και επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, μέσω της ένταξης της όλης διαδικασίας σε κάποιο πρόγραμμα. Ομοίως με την ως άνω Επιτροπή, η οποία αποτελείται από εκπροσώπους δημοτών και φορέων της Αμοργού, ο Δήμος Αμοργού και το παρόν δημοτικό συμβούλιο, απευθύνεται με ιδιαίτερα πατριωτικά αισθήματα στους φερόμενους ιδιοκτήτες και προτρέπει αυτούς, ώστε το έργο, που έχει ήδη συντελεστεί με την συναίνεση των προγόνων τους,να μην αφεθεί για περισσότερο χρόνο στην φθορά του χρόνου και ώστε οι ίδιοι να προσχωρήσουν στην αποδοχή των οριζόμενων από το κράτος ποσών αποζημίωσής τους, χωρίς να ασκήσουν ενστάσεις, προκειμένου η διαδικασία της απαλλοτρίωσης να τελεσφορήσει εντός του προβλεπόμενου χρονικού διαστήματος των δεκαοκτώ (18) μηνών, χωρίς χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες.

Επίσης καλούμε αυτούς να συναινέσουν στην άμεση λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, ώστε να σταματήσει η φθορά των εκτεθειμένων ορατών αρχιτεκτονικών λειψάνων εντός των υπό απαλλοτρίωση ακινήτων. Με τον τρόπο αυτό, θα είναι δυνατό να εκφραστεί το αίτημα για ταχεία εκπόνηση μελετών για την ανάδειξη του σπουδαίου αυτού αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος έχει ήδη εκτενώς διερευνηθεί και μελετηθεί, ώστε να γίνει επισκέψιμος και να συμβάλλει στην εν γένει βιώσιμη ανάπτυξη της Αμοργού".