Ερμούπολη 1826

1821!Είναι ένα έτος που συμβολίζει και διακρίνεται όχι μόνο για την ιστορία της Ελληνικής επανάστασης, αλλά και για την ελευθερία της Ελλάδας, της χώρας που στο απώτατο παρελθόν είχε προσφέρει στα έθνη τη φιλοσοφία, τις επιστήμες και τον πολιτισμό της. Ήταν το 1453 όταν η χώρα μας κατακτήθηκε για τέσσερις αιώνες. Μετά το μεγάλο γεγονός της επαναστάσεως, η Ελλάδα επανέκτησε την πολιτιστική της ταυτότητα και την εθνικότητά της.

Μια νέα πόλη γεννιέται

Η Σύρος, στα χρόνια πριν από τον Αγώνα, ήταν αραιοκατοικημένη και όχι γνωστή. Οι κάτοικοί της (περίπου 4.000) ζούσαν συγκεντρωμένοι στη μοναδική πόλη του νησιού, την Άνω Σύρο. Η Ελληνική όμως επανάσταση... “ως άλλη Λητώ περιπλανώμενη και ωδίνουσα εγέννησε φιλοξενηθείσα εν Σύρω, την Ερμούπολιν”, που η ίδρυσή της έμελλε να αλλάξει ριζικά την τύχη του νησιού. Στα 1821 καταπλέουν στη Σύρο τα πρώτα πλοιάρια για να αποβιβάσουν στις ασφαλείς ακτές της τους διωγμένους και ανυπεράσπιστους Έλληνες. Σμυρναίοι και Κυδωνιείς ήταν οι πρώτοι οικιστές. Δυο δραματικά γεγονότα της ελληνικής Επανάστασης, η καταστροφή της Χίου στα 1822 και των Ψαρών στα 1824 θα δώσουν τη μεγαλύτερη ζωή στο νησί. Ακολούθησαν και άλλοι πρόσφυγες από την Ύδρα, την Κάσο, την Κρήτη και άλλες περιοχές της χώρας. Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Αυλακώνονταν από πλοία με ανθρώπους που αναζητούσαν μια νέα πατρίδα. Όλη η Ελλάδα ήταν γεμάτη ερείπια και φωτιά. Πολλοί από τους κατατρεγμένους αυτούς ανθρώπους (περίπου 40.000) έφθασαν αρχικά στην Τήνο. Επειδή όμως υπήρχε τότε, κατάλληλο και ασφαλές λιμάνι, μετοίκησαν στη Σύρο, που ήταν το κατάλληλο καταφύγιο. Η Σύρος, όπως και τα περισσότερα Κυκλαδονήσια, αναδύεται από τη θάλασσα με τη μορφή γυμνών και απότομων βράχων. Αυτοί οι άνθρωποι, οι πρώτοι οικιστές, φτιάχνουν πρόχειρες καλύβες στο βραχώδη και ακατοίκητο χώρο γύρω από το θαυμάσιο φυσικό λιμάνι. Αργότερα όμως οι καλύβες... έγιναν αρχοντικά . Σαν εργατικές μέλισσες αυτοί οι νέοι κάτοικοι ρίχνονται με πάθος στη δουλειά. Ενώ όλη η Ελλάδα ζει την περιπέτεια της επανάστασης, η Σύρος περνά την ειρηνική και δημιουργική της φάση. Η Ερμούπολη, (η πόλη που βάφτισαν) έμελλε να παίξει πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της Ελλάδος, σε ολόκληρο τον 19ο αιώνα. Η Σύρος, αυτό το “βραχώδες” καταφύγιο των νέων κατοίκων, είχε να τους προσφέρει πολλά. Πρώτα απ’ όλα η θέση του στο κέντρο των Κυκλάδων και το φυσικό λιμάνι απέτρεψαν την ανάπτυξη του εμπορίου. Είχε εύκολη επικοινωνία με τις γειτονικές χώρες. Το κυριότερο όμως, επειδή οι αυτόχθονες κάτοικοι ήταν καθολικοί, προστατευόταν από τους Γάλλους, γεγονός που εξασφάλιζε την ανοχή των Τούρκων.

Η οικονομική ανάπτυξη της πόλης

Δεν ήταν τυχαία η οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε σε λίγο χρονικό διάστημα από την άφιξη των κατατρεγμένων ανθρώπων στο νησί της Σύρου. Η επιτυχία τους δεν οφειλόταν μόνο στη Γαλλική προστασία, που αναμφίβολα βοήθησε στη δραστηριότητα των νέων κατοίκων, και στην εξέλιξη και δημιουργία της νέας πόλης, στηρίζονταν κυρίως στη σωστή οργάνωση, στην αγάπη για εργασία και στις ικανότητες των προσφύγων. Οι περισσότεροι από τους νέους κατοίκους, ιδιαίτερα οι Χιώτες, είχαν υπηρετήσει και είχαν εργασθεί με επιτυχία στην πατρίδα τους, και είχαν ιδιαίτερα αναπτύξει το εμπόριο και τη ναυτιλία. Είχαν πείρα και όρεξη, να συνεχίσουν το έργο τους και στο νησί που τους φιλοξένησε, και πίστευαν στη δημιουργία μιας νέας ελεύθερης πατρίδας. Δεν χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να αναπτυχθεί και να δημιουργηθεί γύρω από το λιμάνι, (εκεί που κάποτε ήταν μόνο βράχια), ένας προσωρινός στην αρχή οικισμός, που πολύ σύντομα αναδείχθηκε σ’ εμπορικό κέντρο και σε λιμάνι πρωταρχικής σημασίας. Είναι εκπληκτικό το πόσο γρήγορα δημιουργήθηκε η νέα πόλη και βέβαια ανώνυμη στα πρώτα χρόνια της ζωής της. Σ’ όλη τη διάρκεια της επανάστασης δεν σταμάτησαν οι προσπάθειες για την οργάνωση του νέου κόσμου. Σ’ ολόκληρη την παραλία χτίζονται μαγαζιά και αποθήκες. Το λιμάνι φιλοξενούσε και φιλοξενεί καθημερινά πολλά Ελληνικά και ξένα πλοία. Αρχίζουν και οι εγκαταστάσεις για τελωνείο, λαζαρέττα και υγειονομείο. Παράλληλα με την επαγγελματική τους δραστηριότητα αρχίζουν και χτίζουν τα πρώτα τους σπίτια, ώστε να γίνει καλλίτερη η ζωή τους. Η Σύρος περνά εκείνη την εποχή την ειρηνική και δημιουργική φάση.

“Από Θεού Άρχεσθε!”

Μοιάζει να είναι το μήνυμα των νέων κατοίκων. Ήταν το 1823 έως 1824 όταν οι πολυάριθμοι πρόσφυγες ζήτησαν και έλαβαν άδεια για την ανέγερση του ναού. Πρώτο και σοβαρό μέλημά τους, μόλις ηρεμήσουν “απ’ την αντάρα της φρίκης και του διωγμού” (όπως είπαν) ήταν: η ανοικοδόμηση μιας μεγάλης ορθόδοξης Εκκλησίας. Μιας Εκκλησίας ξεχωριστής μεγαλοπρεπούς, που θα συγκέντρωνε στα σπλάχνα της τους νέους κατοίκους του νησιού. Ήθελαν η Εκκλησία να είναι κοντά τους, ώστε να καταφεύγουν κάθε στιγμή που μπορούσαν για να προσευχηθούν, να παρηγορηθούν και να ζητήσουν την... “εξ ύψους βοήθειαν και δύναμιν”