Ιχνηλατώντας το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου

Μια αναδρομική ματιά σε αυτό το πολύμορφο πείραμα που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη αποκαλύπτει κάποιους βασικούς άξονες: τα διαγωνιστικά τμήματα που περιλαμβάνουν κατά προτίμηση ταινίες από την ευρύτερη περιοχή και τις δουλειές πρωτοεμφανιζόμενων σκηνοθετών –κυρίως αουτσάιντερ που προσπαθούν να μπουν στο χάρτη της παγκοσμιοποιημένης κινηματογραφικής παραγωγής–, αλλά και την επιθυμία για εξερεύνηση του νησιού της Σύρου με το σινεμά κατά νου. Αναζητούμε νέα πειράματα και εμπειρίες με τις ταινίες που φτάνουν στο λιμάνι της Ερμούπολης. Προσκαλούμε ταινίες και σκηνοθέτες να προκαλέσουν την αντίληψή μας περί κινηματογράφου, αποζητώντας ταυτόχρονα τη δημιουργία μιας στενής σχέσης ανάμεσα στις ταινίες και στα σημεία όπου τις προβάλλουμε.

Αυτό το φεστιβάλ, όπως και όλα τα προηγούμενα, ξεκίνησε ασφαλώς από το νησί. Γεννήθηκε στο τέλος του καλοκαιριού του 2014, ανάμεσα σε διάφορα μονοπάτια και χωριά, μέσα από τη βαθιά εκτίμηση της ομορφιάς του νησιού και την ανακάλυψη περιοχών που, αν και βρίσκονταν μπροστά στα μάτια μας, είχαν διαφύγει της προσοχής μας. Τότε κοιτάζαμε ακόμη μέσα από το φακό του φεστιβάλ και φανταζόμασταν διάφορα ενδεχόμενα: στη θέα ενός άδειου πάρκινγκ οραματιστήκαμε ένα ντράιβ ιν· βρήκαμε ένα όμορφο χωράφι και είδαμε την προοπτική μιας κινηματογραφικής περφόρμανς· συναντήσαμε μια πληθώρα απίθανων τοποθεσιών σε όλο το νησί, από την Απάνω Μεριά έως την Ποσειδωνία, από την Ερμούπολη έως την Άνω Σύρο – κι έτσι ξεκινήσαμε να σκεφτόμαστε ένα διευρυμένο χώρο για να «κατοικήσει» το σινεμά.

Αυτή η κατάδυσή μας στο νησί ήταν που έδωσε σχήμα και μορφή στη θεματική του τόπου, γύρω από την οποία αναπτύσσεται το πρόγραμμά μας. Φανταζόμαστε πως εδώ, μακριά από τις επιταγές της κινηματογραφικής κουλτούρας, οι ταινίες μπορεί να περάσουν επιτέλους σε ένα νέο πεδίο δράσης, πέρα από τις συνηθισμένες ιεραρχίες και τις διακρίσεις περί πειραματικού ή αφηγηματικού σινεμά, περί ντοκιμαντέρ, μικρού ή μεγάλου μήκους ταινίες, που παρουσιάζονται ως υποτιθέμενα ασύμβατες.

Τα προγράμματα που συγκροτήσαμε ενέχουν ένα ισχυρό τοπογραφικό στίγμα και θέτουν διάφορα ερωτήματα: Πώς αναπαρίσταται με ακρίβεια το τοπικό στοιχείο στον κινηματογράφο; Τι είναι σήμερα το σινεμά; Ποιος είναι ο τόπος μιας ταινίας; Πού ακριβώς εκτυλίσσεται το «γεγονός» της κινηματογραφικής πράξης;

Ωστόσο, αυτές οι ερωτήσεις παραμένουν αναπάντητες – είναι περισσότερο υπαινιγμοί. Τότε σε τι μπορούμε να απαντήσουμε; Καταρχάς, το φεστιβάλ μας γίνεται στη Σύρο. Σε ποιο στάδιο ανάπτυξης βρισκόμαστε; Είμαστε ένα νέο φεστιβάλ, άρα ακόμη ανακαλύπτουμε την ταυτότητά μας. Μας ενδιαφέρει να φέρουμε κοντά –έστω για λίγο– ενδιαφέροντα προγράμματα, προβολές εξαιρετικής ποιότητας και υπέροχους σκηνοθέτες, με την επιθυμία να μοιραστούμε την ευκαιρία να αποκαλέσουμε αυτόν τον τόπο σπίτι μας.

