Σινεπιλογές

Πόνος και Δόξα/Dolor y Gloria (2019) του Πέδρο Αλμοδόβαρ

H Iσπανία, τα τελευταία χρόνια, έχει αναδειχθεί ως η δεύτερη πιο ανθηρή κινηματογραφική βιομηχανία της Ευρώπης, μετά τη Γαλλία. Το έναυσμα της επέκτασης και της καλλιτεχνικής όσο και εμπορικής επιβολής, σε παγκόσμια κλίμακα, ήταν οι διαδοχικές επιτυχίες του Πέντρο Aλμοδόβαρ (“Όλα για την μητέρα μου”, “Μίλα της”, ”Volver”).

Ο Ισπανός νεωτεριστής καλλιέργησε με ευστροφία και συνέπεια μια ανάμειξη κινηματογραφικών ειδών: θρίλερ, σουρεαλιστικές κωμωδίες και κυρίως υστερικά μελοδράματα. Το στυλ του, φαντεζίστικο στα όρια του κιτς, ειρωνικό, σουρεαλιστικό, διχάζει διαχρονικά τους σινεφίλ σε φανατικούς οπαδούς αλλά και σκληρούς επικριτές.

Η νέα του ταινία «Πόνος και δόξα» είναι ένα ημι-αυτοβιογραφικό, στοχαστικό, νοσταλγικό φιλμ, ένα αλμοδοβαρικό “8½”. Περιγράφεται ως το τρίτο μέρος μιας «απρογραμμάτιστης τριλογίας» που ξεκίνησε με το “Νόμο του πόθου” (1987) και συνεχίστηκε με την “Kακή εκπαίδευση” (2004). Είναι ένα πολύ προσωπικό έργο που αναμιγνύει την ενδοσκόπηση με την μυθοπλασία, δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον υβρίδιο.

Όπως και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι στο “8½” του Φελίνι, ο Σαλβαδόρ Μάλλο (βραβευμένη στις Κάννες η ερμηνεία του Antonio Banderas) είναι ένας σκηνοθέτης σε προσωπική και καλλιτεχνική κρίση. Η μητέρα του, Jacinta, πέθανε πριν από τέσσερα χρόνια και ο ίδιος πριν δυο χρόνια έκανε μια χειρουργική επέμβαση στην πλάτη. Δεν έχει ανακάμψει για κανένα από τα δύο τραύματα. Εξαιτίας της οδύνης που αισθάνεται, φυσικής όσο και μεταφορικής, ο Σαλβαδόρ έχει παραιτηθεί από την σκηνοθεσία και έχει βυθιστεί στην κατάθλιψη και την παθητικότητα, εξαρτημένος από την φαρμακευτική αγωγή.

Στην απομονωμένη, μοναχική και άγονη  ζωή του, ένα μωσαϊκό από ζωντανές αναδρομές τον ταξιδεύουν πίσω, στην παιδική του ηλικία: στην αισθησιακή μητέρα του (Penélope Cruz) και τις άλλες γυναίκες του χωριού που πλένουν στον ποτάμι, στα χρόνια της οικογενειακής ανέχειας και βιοπάλης, στη διαπαιδαγώγηση του κατηχητικού, στην μετεγκατάσταση της οικογένειάς του σε μια άθλια κατακόμβη, στον αρρενωπό και αναλφάβητο νεαρό οικοδόμο στον οποίο έμαθε να γράφει, στην  αναπάντεχη αυγή της ερωτικής του επιθυμίας που τον οδηγεί σε κατάρρευση. Οι όμορφες αυτές εικόνες του παρελθόντος αποτελούν και τις κορυφαίες στιγμές της ταινίας. Το ύφος τους είναι ήσυχο, καλλιγραφικό, με ισορροπημένα πλάνα, χωρίς περιττές κινήσεις, με συνθέσεις υποβλητικά ζωγραφικές, με γοητευτικά παστέλ χρώματα.

Στον παρόντα χρόνο ο Σαλβαδόρ έχει αποξενωθεί, για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, από τον στενό φίλο του -ηθοποιό Alberto (ένας εξαιρετικός Asier Etxeandia ), πρωταγωνιστή της παλιάς ταινίας του «Sabor». Τώρα ένα φεστιβάλ του ζητά να επανασυνδεθούν και να κάνουν μαζί την εισήγηση για  μια αναβίωση του φιλμ σε αποκατεστημένη κόπια. Η συναναστροφή μαζί του τον οδηγεί σε ένα ολισθηρό και εθιστικό μονοπάτι γεμάτο ηρωίνη, που απλώς του απαλύνει τον σωματικό πόνο. Παράλληλα ξανασυναντά έναν μεγάλο έρωτα από το παρελθόν, τον γοητευτικό Federico (Leonardo Sbaraglia) που είναι τώρα παντρεμένος με παιδιά.

