“Δάσκαλοι - καλλιτέχνες”

Έκθεση ζωγραφικής από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σίφνο

“Δάσκαλοι - καλλιτέχνες”

Δάσκαλοι-καλλιτέχνες και οι ταλαντούχοι μαθητές που τους διαδέχτηκαν στις έδρες τους συναθροίζονται αυτή την περίοδο στη φετινή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σίφνο, η οποία θα διαρκέσει έως 30 Σεπτεμβρίου 2014.

Η καθιερωμένη θερινή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στο Παλιό Σχολείο του Κάστρου πραγματοποιείται για έκτη συνεχή φορά, ενώ εξαιτίας της επέκτασης της Πινακοθήκης, η ανάγκη διάδοσης των συλλογών της γίνεται πιο επιτακτική.

Η Εθνική Πινακοθήκη σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου πραγματοποίησε τα προηγούμενα καλοκαίρια, του 2009 και του 2010, δύο εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, με άξονα τα Νέα Αποκτήματα του Μουσείου, με τίτλους αντίστοιχα “Νέα Αποκτήματα-1992-2009, Παραστατική Τέχνη” και “Νέα Αποκτήματα-1992-2010, Μέρος δεύτερο : Αφαίρεση – Νέες τάσεις”. Το 2011 παρουσίασε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης, με τίτλο “Η αθέατη πλευρά – Σύγχρονη ελληνική τέχνη από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης”, σε άμεση σχέση με την κεντρική έκθεση της Πινακοθήκης “Τα Άδυτα”. Η τέταρτη έκθεση είχε τίτλο “Δωρεές τέχνης προς την Εθνική Πινακοθήκη–1959-2007-Επιλογή”, σε ευθυγράμμιση με την έκθεση της Πινακοθήκης “Δωρεές Ελλήνων καλλιτεχνών”. Η περσινή πέμπτη έκθεση είχε τίτλο “Γυναικεία δημιουργία από τα Άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης”, και ήταν μία πρωτότυπη έκθεση ανεξάρτητη από το εκθεσιακό πρόγραμμα του Μουσείου.

Στη φετινή έκθεση με τίτλο “Δάσκαλοι – καλλιτέχνες” παρουσιάζονται 30 καλλιτέχνες-δάσκαλοι που δίδαξαν στην Αθήνα και των οποίων υπάρχουν διαθέσιμα έργα στις συλλογές. Στην ΑΣΚΤ δίδαξαν διαδοχικά, στα διάφορα φημισμένα Εργαστήρια, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική οι καλλιτέχνες περίπου τεσσάρων γενιών. Της γενιάς του ’30, της γενιάς του ’50-’60, της γενιάς του ’70 και αυτής του ’80-’90.

Στην πρώτη γενιά του ’30, τη σημαδιακή γενιά της παράδοσης και του μοντερνισμού, ανήκουν ο Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003) και ο Γιάννης Παππάς (1913-2005), οι οποίοι δίδαξαν αντίστοιχα, ζωγραφική, χαρακτική και γλυπτική.

Στη δεύτερη γενιά του ’60, των ανατροπών, της ευθυγράμμισης και της ισότιμης συμπόρευσης με τα διεθνή κινήματα της σύγχρονης τέχνης, ανήκουν οι ζωγράφοι Δημοσθένης Κοκκινίδης (1929), Ηλίας Δεκουλάκος (1929-1998), Νίκος Κεσσανλής (1930-2004), αλλά και ο παλιότερος Παναγιώτης Τέτσης (1925) και ο γλύπτης Θύμιος Πανουργιάς (1931).