Κάθε προβολή που απαιτεί έκδοση εισιτηρίου αντιστοιχεί σε έναν αριθμό προβολής. Για να μπείτε στο χώρο προβολής χρειάζεται να αποκτήσετε το σωστό νούμερο (που θα αναγράφεται στο δελτίο που μπορείτε να αγοράσετε μεμονωμένα ή θα σημειωθεί στην κάρτα προβολών). Τα εισιτήρια κοστίζουν 3€ ενώ η κάρτα πολλαπλών προβολών για όλο το Φεστιβάλ κοστίζει 15€.

Το Φεστιβάλ έχει καθημερινά στις 20:00-21:00 happy hour, στο Θέατρο Απόλλων από τις 3 έως τις 6 Ιουλίου.

Σάββατο 4 Ιουλίου

19.00 - Από το φιλμ στο ψηφιακό: Συζήτηση με τον Αλμπέρ Σέρα*

* Ομιλία στα αγγλικά

Ο Αλμπέρ Σέρα είναι Καταλανός σκηνοθέτης, καλλιτέχνης οπτικών τεχνών και συγγραφέας· είναι επίσης κάτοχος πτυχίου ισπανικής φιλολογίας και θεωρίας της λογοτεχνίας. Το 2006 απέκτησε διεθνή αναγνώριση με τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, Η τιμή των ιπποτών (Κιχοτικό). Κέρδισε τη Χρυσή Λεοπάρδαλη στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο για το Η ιστορία του θανάτου μου. Οι ταινίες του επανεφευρίσκουν τη χωρο-χρονική ουσία του κινηματογράφου, ξαναζωντανεύοντας υποδειγματικά μυθικούς ήρωες –προσδίδοντάς τους το άχαρο βάρος της ύπαρξης– και μεταμορφώνει τοπία σε στοχαστικούς χώρους φωτός και σκιάς.

21.00 - Το φεστιβάλ L’Europe autour de l’Europe παρουσιάζει:

Θ’ αλλάξω το όνομά μου (Μαρία Σαχακιάν, 2012, Αρμενία/Γαλλία, 103’, HD αρχεία)

H Eυριδίκη ζει με τη μητέρα της Σόνα στη μικρή πόλη της Αρμενίας, Αλαβερντί. Έχοντας τη διεύθυνση μιας παγκοσμίου φήμης χορωδίας, η Σόνα λείπει συχνά από το σπίτι αφήνοντας την Ευριδίκη μόνη της, να βρίσκει καταφύγιο στον φανταστικό της κόσμο. Η συνάντηση της μικρής με τον εραστή της μητέρας της θα της αλλάξει τη ζωή.

Κυριακή 5 Ιουλίου

19.00 - Από το φιλμ στο ψηφιακό: Συζήτηση με την Ηλέκτρα Βενάκη**

** Ομιλία στα ελληνικά

Η Ηλέκτρα Βενάκη είναι η ιδρύτρια του altcine, μιας διαδικτυακής πλατφόρμας αφιερωμένης στο βαλκανικό σινεμά, και του altcineAction!, του πρώτου διαδικτυακού φεστιβάλ μικρού μήκους για ταινίες από τις χώρες των Βαλκανίων. Είναι ερευνήτρια και διδάσκουσα σε διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα στην Ελλάδα, ενώ εργάστηκε στο παρελθόν και ως μοντέζ στο χώρο του κινηματογράφου. Παθιασμένη με τις νέες τεχνολογίες και τη θεωρία και πρακτική εικόνας και ήχου, έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα συνέδρια για τον κινηματογράφο, εξερευνώντας τεχνικά και αισθητικά θέματα.

