«Οι ψαράδες είναι οι πραγματικοί φύλακες του Αιγαίου»

Η βραβευμένη ταινία «Guardians of the Aegean» (Οι Φρουροί του Αιγαίου), την οποία πρωτογνωρίσαμε το 2016, μέσα από τη συμμετοχή της στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, «ταξιδεύει» στη Σύρο για να θίξει σοβαρά ζητήματα γύρω από τη σύγχρονη αλιεία και να προτείνει βιώσιμες λύσεις.

H πενταετής οδύσσεια του σκηνοθέτη Όμηρου Ευαγγελινού, καθώς ταξιδεύει με ένα παλιό ψαροκάικο στα νησιά των Κυκλάδων για να ερευνήσει το θέμα της υπεραλίευσης και τον αγώνα επιβίωσης των μικρών ψαράδων στις ακτές του Αιγαίου, θα προβληθεί τη Δευτέρα 14 Μαΐου 2018 και ώρα 19:00 στον Κινηματογράφο Παλλάς, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

Στην ταινία – ντοκουμέντο καταγράφεται μια κατάσταση αναρχίας και χάους, όπου οι καθημερινές παράνομες πειρατικές τακτικές, όπως η χρήση δυναμίτη και η μεγάλης κλίμακας αλιεία, έχουν επιφέρει δραματικά αποτελέσματα στα ιχθυοαποθέματα. Καθ’ οδόν, ο Όμηρος Ευαγγελινός μαθαίνει για ένα σχέδιο προστασίας που δημιουργείται με πρωτοβουλία του Πιερ Ιβ Κουστό και καταλήγει στη Σαντορίνη, όπου παρακολουθεί τις προσπάθειες του τελευταίου να ενώσει ντόπιους ψαράδες, επιστήμονες και πολιτικούς, με σκοπό τη δημιουργία μιας Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής.

Με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ του στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, ο σκηνοθέτης -μόνιμος κάτοικος Μυκόνου από το 1996- μιλάει στην «Κοινή Γνώμη» τόσο για τα προβλήματα που εντόπισε και αποτύπωσε στον φακό του κατά τη διάρκεια της πολυετούς περιπλάνησής του στο Αιγαίο, όσο και για τη συμμετοχή του στη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται από την τοπική κοινωνία της Σαντορίνης και όχι μόνο.

Οι «Φρουροί του Αιγαίου» είναι ποτισμένοι από την αλμύρα και τον ιδρώτα που ρίχνουν καθημερινά οι ψαράδες των νησιών μας για να βγάλουν τα προς το ζην. Ποιες είναι οι αλήθειες γύρω από τη σημερινή πραγματικότητα της αλιείας που «ψαρέψατε» στα αμέτρητα ταξίδια σας από την Άνδρο μέχρι τη Σαντορίνη;

