Μια εναλλακτική οπτική στην εποχή της κρίσης

Στον κατάμεστο θερινό κινηματογράφο Παλλάς άνοιξε το βράδυ της περασμένης Πέμπτης η αυλαία του 9ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου, το οποίο επέστρεψε για να συνεχίσει τη διερεύνηση της «εκτός εποχής» θεματικής του, προσφέροντας στο κοινό πέντε ημέρες γεμάτες από ταινίες, ενδιαφέρουσες οπτικοακουστικές περφόρμανς και εργαστήρια.

Σε απάντηση της παρατεταμένης συνθήκης που διαμόρφωσε η παγκόσμια πανδημία, η ομάδα του SIFF προσέγγισε την 9η διοργάνωση ως το αποκορύφωμα μιας σειράς δράσεων που εκτάθηκαν στον χρόνο και τον χώρο, σε μια περίοδο δύο ετών. Ο 8ος φεστιβαλικός κύκλος του φεστιβάλ ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2020 και συνεχίστηκε με εκδηλώσεις μέχρι το τέλος του ημερολογιακού έτους – με προβολές στην Αθήνα και τη Σύρο, με κινηματογραφικά προγράμματα που παρουσιάστηκαν online και στην τηλεόραση, με εστιασμένα projects και εργαστήρια που πραγματοποιήθηκαν διά ζώσης και διαδικτυακά, και ασφαλώς με την κεντρική διοργάνωση που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020.

Το Φεστιβάλ αντιμετώπισε αυτή την πρωτόγνωρη συγκυρία ως μια ευκαιρία για να πειραματιστεί με τη συνήθη δομή και λειτουργία ενός εποχιακού φεστιβάλ, επεκτείνοντας τη δραστηριότητά του σε όλη τη διάρκεια του έτους, δοκιμάζοντας ποικίλες μορφές, αποσκοπώντας στο να διευρύνει τη συμμετοχή του κοινού και της κοινότητας σε αυτές τις δράσεις, ακόμη και υπό το διαρκώς μεταβαλλόμενο καθεστώς της περιορισμένης κινητικότητας.

Διαφορετικές αντιλήψεις για τον χρόνο που περνά

Η θεματική «Off Season / Εκτός εποχής» αποδείχτηκε ιδιαίτερα επίκαιρη στην τρέχουσα συγκυρία, στην οποία ο τουρισμός, τα ταξίδια και, κατά συνέπεια, οι κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με αυτές τις εμπειρίες, έχουν αλλάξει σε παγκόσμια κλίμακα. Η θεματική αυτή επιλέχθηκε το 2019 ως άξονας της 8ης διοργάνωσης την επόμενη χρονιά, με στόχο τη διαμόρφωση ενός προγράμματος που θα εξέταζε δημιουργικά τις σύγχρονες πρακτικές και εννοιολογήσεις του τουρισμού και της σχέσης του με την κινούμενη εικόνα. Με το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid-19 στις αρχές του 2020, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου αποφάσισε να διερευνήσει εκ νέου τα όρια αυτής της θεματικής, διακρίνοντας όχι μόνο τη συνάφειά του με την ιστορική συγκυρία (και τη δραστική αναθεώρηση της έννοιας της «τουριστικής σεζόν»), αλλά και την προοπτική της έμπρακτης διοργάνωσης ενός φεστιβάλ «εκτός» της καθιερωμένης «εποχής» διεξαγωγής του, το οποίο δεν θα περιοριζόταν στην τουριστική εμπειρία, αλλά θα διατύπωνε έναν ευρύτερο προβληματισμό για το τι σημαίνει κίνηση και αλληλεπίδραση.

Στην έναρξη της φετινής διοργάνωσης, οι ιδρυτές του SIFF Cassandra Celestin και Jacob Moe τόνισαν αναφέρθηκαν στους στόχους και τη λογική του φετινού προγράμματος, οι ταινίες του οποίου εστιάζουν στις διαφορετικές αντιλήψεις για τον χρόνο που περνά, τις διαφορετικές «ταχύτητες» στις οποίες λειτουργεί η ανθρωπότητα (ταχύτητες που καθορίζονται αποκλειστικά από τη γεωγραφία και την κουλτούρα), την αναγκαστική μετακίνηση και την αναγκαστική στάση στην εποχή της παγκόσμιας κινητικότητας. Με αυτόν τον τρόπο, το 9ο SIFF επιχείρησε να διευρύνει την εμβέλειά του με ένα πρόγραμμα που, μαζί με τον χρόνο, αναθεωρεί συνεκδοχικά και τις παγιωμένες αντιλήψεις μας για τον τόπο, δοκιμάζοντας παραγωγές καλλιτεχνικών έργων εκ του σύνεγγυς και εκ του μακρόθεν, σε μια συνθήκη που καθορίζεται τόσο από το συγκεκριμένο, χαρακτηριστικό τοπίο της Σύρου, όσο και από τις συνεργασίες που καταργούν τα γεωγραφικά σύνορα, μεταξύ ατόμων και ομάδων που βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία του παγκόσμιου χάρτη.

