Ποσειδωνία – Ντελλαγκράτσια

Διπλό όνομα για το πανέμορφο Συριανό θέρετρο (τόπος παραθερισμού).

Ποσειδωνία: Το επίσημο. Τόπος λατρείας του Ποσειδώνα στην αρχαιότητα.

Ντελλαγκράτσια: το επικρατέστερο μέχρι σήμερα από την εκκλησούλα της Παναγίας της Χάριτος (Mad;ona della grazia) από την εποχή των Ενετών. Μαγεύει τον επισκέπτη η ατμόσφαιρα της αρχοντιάς και του πλούτο. Δεν μπορείς να πιστέψεις πως τούτο το ξερονήσι κρύβει σε μια γωνιά του μια μικρή Κηφισιά με μοναδικής αρχιτεκτονικής αρχοντικά με εντυπωσιακό διάκοσμο, αγάλματα και μεγάλα περίτεχνα μπαλκόνια που προβάλουν μέσα σε πευκόφυτους κήπους. Στον λόφο της Ντελλαγκράτσιας δεσπόζει η καθολική εκκλησία του Αγ. Πέτρου (1860). Λίγα χρόνια αργότερα το 1871 κτίστηκε η ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη με το θαυμάσιο μαρμάρινο τέμπλο, έργο του γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη. Οι δύο εκκλησίες απέναντι κοιτάζονται φιλικά. Δύο δείγματα, δύο κοινωνίες αδελφωμένες. Ο Θεός είναι ένας!

Βάρη: Το πολυπληθέστερο χωριό της Σύρου με εκτεταμένο αγροτικό οικισμό. Εντυπωσίαζαν τα πολλά θερμοκήπια και τα καλλιεργημένα περιβόλια που κάποτε ήταν ονομαστά για τα πρώιμα ζαρζαβατικά τους. Ο Ανδρέας Φραγκίδης, στο τέλος του ου αιώνα έγραφε: “Βάρη, χωρίον πολυπληθές μέσω κοιλάδος ευρείας πλούσιας και ευφορώτατης, πλήρες υδάτων, μετά ναού επί λοφίσκου ιδρυμένου επ’ ονόματι της Παναγίας και εφημερίου Καθολικών, μικρού νεκροταφείου, πολλών οικογενειών και σχολείου δημοτικού. Έχει ευρείας και πλείστας οδούς διατέμνουσας πολυτρόπως το χωρίον και αποτελεί το κομματικόν έρεισμα των υποψηφίων αρχόντων εκάστοτε εν ταις αρχαιρεσίας του Δήμου των Συριανών, διότι το χωρίον τούτο κέκτηται υπέρ τους 130 δημότας αυτού”. Μαζί με τη γοητεία της γλώσσας ο Ανδρέας Φρογκίδης στην “Ιστορία της Νήσου Σύρου” περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την εικόνα του χωριού. Στις αρχές του 21ου αιώνα τα δεδομένα έχουν αλλάξει ως προς τους δημότες που πλησίαζαν τους 1.000 περίπου, ίσως και ως προς την “πληρότητα” των υδάτων! Ο όρμος της Βάρης κλειστός και προστατευμένος από το Βοριά καταλήγει σε μια υπέροχη αμμουδιά. Οι περισσότεροι προϊστορικοί οικισμοί της Σύρου βρίσκονταν στη νότια πλευρά της Βάρης, στη χερσόνησο Χοντρά. Τα τυχαία ευρήματα στην επιφάνεια του εδάφους, όπως οψιδιανός, αιχμές από βέλη κ.α. μας κάλεσαν να κρίνουμε τον οικισμό αυτό σαν οικισμό της νεολιθικής εποχής του Σάλιαγκου (4.000 – 3.000 π.Χ. περίπου).