«Στην ταινία καταγράφουμε την καθημερινή πάλη των παράκτιων ψαράδων (ψαροκάικα, δίχτυα, παραγάδια), παρατηρούμε και εστιάζουμε αντίστοιχα στη μέση αλιεία (γρι-γρι, ανεμότρατες) και παράλληλα, ακούμε τις απόψεις της επιστημονικής κοινότητας πάνω στο θέμα της υπεραλίευσης, της βιωσιμότητας των θαλασσών μας και της διατήρησης όλων αυτών που θεωρούμε σήμερα δεδομένα, ότι θα πάμε σε ένα νησί και θα δούμε στο λιμανάκι ψαράδες να απλώνουν τα δίχτυα και να τρώμε ψάρι από τον τόπο. Σύμφωνα με την επιστημονική άποψη, δυστυχώς δεν είναι σίγουρο ότι θα το έχουμε αυτό για πάντα και μάλλον είμαστε πολύ κοντά σε μία μη αναστρέψιμη κατάσταση. Την ίδια γνώμη έχουν και οι αλιείς, γιατί βλέπουν κάθε χρόνο να μειώνονται οι ψαριές τους και να χρειάζονται να ασκούν περισσότερη αλιευτική πίεση για να ζήσουν. Πλέον ψαρεύουν με διπλάσια ή τριπλάσια δίχτυα ή αγκίστρια για να βγάλουν σχεδόν τα μισά ή ακόμα λιγότερα ψάρια από ό,τι έβγαζαν πριν από κάποια χρόνια. Κι εκεί βλέπουμε ότι όλες οι απόψεις συμφωνούν στην ύπαρξη προβλήματος. Δυστυχώς, δεν υπάρχει πολιτική βούληση για να αγγίξουμε αυτά τα ευαίσθητα θέματα και οι λύσεις, έξω από την αστυνόμευση και την τήρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας, είναι η δημιουργία χώρων, τους οποίους δεν θα πλησιάζει ο άνθρωπος. Δηλαδή θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, όπου μέσα δεν θα ψαρεύει ποτέ κανένας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, σε 3-5 χρόνια σε όλες τις περιοχές θα αρχίσουν να ανεβαίνουν τα ιχθυοαποθέματα με αποτέλεσμα οι ψαράδες να μπορούν να ψαρέψουν, όχι μέσα, αλλά περιφερειακά αυτών των περιοχών. Κι έτσι, θα μπορούν να βγάζουν περισσότερα ψάρια με λιγότερα χιλιόμετρα διχτυών και με λιγότερες ημέρες ψαρέματος τη βδομάδα από ό,τι βγάζουν τώρα. Και αυτό όλο θα αυξάνεται».

Ποιο ήταν το κίνητρο για την αρχή της έρευνάς και εν συνεχεία, την παραγωγή αυτής της ταινίας;

«Η έρευνα διήρκησε δύο χρόνια και η παραγωγή πέντε. Για την υλοποίηση του ντοκιμαντέρ χρειάστηκαν συνολικά επτά χρόνια. Το κίνητρο για να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία ήταν η πατρότητα. Έχω δύο παιδιά και άρχισα να σκέφτομαι τι μπορώ να κάνω με την τέχνη που σπούδασα ώστε να διασφαλίσω ή να βοηθήσω κάποια από τα πράγματα που θεωρούμε εμείς δεδομένα στις μέρες μας να τα έχουν τα παιδιά μας και αντίστοιχα τα παιδιά τους. Αυτό με παρότρυνε. Έχω κάνει δύο ντοκιμαντέρ με θέμα τη διαχείριση των απορριμμάτων, ένα για τη Μύκονο και ένα για όλη την Ελλάδα και η τρίτη μου δουλειά μεγάλου μήκους είναι το «Guardians of the Aegean», η οποία μελετάει και καταγράφει το θέμα της υπεραλίευσης στο Αιγαίο και των πιθανών λύσεων του προβλήματος, ακολουθώντας το παράδειγμα του Πιερ Ιβ Κουστό στη Σαντορίνη. Αυτός με δική του ιδέα και παρότρυνση ενημέρωσε τους ψαράδες εκεί και μετά οι ίδιοι προχώρησαν και αποφάσισαν να δημιουργήσουν την πρώτη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή στην Ελλάδα, που ξεκινάει από κάτω προς τα πάνω (bottom-up conservation), ενώ το top-down Conservation ξεκινάει από ένα υπουργείο που αποφασίζει να λάβει συγκεκριμένα μέτρα, συνήθως χωρίς να ενημερωθούν οι πολίτες και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, εν προκειμένω οι ψαράδες».

