Ξυλοναυπηγική, αλιεία και ναυτική κληρονομιά

Οι "Τέχνες της θάλασσας" είναι το θέμα της έκθεσης που παρουσιάζει έως το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου στην Πάρο το Δίκτυο Αρχιπέλαγος.

Η έκθεση με κεντρικό θέμα την ξυλοναυπηγική, είναι η τρίτη κατά σειρά εκδήλωση που πραγματοποιεί το Δίκτυο, με σκοπό την ανάδειξη της ναυτικής κληρονομιάς νησιών των Κυκλάδων και συγκεκριμένα της Αμοργού, των Κουφονησίων, της Σαντορίνης και της Σύρου.

Η εκδήλωση, που είναι αποτέλεσμα φωτογραφικών αρχειακών εγκαταστάσεων του Jacob Moe και φωτογραφικής έρευνας του Maurizio Borriello, περιλαμβάνει και παράλληλες δράσεις με προβολή σειρά ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για τους ξυλοναυπηγούς, τους ψαράδες και τους καπετάνιους της Πάρου, αλλά και άλλων κυκλαδίτικων νησιών, σε παραγωγή του Δικτύου Αρχιπέλαγος.

Η τρίτη εκδοχή της έκθεσης

Σε συνδυασμό με τον αγώνα επίδειξης ξύλινων ιστιοπλοϊκών σκαφών "Καπετανέικα", το Δίκτυο Αρχιπέλαγος παρουσιάζει, σε συνέχεια εκδηλώσεων στην Αμοργό και την Αθήνα, την έκθεση "Τέχνες της θάλασσας: Πάρος", που λαμβάνει χώρα έως τις 21 Σεπτεμβρίου στην Αίθουσα Τέχνης «Άγιος Αθανάσιος» στη Νάουσα.

Η έκθεση, που προβάλλει και αναδεικνύει την ξυλοναυπηγική, την αλιεία και τη ναυτική κληρονομιά στην Αμοργό, τα Κουφονήσια, την Πάρο, τη Σαντορίνη και τη Σύρο, εξετάζοντας παράλληλα τις τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτές οι θαλάσσιες κοινότητες, γίνεται σε επιμέλεια των Maurizio Borriello και του Jacob Moe.

Την έκθεση παρουσιάζει το Δίκτυο Αρχιπέλαγος σε συνεργασία με τον Επαγγελματικό Αλιευτικό Σύλλογο Αμοργού, το Goethe-Institut Athen και τον Δήμο Πάρου, αλλά και με την υποστήριξη του Costas M. Lemos Foundation, του Goethe-Institut Athen και του υπόλοιπου κύκλου υποστηρικτών του Δικτύου.

"Τα καΐκια μας έφερναν εμπορεύματα προς και από τα νησιά. Κριθάρι, αλεύρι, κρασί και άλλα. Και μετά τα πράγματα άλλαξαν... και άρχισαν να μεταφέρουν υλικά για κατασκευές, τσιμέντο, τούβλα κτλ", αναφέρει ο Μανώλης Ζησιμόπουλος, καπετάνιος εμπορικού καϊκιού στην Πάρο, περιγράφοντας τις αλλαγές στο κυκλαδικό εμπόριο όπως τις έζησε κατά τη διάρκεια των πενήντα χρόνων που πέρασε στη θάλασσα.

"Σήμερα, η Πάρος, όπως και πολλά ακόμα νησιά του Αιγαίου, βρίσκεται σε οριακό σημείο, καθώς η υποβάθμιση των φυσικών πόρων και η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη συνιστούν άμεσες απειλές για το τοπίο, το θαλάσσιο περιβάλλον και τον κοινωνικό ιστό του νησιού. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνητικές επιδοτήσεις για την αποτροπή της υπεραλίευσης έχουν οδηγήσει στην καταστροφή των καϊκιών, μειώνοντας ραγδαία τον παραδοσιακό αλιευτικό στόλο από τη δεκαετία του 2000", επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ο κ. Ζησιμόπουλος.

Η έκθεση δίνει τη δυνατότητα σε κατοίκους και παραθεριστές να εξερευνήσουν τη ναυτική κληρονομιά της περιοχής, μέσα από φωτογραφικές αρχειακές εγκαταστάσεις του Jacob Moe και φωτογραφίες-ντοκουμέντα του Maurizio Borriello, ενώ στο πλαίσιο αυτής, την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου στο χώρο της μαρίνας στην Νάουσα, θα πραγματοποιηθεί μια υπαίθρια προβολή μέσα από την οποία θα παρουσιαστούν μια σειρά από ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για τους ξυλοναυπηγούς, τους ψαράδες και τους καπετάνιους της Πάρου, αλλά και άλλων κυκλαδίτικων νησιών, σε παραγωγή του Δικτύου Αρχιπέλαγος.

