Ερμούπολη 1822

Αυτό που έγινε εδώ πριν από έναν αιώνα... δεν έγινε πουθενά αλλού. Στην Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα... είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εδώ, στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων άνθισε ένας πολιτισμός όμοιος με αυτόν των μεγάλων ελεύθερων ευρωπαϊκών πόλεων. Ο περιηγητής Θεόφιλος Γκωτιέ που επισκέφτηκε τη Σύρο ένα αιώνα πριν, έγραψε μεταξύ άλλων: “Ουγγρική ορχήστρα έπαιζε αποσπάσματα από ιταλικά μελοδράματα. Η εντύπωση ήταν έξοχη. Η Σύρος είναι περίπου ο ομφαλός της Ελλάδας, η πρωτεύουσα της κομψότητας και της αρχοντιάς. Ποιος αλήθεια θα φανταζόταν ότι θα συναντούσε τον κόσμο αυτό φυτεμένο σ’ ένα βραχονήσι του Αιγαίου!” Αυτός ο πολιτισμός δημιουργήθηκε και άνθισε σε 11 μόλις χρόνια από τότε που οι πρώτοι πρόσφυγες έφτασαν στις ακτές του νησιού μας. Ήταν το 1822 όταν έγινε η μεγάλη σφαγή της Χίου από τους Τούρκους. Ακολούθησαν τα Ψαρά, η Κρήτη, η Κάσσος, η Ιωνία. Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακωνόταν από πλοία με πρόσφυγες, που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα. Όλη η Ελλάδα ήταν γεμάτη ερείπια και φωτιά. Και τότε... ανακαλύφθηκε το καλύτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Ήταν ιδανικός τόπος. Το νησί δεν το άγγιξε ο πόλεμος. Ήταν ελεύθερο και προστατευμένο από μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη: τη Γαλλία. Οι πρώτοι πρόσφυγες που αποβιβάζονται είναι Χιώτες. Πάμφτωχοι και ρακένδυτοι, αλλά πλούσιοι σε πείρα και γνώσεις. Οι πρόσφυγες φτιάχνουν πρόχειρες καλύβες στο ακατοίκητο, αλλά θαυμάσιο φυσικό λιμάνι. Σαν εργατικές μέλισσες αυτοί οι νέοι κάτοικοι ρίχνονται με πάθος στη δουλειά. Ενώ όλη η Ελλάδα ζει την περιπέτεια του πολέμου, η Σύρος περνά την ειρηνική δημιουργική επανάσταση που... θα την οδηγήσει στην ακμή. “Από Θεού άρχεσθε”! Μοιάζει να ‘ναι το μήνυμα των νέων κατοίκων.

Το 1823 κτίζουν τον Ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος

Αφιερώνεται στο Σωτήρα Χριστό που τους έσωσε από τη σφαγή. Έτσι κτίζεται στη νέα πόλη ο πρώτος ναός της Ορθοδοξίας, που μέχρι σήμερα είναι η Μητρόπολη των Ορθόδοξων. Η Μεταμόρφωση είναι σε ρυθμό βασιλικής. Αξιοπρόσεχτες είναι οι φορητές εικόνες αγίων που είναι αφιερώματα των πρώτων κατοίκων που τα πρόσφεραν μαζί (όπως οπωροπωλών, εμπόρων κ.α.). Ο ξακουστός Ναός της Παναγίας της Τήνου είχε πανομοιότυπο ολοσκάλιστο τέμπλο, όμοιο με το τέμπλο της Μεταμόρφωσης. Το όταν η νέα πόλη, αρχίσει να αναπτύσσεται από το εμπόριο και τη ναυτιλία, οι δημογέροντες συγκεντρώνονται στις αυλές του Ναού και με προτροπή του Λουκά Ράλλη αποφασίζουν ομόφωνα να αφιερώσουν τη νέα πόλη στον Κερδώο αλλά και στον λόγιο Θεό Ερμή. “Ερμούπολην! Ερμούπολην!” Φώναξαν όλοι οι Δημογέροντες. Και ο Λόγιος Ερμής έκανε το θαύμα του! Το 1833, ακριβώς 11 χρόνια από τη στιγμή που έφτασαν οι ρακένδυτοι πρόσφυγες στο νησί χτίζουν το πρώτο Δημόσιο Γυμνάσιο της Ελεύθερης Ελλάδας με πρώτο γυμνασιάρχη τον Νεόφυτο Βάμβα, τον μεγάλο Διδάσκαλο του Γένους. Είναι, αληθινό θαύμα η ίδρυση αυτού του σχολείου γιατί, αν κατάφεραν αυτοί οι πάμφτωχοι άνθρωποι να ασχοληθούν με τα γράμματα και τις τέχνες τόσο σύντομα, σημαίνει ότι είχαν εξασφαλίσει ήδη μια άνετη ζωή από σκληρή δουλειά. Λίγα χρόνια αργότερα ο Δήμος Ερμούπολης δεξιώθηκε στη Λέσχη τον Άγγλο Ναύαρχο Μεσογείου που είχε επισκεφθεί με το στόλο του τη Σύρο. Κάποιος νέος έπρεπε να προσφωνήσει τον Άγγλο στόλαρχο στην υποδοχή.