Ποια είναι τα προτερήματα που αναγνωρίζετε στο ντοκιμαντέρ και σας έκαναν να αφοσιωθείτε στο κινηματογραφικό αυτό είδος;

«Για μένα το ντοκιμαντέρ είναι μια μορφή τέχνης η οποία αν γίνει σωστά και πάνω σε ένα σοβαρό αντικείμενο, μπορεί να καταγράψει κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να μαθευτεί και αναλόγως του τρόπου με τον οποίο θα εμπλακείς, να βοηθήσει στη λύση του προβλήματος, που επιδιώκεις να αναδείξεις. Μπορεί αυτή η ταινία να ολοκληρώθηκε πριν από δύο χρόνια, αλλά ακόμα δουλεύω καθημερινά πάνω στο θέμα της θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη Σαντορίνη, καθώς θεωρώ πολύ σημαντικό να προχωρήσει, ώστε να έχει όλη η Ελλάδα ένα σημείο αναφοράς. Όταν γίνει το πρώτο βήμα, μετά είναι πολύ πιο εύκολο για τους υπόλοιπους, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα να ακολουθήσουν τα βήματα αυτού που έκανε για πρώτη φορά την προσπάθεια και έδειξε ότι υπάρχει λύση. Γι’ αυτό, προσπαθώ με όλες τις δυνάμεις μου να βοηθήσω στη δημιουργία της πρώτης θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη Σαντορίνη ώστε να την χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα προς μίμηση για όλα τα νησιά. Για να μιλάμε για σωτηρία του Αιγαίου και για να υπάρχει ένα πραγματικό αποτέλεσμα στις θάλασσές μας, δεν αρκεί μόνο μία περιοχή σε ένα νησί. Πρέπει να υπάρχουν δίκτυα προστατευόμενων περιοχών σε κάθε παραθαλάσσιο μέρος της χώρας μας. Έτσι θα προκύψουν πραγματικά αποτελέσματα, ώστε όλα τα είδη της χλωρίδας και της πατρίδας μας να μπορέσουν να συντηρηθούν».

Τι κρατάτε μέσα από την πολύχρονη συναναστροφή σας με τους αλιείς του Αιγαίου;

«Οι περισσότεροι από αυτούς, εμπειρικά, χωρίς να έχουν σπουδάσει τίποτα, χωρίς να ξέρουν ονόματα, ορολογίες, έχουν αποκτήσει πολλές γνώσεις. Παράλληλα, γνώρισα αρκετούς ψαράδες που από μόνοι τους έχουν μάθει να διαχειρίζονται σωστά τους αλιευτικούς πόρους. Οπότε λόγω ελλιπούς αστυνόμευσης και εκπαίδευσης στα θέματα της αλιείας, οι πραγματικοί φύλακες του αιγαίου είναι οι ψαράδες και αυτοί που δεν είναι, θα έπρεπε να γίνουν. Εγώ προσπαθώ να είμαι αισιόδοξος και να εμπιστεύομαι τους συνανθρώπους μου. Θέλω να πιστεύω πως, όταν κάποιος έχει γνώση ενός προβλήματος, θα κάνει ό,τι μπορεί για να βρει λύσεις. Και ιδίως εάν σε αυτό το πρόβλημα, στηρίζεται και η αυριανή ζωή του. Γιατί οι ψαράδες είναι οι πρώτοι που δεν θα μπορέσουν να βγάζουν το ψωμί τους όταν δεν θα υπάρχουν αρκετά ψάρια να ψαρέψουν».

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η δημιουργία της θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής στη Σαντορίνη;

«Στις αρχές Ιουνίου, ο Κουστό θα επισκεφτεί ξανά το νησί για να πιέσουμε εκ νέου προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Αυτή τη στιγμή, μετά από σχεδόν 10 χρόνια προσπαθειών, το εγχείρημα έχει κολλήσει σε μια υπογραφή από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης. Εφόσον έχουν συμφωνήσει οι επαγγελματίες αλιείς και όλη η κοινωνία της Σαντορίνης, αυτή η περιοχή είναι όντως προστατευόμενη. Ωστόσο, σε περίπτωση που κάποιος επιχειρήσει να ψαρέψει εκεί, χωρίς υπουργική απόφαση, δεν μπορεί να επέμβει η αρμόδια ελεγκτική αρχή, το Λιμεναρχείο. Όλα είναι στον αέρα. Εκεί έχει μείνει εκεί η Σαντορίνη, σε μια υπουργική υπογραφή».