21.00 - Χώρα: Πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών Τελικές παρουσιάσεις (120’, φιλμ 16 χιλ. / HD αρχεία)

Το καλοκαίρι του 2015 το Φεστιβάλ διοργανώνει ένα πρόγραμμα φιλοξενίας για καλλιτέχνες της κινούμενης εικόνας ή του ήχου, σε μία σύμπραξη με τις Ηχητικές Συναντήσεις Σύρου (Syros Sound Meetings). Δώδεκα καλλιτέχνες θα συνεργαστούν και θα δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα με θέμα τη χώρα, μια έννοια-κλειδί στις αρχαίες και σύγχρονες φιλοσοφικές θεωρήσεις του τόπου. Η μελέτη ενός τόπου ξεκινάει από το σημείο μηδέν: έτσι, το φαινόμενο του τόπου, των στοιχείων που καθορίζουν την επιφάνεια και τα όρια, του πεδίου που ενώνει την ανθρώπινη εμπειρία, θα πρέπει πάντοτε να εξετάζεται μέσα σε ένα ορισμένο πλαίσιο. Η Χώρα είναι μια υπαρκτή τοποθεσία στο νησί της Σύρου, ενώ και πολλά άλλα μέρη στην Ελλάδα έχουν τη δική τους Χώρα. Ωστόσο, η λέξη αυτή φέρει και ένα συγκεκριμένο ιστορικό βάρος, από τον Πλάτωνα έως την Κρίστεβα, από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. Το πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών θα λάβει χώρα στο Ινστιτούτου Σύρου, που στεγάζεται στην ανακαινισμένη Ιερά Μονή Ιησουιτών στην Άνω Σύρο –χτισμένη κατά τον 16ο αιώνα–, μια τοποθεσία που μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο πεδίο αναφοράς για τα έργα του προγράμματος. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με τους δύο προσκεκλημένους, διεθνώς καταξιωμένους καλλιτέχνες, τον συνθέτη Michael Pisaro (California Institute of Arts) και την καλλιτέχνη και σκηνοθέτη Deborah Stratman (University of Illinois, Chicago), οι οποίοι θα συνεισφέρουν και με δικά τους έργα στο όλο εγχείρημα. Το υλικό που θα προκύψει θα παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ σε μια ειδική προβολή, είτε ως ολοκληρωμένα έργα είτε ως έργα στη φάση της ολοκλήρωσης. Το Φεστιβάλ διοργανώνει αυτό το πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών με την ελπίδα να ανοίξει έναν καινούργιο χώρο δημιουργίας στο πλαίσιο της λειτουργίας του, φέρνοντας πιο κοντά το στάδιο της παραγωγής μιας ταινίας με αυτό της προβολής της. Ταυτόχρονα, επιδιώκει να δώσει την ευκαιρία σε καλλιτέχνες να έρθουν σε επαφή με τη Σύρο και να δημιουργήσουν site-specific έργα, άρρηκτα συνδεδεμένα με το συγκεκριμένο τόπο.

Συμμετέχοντες:

Ήχος: Matt Carlson Jan Hendrickse Giovanni Lami Alyssa Moxley Ανδρέας Παπαπέτρου Coleman Zurkowski

Κινούμενη εικόνα: Κώστας Χονδρός Kate Dollenmayer Catriona Gallagher Jimmy Schaus John Schmidt Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος

23.00 - Μικρά και παραθαλάσσια (Διαγωνιστικό)

Μικρού μήκους ταινίες από χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο, που συνθέτουν ένα καλειδοσκοπικό φάσμα ενός και μόνο τόπου. Στο διαγωνιστικό τμήμα προεδρεύει η τριμελής κριτική επιτροπή, που θα απονείμει στην καλύτερη ταινία τη Λευκή Μαρμάρινη Σαΐτα.