"Προσεγγίζοντας "από τα κάτω" την ανεύρεση και τη διατήρηση της κοινοτικής κληρονομιάς, οι εκθέσεις "Τέχνες της θάλασσας" αναδεικνύουν τις λιγότερο απτές και μνημειώδεις μορφές της ναυτικής κουλτούρας και των σημερινών ξυλοναυπηγικών, αλιευτικών και ναυτιλιακών κοινοτήτων στην Αμοργό, τα Κουφονήσια, την Πάρο, τη Σαντορίνη και τη Σύρο. Μέσα από αρχειακό υλικό, φωτογραφίες-ντοκουμέντα, ηχητικά κολάζ και ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, οι Τέχνες της θάλασσας υπογραμμίζουν τη συνεχή σημασία τους με στόχο τη διασφάλιση της ύπαρξή τους στο μέλλον", αναφέρει το Δίκτυο Αρχιπέλαγος, τονίζοντας παράλληλα ότι τόσο το ιστορικό αρχειακό υλικό όσο και τα σύγχρονα οπτικοακουστικά τεκμήρια είναι το αποτέλεσμα της επιτόπιας έρευνας που διεξήχθη κατά τη διάρκεια του 2023-24 από το Δίκτυο, στο πλαίσιο του project "Ναυτικές τέχνες των Κυκλάδων", το οποίο παρουσιάστηκε αρχικά στη διαδικτυακή πλατφόρμα του οργανισμού ως διαδραστικός ψηφιακός χάρτης.

Βιογραφικά επιμελητών

Ο Δρ. Maurizio Borriello είναι ναυτικός εθνογράφος, ναυπηγός και φωτογράφος/βιντεογράφος ντοκιμαντέρ. Έχει εργαστεί σε διάφορα ναυτικά μουσεία και κέντρα συντήρησης πλοίων στη Νορβηγία, αναστηλώνοντας ξύλινα πλοία που αναγνωρίζονται ως ιστορικοί ναυτικοί θησαυροί από τη Νορβηγική Διεύθυνση Πολιτιστικής Κληρονομιάς, και έχει διεξαγάγει εκτεταμένη επιτόπια έρευνα σε ναυπηγεία στη Νοτιοανατολική Ασία, την Ινδία και τη Μεσόγειο. Η διδακτορική του έρευνα επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης μεθόδου ναυπήγησης ξύλινων σκαφών, συνδυάζοντας σύγχρονες τεχνολογίες με τεχνικές που καταγράφηκαν και τεκμηριώθηκαν κατά τη συγκριτική εθνογραφική μελέτη του. Αυτή τη στιγμή εργάζεται ως εκπαιδευτής ναυπήγησης σκαφών στην Albaola Itsas Kultur Faktoria. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις Ασιατικές και Αφρικανικές Γλώσσες και έχει λάβει τον διδακτορικό του τίτλο του από το Πανεπιστήμιο της Naples l'Orientale.

Ο Jacob Moe είναι ντοκιμαντερίστας και αρχειονόμος. Είναι ιδρυτής και επικεφαλής ερευνητής του Δικτύου Αρχιπέλαγος, μιας πρωτοβουλίας για την έρευνα και την τεκμηρίωση της οπτικοακουστικής κληρονομιάς, του πολιτισμού και της υλικής γνώσης στα νησιά των Κυκλάδων. Ως παραγωγός ταινιών και ραδιοφώνου, έχει συντονίσει έρευνες και προγράμματα σε τοπικό επίπεδο στο Αιγαίο και στη Βραζιλία, για θέματα όπως η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, οι παραδοσιακές τέχνες και τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούν οι αυτόχθονες πληθυσμοί. Είναι κάτοχος πτυχίου Πολιτικών Επιστημών από το Pomona College, μεταπτυχιακού Κοινωνικής Τεκμηρίωσης από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σάντα Κρουζ, και έχει λάβει υποτροφίες για ανεξάρτητη έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο και στην Ακαδημία Αθηνών, μεταξύ άλλων.