Υπήρχαν μαθητές που μιλούσαν Αγγλικά.

Ο Γυμνασιάρχης Δουκάκης επέλεξε τον καλύτερο και σπουδαιότερο μαθητή που μιλούσε Αγγλικά και του ζητούσε να γράψει την προσφώνηση. Την τελευταία όμως στιγμή προέκυψε ένα εμπόδιο. Ο Γυμνασιάρχης ήθελε να δει το κείμενο, πράγμα που ο μαθητής δεν φαινόταν διατεθειμένος να δεχτεί.

Διάλογος μεταξύ Μαθητή και Γυμνασιάρχη:

- “Δεν θα με λογοκρίνετε” είπε ο μαθητής

- “Εν τοι αύτη περιπτώση δεν θα μιλήσεις”, τον απείλησε ο Γυμνασιάρχης.

- “Το προτιμώ” είπε ο νεαρός μαθητής.

Ήταν όμως αργά για να ανατεθεί σε άλλον η προσφώνηση. Ο μαθητής μίλησε τόσο λαμπρά ώστε ο Άγγλος Ναύαρχος του είπε: “ Είσαι σπουδαίος παιδί μου”. Ο μαθητής επαινέθηκε και φυσικά πήρε άριστα στο απολυτήριό του γιατί ήταν καλός μαθητής. Ο μαθητής εκείνος ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Σύρου!!!

Θέατρο Απόλλων

Το 1864 έγιναν με μεγάλη επισημότητα τα εγκαίνια του θεάτρου “Απόλλων” πανομοιότυπου με την Σκάλα του Μιλάνου, που όπως έγραψαν οι εφημερίδες: “Πρωτεύει όλων εν Ανατολή θεάτρων και ιδίως των Αθηνών, Σμύρνης, Αλεξάνδρειας. Το θέατρο είχε υποδεχθεί Ιταλικούς θιάσους του μελοδράματος. Το Απόλλων καθώς και η Λέσχη Ελλάς (το σημερινό Πνευματικό Κέντρο) έγιναν με σχέδια του Ιταλού Αρχιτέκτονα Σαμπώ που υπηρέτησε στο Δήμο ως Δημοτικός Μηχανικός. Το 1848 υψώνεται στη Σύρο στη συνοικία Βαπόρια ο περίλαμπρος Ναός του Αγίου Νικολάου, πολιούχου. Προβάλλει θαυμάσιος από μακριά με το γαλάζιο τρούλο και τα ψηλά καμπαναριά του. Οι εφημερίδες της εποχής τότε έγραφαν: Φέρει τα πρωτεία των εν Ελλάδι ναών... Στο Δήμο της Ερμούπολης, στον Όθωνα, στον βαρώνο Σίνα και σε πολλούς άλλους δωρητές, κυρίως Χιώτες, οφείλει ο Ναός την οικοδομή του και την υπέροχη και πλούσια διακόσμηση που στοίχισε τότε 40.000 χρυσές λίρες.

(Το κηπάριο του Ναού με την θαυμάσια διακοσμημένη σαρκοφάγο, θα παρουσιάσουμε σε επόμενο γραπτό κείμενο).