-Μορφές που χαράζει στο μαχαίρι ο χυμός των μπανανόδεντρων (Ζουάνα Πιμέντα, 2014, Πορτογαλία, 16’)

Μια δέσμη φωτός που περιστρέφεται γοργά, σχηματίζει έναν κύκλο. Μέσα στο περίγραμμα αυτού του σχήματος, αποκαλύπτεται ένα αρχείο αλληλογραφίας με καρτ ποστάλ που έχουν αποσταλεί ανάμεσα στο νησί της Μαδέιρα και στην πρώην πορτογαλική αποικία της Μοζαμβίκης. Η ταινία ακροβατεί ανάμεσα σε μια φανταστική αναπόληση της αποικιοκρατίας και στην επιστημονική φαντασία

- Λευκό σεντόνι (Σόνια Λίζα Κέντερμαν, 2014, Ελλάδα, 14’)

Αύγουστος. Αφόρητη ζέστη. Η αδιάκοπη πορεία των αυτοκινήτων καθώς προσπερνούν τη μοναξιά της επαρχίας. Μοναδική φιγούρα στην ερημιά αυτού του τόπου, μια γυναίκα που περνά τις ώρες της στην εθνική οδό. Δεν έχει κανένα προορισμό, παρά μόνο τις μνήμες της.

-Προσευχή του πολέμου (Ρίτσαρντ Γουΐμπι, 2015, Κύπρος/ΗΠΑ, 17’)

Υπάρχουν εικονίσματα στην Κύπρο που δημιουργήθηκαν πριν από αιώνες. Ανθίζουν σαν λουλούδια σε σπίτια, εκκλησίες, μοναστήρια και αγορές. Σήμερα, το νησί παραμένει διαιρεμένο και γεμάτο εγκαταλελειμμένους χώρους εκατέρωθεν της Πράσινης Γραμμής. Εδώ και δεκαετίες, η διοίκηση των ΗΠΑ εκμεταλλεύεται αυτή τη διχοτόμηση, χρησιμοποιώντας τις στρατιωτικές βάσεις στο νησί ως παρατηρητήρια για τη Μέση Ανατολή. Κάθε εικόνισμα είναι μια προσευχή, ένα παράθυρο στον ουρανό, ένας δρόμος για ένα ευήκοον ους.

-H αρχή της συνέργειας (Κωνσταντίνος Στάθης, Βασιλεία Κουτσιανά, Ελένη Γκολφινοπούλου, 2014, Ελλάδα, 14’)

Τρεις νέοι σκηνοθέτες ξεκινούν ένα ταξίδι στο αστικό τοπίο και στην επαρχία της Ελλάδας, δοκιμάζοντας μια δική τους μέθοδο κινηματογράφησης και μοντάζ. Κάνουν λήψεις από τις ίδιες τοποθεσίες ταυτόχρονα χρησιμοποιώντας τρεις διαφορετικές κάμερες και αμέσως μετά επεξεργάζονται από κοινού το υλικό τους. Έτσι, μέχρι τη φάση του post-production κάθε ιδέα συζητήθηκε και εκτελέστηκε από τρεις ανθρώπους.

-Μάσκες (Αμιτάι Άρνον και Έστερ Μπάιτς, 2015, Ισραήλ, 12’)

Ένα ντοκιμαντέρ που γυριζόταν για περισσότερα από 12 χρόνια και ακολουθεί δύο αδέλφια κατά την εβραϊκή γιορτή του Πουρίμ, κατά την οποία μεταμφιέζονται σε διαφορετικούς χαρακτήρες και υποδύονται διάφορους ρόλους. Η εφηβεία τους και αυτό το παιχνίδι ταυτότητας καθορίζονται από το άμεσο περιβάλλον της ζωής τους, που ακολουθεί το ημερολόγιο εθνικών και θρησκευτικών εορτών και τον κύκλο της ζωής των παιδιών που παρακολουθούμε να μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια της ταινίας.