Φοίνικας: Το μεγάλο χωριό με τ’ αλμυρίκια, ψαράδες και αγρότες οι μόνιμοι κάτοικοι. Ξεκίνησε ψαροχώρι και είναι κωμόπολη πια. Είναι σίγουρο και προστατευμένο αραξοβόλι ο όρμος του και καταφύγιο για τις ψαρόβαρκες και τους ταλαιπωρημένους απ’ το Αυγουστιάτικο μελτέμι ιστιοπλόους. Καταφυγή και για τους αρχαίους Φοίνικες που διάλεξαν τον όρμο να καταλαγιάσουν. Σιγά – σιγά έγινε αποικία τους. Σταθμός και κόμβος το απάνεμο λιμάνι του Φοίνικα για τους θαλασσοκράτορες της προϊστορικής εποχής. “... ότι οι Φοίνικες ήλθον εις Σύρον ουδεμία υπάρχει σήμερον αμφιβολία...” αναφέρει ο Ανδρέας Φραγκίδης, έχοντας τις πηγές του στις μελέτες των Τιμολέοντος Αμπελά, Ιωάννη Σβορώνου και Ε. Bunont διευθυντή της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, όπου έγραψε: “...εις τα νοτιοδυτικά της νήσου κείται ο λιμήν Φοίνικος και Ποσειδείων περιβρέχων παραλίαν, εφ ής βεβαίως εύρηνται πολλά λείψανα μαρτυρούντα την ύπαρξιν παλαιοτάτης πόλεως, προ της εισαγωγής των γνωστών ημίν γραμμάτων. Η δε ονομασία Φοίνικας διετηρήθη μέχρις ημών αλώβητος...”Γραπτά κείμενα από Ευρωπαίους που λάτρεψαν την Ελλάδα και ο Όμηρος γράφει: (σε πεζό λόγο, ο Εύμαιος λέει στον Οδυσσέα) “Υπάρχει μία νήσος Συρίη, αν την έχεις ακούσει, πιο ψηλά από την Ορτυγία (Δήλος) προς τα δυτικά της. Και δεν είναι μόνο πολυάνθρωπος, αλλά είναι ευδαίμων (αγαθή), έχει καλή και άφθονη βοσκή (εύβοτος), έχει και πολλά και καλά πρόβατα και παράγει πολύ κρασί (οινοπληθής) και στάρι πολύ. Ο κόσμος της ποτέ δεν πεινάει, ούτε προσβάλλεται από αρρώστιες. Βρίσκουν γλυκό θάνατο με τα βέλη του Απόλλωνα... Στο νησί αυτό τότε ήταν δύο πόλεις. Και εκεί βασιλιάς ήταν ο Κτησίας γιος του Ορμένου που έμοιαζε με τους αθανάτους”. Μετά τη σύντομη αλλά ιδιαίτερη αυτή περιγραφή του νησιού που έγινε από τον Εύμαιο, γιο του βασιλιά των δύο πόλεων, ο Εύμαιος εξακολούθησε να διηγείται στον Οδυσσέα πως τον άρπαξαν από τη Σύρο Φοίνικες ναυτικοί.

Το αρχαίο λιμάνι του Φοίνικα

Μέσα στο λιμάνι και παρά την προκυμαία του Φοίνικα, ανακαλύφθηκαν από δύτες της Καλύμνου δύο αρχαίοι πίθοι, ωραίας τέχνης και καλής εποχής, οι οποίοι βρίσκονται και σήμερα στο αρχαιολογικό Μουσείο στο Παρίσι. Πολύ αργότερα και άλλες εποχές, πολλοί ειδικοί εξέταζαν τον πυθμένα στο λιμάνι του Φοίνικα και κατόρθωσαν να διακρίνουν μερικά αρχαία ερείπια παλαιών οικοδομών που έχουν βυθιστεί στη θάλασσα. Όλοι οι ειδικοί φαντάστηκαν ότι πιθανών διέκριναν μερικά ίχνη, κομμάτια αρχαίων ερειπωμένων σπιτιών, ίσως, πολύ κοντά στην προκυμαία ανεκάλυψαν και πάρα πολλά πήλινα δοχεία για νερό, αλλά και μικρότερες στάμνες. Ο Φοίνικας έχει μια θαυμάσια φυσική προστασία από τον Βοριά. Προστασία του είναι το βουνό του Χαρασσώνα με την ήρεμη πλαγιά που κατρακυλά ως τον όρμο. Η θέα, η πρώτη εικόνα που χαρίζει στον επισκέπτη ο Χαρασσώνας, είναι η δωρική λιτότητα και... η ασκητικά αυστηρότητα. Τ’ όνομά του “Χαρασσώνας” το παίρνει πιθανόν από το ρήμα χαράσσω (που σημαίνει σκίζω;) Στην κορυφή του βουνού, που τα τελευταία χρόνια φιλοξενείται μεγάλος Σταυρός, βρίσκεται Σχιστή Πέτρα, ένας ογκόλιθος μαύρος και γυαλιστερός που θυμίζει μετεωρόλιθο.