Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989: «Στην Άνδρο τα 30 χρόνια της ανεξίτηλης του μνήμης»

Τα εγκαίνια της έκθεσης τιμής για τα 30 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου εικαστικού, Γιάννη Τσαρούχη, πραγματοποιήθηκαν στην Άνδρο, στο Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως.

Την σημαντικότητα του πολιτιστικού γεγονός, αλλά κυρίως την αρμόζουσα τιμή στον Γιάννη Τσαρούχη, σηματοδότησε η παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, ενώ παρέστησαν η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος Β΄, όπως και τοπικοί βουλευτές.

Γιάννης Τσαρούχης: Ένας αυθεντικός εκπρόσωπος της κλασικής μας παιδείας

Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, χαρακτήρισε «εμβληματική» την έκθεση  έργων του μεγάλου Έλληνα Γιάννη Τσαρούχη, αναφερόμενος ιδιαιτέρως στην «απαστράπτουσα» προσωπικότητα του εικαστικού, και συγκεκριμένα στις «πτυχές της προσωπικότητάς του, οι οποίες τον κατατάσσουν, επαξίως, στο πάνθεο των αυθεντικών εκπροσώπων της κλασικής ελληνικής παιδείας».

Στην ομιλία του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σημείωσε ότι «ο Γιάννης Τσαρούχης είναι αυθεντικός εκπρόσωπος της κλασικής ελληνικής παιδείας», διότι «Το συνολικό έργο του διαγράφει ένα τόσο πολυπρισματικό διάνυσμα, ώστε θα ήταν μεγάλο λάθος να το περιορίσει κανείς στην ζωγραφική, είτε με την μορφή του πίνακα είτε με την μορφή της σκηνογραφίας. Πέραν της Τέχνης του, ο Γιάννης Τσαρούχης υπηρέτησε την παιδεία με το πνεύμα του και ειδικότερα με τον λόγο του. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό σύνθεσης των δύο αυτών συνιστωσών της δημιουργίας του, ώστε πολλές φορές είναι δύσκολο ν’ αποφανθούμε με ακρίβεια αν ήταν ένας μεγάλος ζωγράφος που κάθε έργο του απαθανάτιζε όψεις του πνεύματος, ή αν ήταν ένας άνθρωπος του πνεύματος που εκφραζόταν ιδίως μέσω της Τέχνης του, της ζωγραφικής. Κατά δεύτερο λόγο, το συνολικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη είναι αμιγώς και αυθεντικώς Ελληνικό, πράγμα που αιτιολογεί την κατάταξή του στους μεγάλους εκπροσώπους της ελληνικής παιδείας. Τέλος, το συνολικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκπροσωπεί, στον υψηλότερο βαθμό, τον κλασικισμό της ελληνικής παιδείας διότι στηρίζεται στις ρίζες αυτού του κλασικισμού».

Σχολιάζοντας «τον κλασικισμό του έργου του Γιάννη Τσαρούχη, όπως πηγάζει μέσ’ από την παράδοσή μας», ο κ. Παυλόπουλος ανέφερε ότι «το έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκφράζεται, υπό όρους «αισθητικής ευφροσύνης», ιδίως το θαύμα και η χαρά της ζωής. Για να το πετύχει αυτό το Γιάννης Τσαρούχης ξεκινούσε πάντα από την πηγή μιας τέτοιας έμπνευσης, που δεν ήταν άλλη από την Ελληνική Παράδοση…, αν θυμηθούμε μάλιστα ότι αναζήτησε την έμπνευση ακόμη και στο Θέατρο Σκιών του Καραγκιόζη, ως αποδεικτικού στοιχείου της λαϊκής ζωής και της λαϊκής θυμοσοφίας».