Δευτέρα 6 Ιουλίου

19.00 - Από το φιλμ στο ψηφιακό: Συζήτηση με τον Λούις Μπενάσι*

* Ομιλία στα αγγλικά

Ο Λούις Μπενάσι σπούδασε καλές τέχνες στο Slade school of Art του University College στο Λονδίνο και στο School of the Art του Institute of Chicago στο Ιλινόις. Ξεκίνησε να γυρίζει πειραματικές ταινίες στη δεκαετία του ‘90, ενώ δούλευε παράλληλα για το Scala Cinema στο Λονδίνο. Ξεκίνησε να επιμελείται προγράμματα ταινιών για αρκετά διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, συμπεριλαμβανομένων και των Edinburgh International Film Festival, Cinema Texas International Short Film Festival Austin, Melbourne Underground Film Festival, EM Arts Fondazione Morra (Ιταλία), Institute of Contemporary Art London, αλλά και άλλων ινστιτούτων και κινηματογράφων με έδρα το Λονδίνο. Υπήρξε ο ιδρυτής των δράσεων “Spool Pool” and “Arc-lite”, ανοιχτών φόρουμ για την πειραματική γραφή και την κινούμενη εικόνα, που δεν διήρκησαν πολύ, αλλά έτυχαν αναγνώρισης από τους κριτικούς. Επίσης, είναι επισκέπτης καθηγητής στο Chelsea School of Art και στο Royal College of Art του Λονδίνου.

21.00 - Χρήστος και Δημήτρα: Προβολή με συνοδεία ζωντανής μουσικής από την Ορχήστρα των Κυκλάδων (120’, HD αρχεία)

Το 2015 το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου παρουσιάζει για πρώτη φορά μια προβολή ταινίας με τη συνοδεία πρωτότυπης, ζωντανής μουσικής: μια ταινία που βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της παραγωγής, σε χρηματοδότηση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, θα συναντηθεί με τη δουλειά του Νίκου Κυπουργού, συνθέτη που έχει πλέον τη βάση του στη Σύρο. Η ταινία Χρήστος και Δήμητρα, σε σκηνοθεσία της Αμέρισσας Μπάστα και σενάριο που συνυπογράφει η Μπάστα με τον Δημήτρη Νάκο, αφηγείται την ιστορία ενός αγοριού κι ενός κοριτσιού που ζουν στην Κύμη, όπου και κάνει στάση ένας περιοδεύων θίασος για να ανεβάσει μια παράσταση του έργου Ρωμαίος και Ιουλιέτα. Ένα λυρικό παραμύθι, όπου οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας εναλλάσσονται με τις πρώτες πράξεις του δράματος που ονομάζεται ενήλικη ζωή. Η μουσική παίζει κεντρικό ρόλο στην αφήγηση και δίνει το ρυθμό της ταινίας. Μέρος του πρωτότυπου σάουντρακ, που έχει συνθέσει ο Νίκος Κυπουργός και μέλη της Ορχήστρας των Κυκλάδων, θα παιχτεί ζωντανά από την ορχήστρα παράλληλα με την προβολή σκηνών από την ταινία στη μεγάλη οθόνη. Το αποτέλεσμα φανερώνει τη συνομιλία εικόνας και ήχου επί τω έργω: η ορχήστρα δουλεύει πάνω στο συγχρονισμό και στην έμφαση που δίνει το μουσικό θέμα σε ορισμένες σκηνές, αναδεικνύοντας τον ουσιαστικό ρόλο του μουσικού θέματος στη δημιουργία και εξέλιξη της κινηματογραφικής αφήγησης. Τότε η σύνθεση μπορεί να προχωρήσει στο στάδιο του mastering και της μείξης, και να δοθεί αργότερα στον συνθέτη για να χρησιμοποιηθεί στην τελική εκδοχή της ταινίας.