Συνεργασία SIFF - ΕΚΟΜΕ

Στη συνεχή ανοδική πορεία του SIFF και το υψηλό επίπεδο των καλλιτεχνικών, εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών του δράσεων αναφέρθηκε στον χαιρετισμό της η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Αλίκη Λεονταρίτη. Επιπλέον, αναγνώστηκε ο χαιρετισμός του Πάνου Κουάνη, προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας, το οποίο συγκαταλέγεται από φέτος μεταξύ των φορέων που στηρίζουν το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου. Όπως υπογραμμίστηκε, η συνεργασία αυτή επιβεβαιώνει την κοινή τους αντιμετώπιση του κινηματογράφου ως γνήσιας καλλιτεχνικής έκφρασης – μιας αντιμετώπισης που μάλιστα κατέχει κεντρική θέση στην αναπτυξιακή στρατηγική για τον οπτικοακουστικό κλάδο, όπως την προωθεί το ΕΚΟΜΕ μέσω των επενδυτικών του κινήτρων και της ανάπτυξης του Δικτύου των Film Offices σε όλη την Ελλάδα. Επιβεβαιώνει επίσης την κοινή αντιμετώπιση του κινηματογράφου ως μέσου διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης και της οπτικοακουστικής κληρονομιάς, την οποία υποστηρίζει η λειτουργία του Εθνικού Αποθετηρίου Οπτικοακουστικών Αρχείων που υλοποιεί το ΕΚΟΜΕ, αλλά και ως εκπαιδευτικού εργαλείου που προάγει τη γνώση, σύμφωνα με την εκπαιδευτική στρατηγική του ΕΚΟΜΕ.

Δεσμοί με τον τόπο μέσα από ενδιαφέρουσες βραδιές

Η αυλαία του 9ου SIFF άνοιξε με την ταινία «Daughters of the Dust» της Τζούλι Ντας. Ακολούθησε η περφόρμανς «Το Χειρόγραφον» στο υπαίθριο πάρκινγκ της οδού Μάρτεν Νόρδεστρομ (πρώην σινεμά Αθηνά), μια ελεγεία για τη μετανάστευση από τη Μεσόγειο στις ΗΠΑ το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Κατόπιν ανάθεσης του SIFF, ο μοντέρ Χαρούτ Αρακέλιαν ένωσε σε μια λυρική σύνθεση σπάνια πλάνα από πρώιμα ντοκιμαντέρ, ενώ ο μουσικοσυλλέκτης Ιαν Ναγκόσκι ανέσυρε από τα αρχεία του σπάνιες, πρωτότυπες ηχογραφήσεις από διάφορες μεταναστευτικές κοινότητες της εποχής, φέρνοντας στο σήμερα το ηχόχρωμα μιας αλλοτινής γειτονικής Ανατολής. Ο Ναγκόσκι επιμελήθηκε μια συρραφή από κείμενα, τα οποία διαβάστηκαν ζωντανά από τους Γιώργο Καλλανιώτη, Γεωργία Ματσούκα και Λουκία Παλαιολόγου παράλληλα με την προβολή.

Το δεύτερο βράδυ παρουσιάστηκε στον Ταρσανά η τοποειδική οπτικοακουστική εγκατάσταση «Τελετή καθέλκυσης» που δημιούργησε η κινηματογραφίστρια και εικαστική καλλιτέχνις Μαρίνα Γιώτη κατόπιν ανάθεσης του SIFF, με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας. Το νέο πρότζεκτ της Γιώτη επικεντρώνεται στην τελετουργική καθέλκυση ενός νέου πλοίου, συνιστώντας ένα φιλμικό κολάζ φτιαγμένο από αρχειακό υλικό από ελληνικά και διεθνή επίκαιρα και φιλμ των μέσων του αιώνα, το οποίο στοχεύει να φέρει στο παρόν έναν σκόπιμο αναχρονισμό. Η συνθέτρια και θερεμινίστρια από τη Θεσσαλονίκη May Roosevelt υπογράφει τη μουσική της ταινίας/εγκατάστασης, η οποία εκτελέστηκε ζωντανά την ημέρα των εγκαινίων. Η εγκατάσταση θα είναι ανοιχτή στο κοινό έως απόψε στις 23:00.

Η τρίτη ημέρα του φεστιβάλ ξεκίνησε στην Ερμούπολη με το μονοήμερο εργαστήριο «Εναλλακτικά Μονοπάτια» σε συνεργασία κινηματογραφιστή και ποιητή Γιάζρα Χαλίντ, ο οποίος επέλεξε να οργανώσει έναν περίπατο που περιλαμβάνει πολλές τοποθεσίες σχετικές με τη βιομηχανική και την εργατική ιστορία του νησιού, μεταξύ των οποίων και το Βιομηχανικό Μουσείο Ερμούπολης. Ακολούθησε ανοιχτή συζήτηση με τη Μαρίνα Γιώτη, την δημιουργό της τοπο-ειδικής οπτικοακουστικής εγκατάστασης «Τελετή Καθέλκυσης» ενώ το βράδυ πραγματοποιήθηκε το καθιερωμένο ντράιβ-ιν στη Ντελαγκράτσια.

Η 9η διοργάνωση του SIFF ολοκληρώνεται απόψε με τις παρουσιάσεις των εργαστηρίων «Περιφερειακή όραση» και «Νεαροί Προγραμματιστές Ταινιών».