Ο Aλμοδόβαρ μιλά με ειλικρίνεια και χωρίς αυταρέσκεια για θέματα της προσωπικής του ζωής, για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, για τους εθισμούς του, για την βαθιά σχέση με τη μητέρα του. Επιλέγει ένα μελαγχολικό, στοχαστικό ύφος, εγκαταλείποντας το γκροτέσκ και τις γνωστές μελοδραματικές εξάρσεις του. Δομεί την αφήγηση του φιλμ σε έναν ιστό από δυαδικές συνθέσεις: παρελθόν –παρόν, θυμός- συγχώρεση, μνήμη-λήθη, νιάτα- γηρατειά, έρωτας-θάνατος. Ωστόσο αυτά τα «τακτοποιημένα» δίπολα προδίδουν τη συστηματική κατασκευή, την απουσία πρωτογενούς έμπνευσης, την ισχνή και επίπεδη ιστορία. Υπάρχει συνεχώς η αίσθηση ότι απουσιάζει η «vis vitalis” που θα ενδυνάμωνε τις ζωτικές λειτουργίες του σώματος της  ταινίας.

Έτσι ενώ είναι πάντα συναρπαστικό να παρακολουθούμε την ενδοσκοπική εξερεύνηση της ζωής των καλλιτεχνών, το «Πόνος και  Δόξα» δεν φτάνει στο ύψος των καλύτερων ταινιών του Αλμοδόβαρ .Όσο για την αναπόφευκτη σύγκριση με το  μυθικό, φελινικό  “8½”, αυτή είναι συντριπτική σε βάρος του Ισπανού.

Τηλεοπτικές Σινεπιλογές

Τσάι στη Σαχάρα (1990) του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι (ΕΡΤ2/Τετάρτη 6-11-2019/23.00)

Βρισκόμαστε στο 1947.

Ένα ζευγάρι Αμερικανών φτάνουν στη Βόρειο Αφρική με ατμόπλοιο, με την κρυφή ελπίδα να πλησιάσουν πάλι ο ένας τον άλλο και να ζωντανέψουν το νεκρό γάμο τους.

Ο Πορτ, μουσικός που έχει να δουλέψει πάνω από ένα χρόνο, ονειρεύεται να αφήσει πίσω του τον σύγχρονο κόσμο, ενώ η Κιτ έχει βαρεθεί τα ταξίδια, ακολουθεί όμως τον άντρα της στη Σαχάρα, με το όνειρο να τον ξαναφέρει κοντά της.

Το ταξίδι τους δεν καταφέρνει να τους φέρει κοντά και στρέφονται αλλού για παρηγοριά, ενώ ο σκληρός τόπος με τον ανελέητο ήλιο, τις πέτρες και την ξεραΐλα της ερήμου τους καταστρέφει, αντί να τους προσφέρει την γνώση και την παρηγοριά.

Δύο ημέρες, μία νύχτα (2014) του Ζαν-Πιέρ & Λυκ Νταρντέν (ΕΡΤ2/Πέμπτη 7-11-2019/23.00)

Η Σάντρα, νεαρή σύζυγος και μητέρα, εργάζεται σε ένα εργοστάσιο σε μια μικρή πόλη του Βελγίου.

Κατά την απουσία της, οι συνάδελφοί της συνειδητοποιούν ότι μπορούν να καλύψουν τη βάρδια της με μικρές υπερωρίες και χρηματικά μπόνους. Η μοίρα της Σάντρα βρίσκεται στα χέρια 16 εργατών, τους οποίους πρέπει να πείσει να αρνηθούν τα μπόνους για να κρατήσει τη δουλειά της. Μπαίνει σε μια μάχη για να σώσει τη θέση της, δύο ημέρες και μία νύχτα, πριν την καταληκτική ψηφοφορία.

Ταξίδι του μέλιτος (1979) του Γιώργου Πανουσόπουλου (ΕΡΤ1/Παρασκευή 08-11-2019/22.00)

Ένα ζευγάρι συνταξιούχων, τα τελευταία είκοσι χρόνια περνούν τα καλοκαίρια τους σε μια γραφική λουτρόπολη. Εκεί συναντούν τους συνοδοιπόρους συνταξιούχους με τον καθένα τους να αναδεικνύει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα. Οι φίλοι τους στη λουτρόπολη βλέπουν τη ζωή, ο καθένας με διαφορετικό μάτι. Άλλοι θεωρούν ότι το μέλλον δεν τους επιφυλάσσει τίποτα σημαντικό και άλλοι αναζητούν τον έρωτα και προσπαθούν να ζήσουν κάθε στιγμή. Απόμαχοι της ζωής που διασταυρώνονται κάθε χρόνο στις ιαματικές λουτροπόλεις, αναζητώντας, πέρα από τη θεραπευτική αγωγή, την αποκατάσταση μιας επικοινωνίας που θα αμβλύνει το άγχος του επερχόμενου θανάτου.

Ψεύτης ήλιος (1994) του Νικίτα Μιχάλκοφ (ΕΡΤ1/Δευτέρα 11-11-2019/01.00)

Σοβιετική Ένωση, 1936. Οι ειδυλλιακές διακοπές του ήρωα της Επανάστασης, συνταγματάρχη Κοτόφ, διαταράσσονται από την εμφάνιση του Ντμίτρι, πρώην αρραβωνιαστικού της γυναίκας του και προστατευόμενου της οικογένειάς της, ύστερα από δεκάχρονη απουσία. Ο Ντμίτρι γοητεύει αμέσως τους ανθρώπους του σπιτιού, με την πνευματικότητα και τον παιχνιδιάρικο χαρακτήρα του. Ο γερο-Κοτόφ, όμως, δεν ξεγελιέται εύκολα. Βρισκόμαστε σε εποχή σκληρού σταλινισμού και η επίσκεψη του Ντμίτρι κρύβει σκοτεινά κίνητρα.