Για το στοιχείο της κλασικής ελληνικής παιδείας που μετέρχεται το έργου του Γιάννη Τσαρούχη, ο κ. Παυλόπουλος δανείστηκε τον λόγο του Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος ανέφερε ότι «Ένας επαναστάτης δεν γίνεται να ‘ναι συνάμα και κλασικός. Αλλά με τον Τσαρούχη γίνεται…. Στο μέτρο που ο Τσαρούχης φάνηκε άξιος να καθαρίσει το εικόνισμα του Ελληνισμού από τα περίσσια μαλάματα, είναι ένας επαναστάτης που δεν πήγε να καταλύσει αλλά να ανακαλύψει μια παράδοση. Στο μέτρο όμως που επέτυχε να αξιοποιήσει τα κρυφά της διδάγματα είναι ένας κλασικός».

Κλείνοντας δε παράθεσε δύο αναφορές που προσθέτουν στο «δίπολο» της «επαναστατικότητας» και του «κλασικισμού» του Γιάννη Τσαρούχη, λέγοντας συγκεκριμένα «μόνον ένας πραγματικά «επαναστάτης» και «κλασικός» μαζί θα μπορούσε -όταν μάλιστα κατά κοινή γνώμη και ομολογία ήταν περιζήτητος σε όλους τους κοσμικούς και πνευματικούς κύκλους της εποχής του- να ζήσει, ως τον θάνατό του, σε μια λιτή κάμαρη, μ’ ένα σιδερένιο κρεβάτι «εκστρατείας», έχοντας γύρω του μόνο παλιές φωτογραφίες, άπειρα βιβλία και αμέτρητες σημειώσεις ζωγραφικής. Επίσης, μόνον ένας πραγματικός «επαναστάτης» και «κλασικός» μαζί θα μπορούσε να είναι βιωματικός ρέκτης της αριστείας, και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταγγείλει, μέσα στο βαθύ σκοτάδι της επτάχρονης δικτατορίας, την χαίνουσα πληγή των Ελλήνων, τον φθόνο, αποφαινόμενος ότι για τον λαό μας και το έθνος μας χειρότερος εχθρός από τις δικτατορίες -που κάποτε, όπως έλεγε, περνάνε και τελειώνουν- είναι «η δικτατορία των μετρίων και της μετριότητας».

«Επίκαιρος και διαχρονικός»

Στον χαιρετισμό της η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, χαρακτήρισε τον Τσαρούχη «επίκαιρο και διαχρονικό», σημειώνοντας «Πέρασαν τριάντα χρόνια, που έφυγε, αλλά το έργο του γίνεται με τον χρόνο όλο και πιο συναρπαστικό, απολύτως κλασικό, παραμένοντας συγχρόνως λαϊκό, ερωτικό, ποιητικό».

Μιλώντας για τα εκτιθέμενα έργα του δημιουργού στην έκθεση, είπε πως «Η παρουσίαση εκατό και πλέον έργων του είναι ευρηματική. Η παρεμβατική θεατρική σκηνογραφία, που πλαισιώνει τα έργα, εισάγει τον επισκέπτη με ανεπαίσθητα παιδευτικό τρόπο στην ξεχωριστή τέχνη του Γιάννη Τσαρούχη. Είναι πέρα από την τυπική λογική μιας έκθεσης έργων, κρεμασμένων στους τοίχους, σ' έναν εκθεσιακό χώρο».

Ειδικά για τη δραστηριότητα του Ιδρύματος Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως, επεσήμανε ότι «Είναι άξια επαίνου η διαρκής αγάπη που εκφράζεται μέσα από τις δραστηριότητες του Ιδρύματος, τόσο για την τέχνη και τον πολιτισμό, όσο και για το νησί της Άνδρου. Οι υποτροφίες σε αποφοίτους του Λυκείου, τα μαθήματα μουσικής παιδείας και κεραμικής, το πλήθος εκδηλώσεων και το εκδοτικό έργο του Ιδρύματος προσφέρουν παιδεία και πολιτισμό, αλλά κυρίως αγάπη για τον τόπο. Αυτό θέλησαν να εκφράσουν με το κληροδότημά τους οι πολυταξιδεμένοι ιδρυτές του».