Η τρίτη γενιά του ’70, με καλλιτέχνες που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1940, έζησαν τη νεότητά τους μέσα στη δικτατορία και προτάσσουν στο έργο τους τη διάσταση ενός κοινωνικού και πολιτικού αναβρασμού, με έντονη την διάθεση μύησης και εμπλοκής του θεατή στην καλλιτεχνική δημιουργία. Καλλιτέχνες-δάσκαλοι της γενιάς αυτής, έργα των οποίων διαθέτει στις συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη και συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι ζωγράφοι Γιάννης Βαλαβανίδης (1939), Χρόνης Μπότσογλου (1941), Γιάννης Ψυχοπαίδης, (1945), Δημήτρης Σακελλίων (1947), Τάσος Χριστάκης (1947), Παύλος Σάμιος (1948), οι χαράκτες Ζαχαρίας Αρβανίτης (1947), Μαίρη Σχοινά (1948), ο γλύπτης Θόδωρος Παπαγιάννης (1942) και ο Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης (1946), ο οποίος συμμετέχει στην έκθεση με ένα ψηφιδωτό.

Η τέταρτη τελευταία γενιά των νεώτερων καλλιτεχνών αποτελείται από τους Μιχάλη Μανουσάκη (1953), τον Μιχάλη Αρφαρά (1954), τον απερχόμενο Πρύτανη της Σχολής Γιώργο Χαρβαλιά (1956) και τον διάδοχό του στην Πρυτανεία Μάριο Σπηλιόπουλο (1957).

Ταυτόχρονα, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ διαδοχικά, από το τέλος της δεκαετίας του 1930 μέχρι σήμερα, δίδαξαν εξαιρετικά σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως οι Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Παντελής Ξαγοράρης (1929-2000), Χαρά Καλαϊτζίδου (1949), Περικλής Γουλάκος (1947).

Όπως σημειώνει η Διευθύντρια Εθνικής Πινακοθήκης Μουσείου Αλέξανδρου Σούτζου, Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, η σύναξη των δασκάλων – καλλιτεχνών στη Σίφνο επιτρέπει στο φιλότεχνο κοινό να αγκαλιάσει με μια εποπτική ματιά τον ορίζοντα της εικαστικής παιδείας στην Ελλάδα από την μεταπολεμική περίοδο – γιατί τότε εκλέγονται οι παλαιότεροι δάσκαλοι στη Σχολή Καλών Τεχνών, έως σήμερα. Η κυρίαρχη μορφή δασκάλου είναι αναμφίβολα ο Γιάννης Μόραλης, που είχε άλλοτε κατηγορηθεί ότι εκπαιδεύει “μοραλάκια”. Η πολυμορφία των εκφράσεων των μαθητών του μεγάλου δασκάλου, παλαιότερων και νεότερων, επιβεβαιώνει ότι η διδασκαλία του είχε ως μοναδικό σκοπό να απελευθερώσει και να καλλιεργήσει τη δημιουργική ατομικότητα του μαθητή, όπως υπαγορεύει άλλωστε η ιδανική μαιευτική μέθοδος της διδασκαλίας.

Αρχική σκέψη σχετικά με την έκθεση ήταν η ταυτόχρονη παρουσίαση όλου του εύρους των δασκάλων – καλλιτεχνών σε όλη τη χώρα. Από την Αθήνα, την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και την έδρα ζωγραφικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και το τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, μέχρι τη Σχολή των Ιωαννίνων και αυτή της Φλώρινας. Η έρευνα στις συλλογές εντόπισε περισσότερους από 40 καλλιτέχνες-δασκάλους από Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Γιάννενα.

“Η έκθεση αν και υπόκειται σε διάφορες δεσμεύσεις, ελλείψεις και εξαναγκασμούς που επιβάλλονται από τις δυνατότητες των συλλογών και των εκθέσεων των μονίμων συλλογών της Πινακοθήκης και των παραρτημάτων της, καταφέρνει να παρουσιάσει αντικειμενικά, τόσο την πορεία και τη διαδοχή των δασκάλων καλλιτεχνών στην εκτέλεση και τη συνέχεια της εικαστικής παιδείας στην Αθήνα, όσο και της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, από το 1940 μέχρι σήμερα”, υπογραμμίζει η Επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης και Υπεύθυνη συλλογών μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης, Δρ. Λίνα Τσίκουτα-Δεϊμεζή.