«Η αυτογνωσία είναι το βήμα προς τον πραγματικό πολιτισμό»

Μία μοναδική βιωματική εμπειρία προσέφερε στο κοινό της Σύρου η θεατρική αναπαράσταση της πιο συγκλονιστικής δίκης στην ιστορία του πολιτισμού, με την υπογραφή του σκηνοθέτη Δήμου Αβδελιώδη.

Η «Απολογία του Σωκράτη», που ξεκίνησε σαν παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και καθήλωσε χιλιάδες θεατές σε Ελλάδα και εξωτερικό, παρουσιάστηκε το βράδυ της Τρίτης στη σκηνή του Θέατρου Απόλλων.

Μέσα από τη χρήση της αρχαιοελληνικής γλώσσας, αλλά και μία μουσική δομή με κραδασμούς και ρυθμικές αλλαγές, οι θεατές είχαν την αίσθηση ότι ζουν μέσα στην πραγματική ατμόσφαιρα της ημέρας της δίκης με τον Σωκράτη και τον Μέλητο να ενσαρκώνονται μπροστά τους ζωντανά από τους Βασίλη Καραμπούλα και Γιάννη Κολόι.

Σε συνέντευξή του στην «Κοινή Γνώμη», ο δημιουργός της παράστασης μιλάει για το στοίχημα που έβαλε πριν από πέντε χρόνια να μεταφέρει στο θεατρικό σανίδι αυτούσιο και αψεγάδιαστο τον λόγο του Πλάτωνα, καθώς και για τη διαπίστωση του Σωκράτη ότι η αυτογνωσία είναι ο δρόμος προς την ευτυχία και την κατάρριψη του φόβου.

Πότε ξεκινήσατε την προετοιμασία της συγκεκριμένης παράστασης, που αποτελεί μία διαφορετική πρόταση στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο;

«Η διδασκαλία λόγου που κάνω με τη μέθοδό μου ξεκίνησε το 2012. Η παράσταση τελειοποιήθηκε το 2015 και παρουσιάστηκε αρχικά με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και έκτοτε παρουσιάζεται με επιτυχία σε όλον τον κόσμο. Η δουλειά αυτή κατάφερε δύο πράγματα. Πρώτον, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου και της λογοτεχνίας η αρχαία ελληνική γλώσσα σαν ζωντανή γλώσσα και δεύτερον, η μετάφραση του έργου -την οποία ολοκλήρωσα μετά από έναν χρόνο περίπου- συνέβαλλε στην ανάδειξη του λόγου του, που δεν αφορά στην αρχαιότητα, αλλά στον διαχρονικό παγκόσμιο πολιτισμό. Πριν από 2.500 χρόνια ακριβώς ο Σωκράτης εντόπισε ότι, ο πολιτισμός δεν πηγαίνει καλά, ακολούθως και οι άνθρωποι, καθώς αντί να ευχαριστούν την ψυχή τους με απόλυτη συνείδηση, ακολουθούν άλλους δρόμους ευχαρίστησης, που αποδεικνύεται μάταια. Επομένως, μεσουρανεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των ανθρώπων για την απόκτηση δύναμης, δόξας και αξιωμάτων, ενώ ταυτόχρονα είναι άδειοι ψυχικά. Οπότε ο άνθρωπος καταρρέει και μαζί του καταρρέει ολόκληρο το σύστημα. Αυτό, το εντόπισε προς το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο οποίος επέφερε μια άλλη ψυχολογία στους ανθρώπους, αμφισβήτηση, αμφιβολία, έλλειψη εμπιστοσύνης, απαξίωση στα κοινά ιδανικά που είχαν μέχρι τότε και κυριάρχησαν ο φόβος και η εκδίκηση».

Ποια ήταν η πρόταση του Σωκράτη για να ελευθερωθεί ο άνθρωπος από τα δεσμά του φόβου;

«Με δεδομένο ότι ο δρόμος αυτός είναι αδιέξοδος, ο Σωκράτης πρότεινε όχι, να αλλάξουμε τους άλλους και να τους επιβάλουμε τη θέλησή μας, μα να αλλάξουμε πρώτα τον εαυτό μας. Πρότεινε δηλαδή, αυτογνωσία σαν ένα βήμα προς τον πραγματικό πολιτισμό, το οποίο δεν έγινε γιατί θανατώθηκε. Μετά την ποσοτική και όχι ποιοτική συσσώρευση του δυτικού πολιτισμού, το θέμα αυτό επανέρχεται σήμερα και είναι το πρώτο ζητούμενο. Στην παράσταση έχω συνδέσει την παρουσία του Σωκράτη με τη σημερινή παρουσία του καθηγητή της διεθνούς Ακαδημίας της Noosferas, Δρ. Γιώργου Πασχαλίδη, ο οποίος έδωσε όλη την αιτιολογία της αυτογνωσίας. Ο Ιπποκράτης, ο Πλάτωνας, ο Γαληνός, ο Πλούταρχος και ο Αριστοτέλης γνώριζαν την ανθρώπινη τυπολογία των τριών τύπων, όμως δεν ήξεραν γιατί οι άνθρωποι ανήκουν σε τρεις κατηγορίες, έχοντας τρεις εντελώς διαφορετικές συμπεριφορές και ασθένειες. Γνώριζαν τα συμπτώματα, όχι τις αιτίες. Και το 2002 ο Πασχαλίδης εντελώς ενορατικά έκανε το σύστημα αυτής της γνώσης η οποία δεν υπήρχε».

Τι μαθαίνουμε μέσα από τη θεωρία αυτή;

«Σήμερα γνωρίζουμε πλέον ότι οι τρεις ανθρώπινοι τύποι είναι διακριτοί για το γεγονός ότι ο πρώτος τύπος δουλεύει με τον πρωταρχικό λόγο, ο δεύτερος με την αμυγδαλή και ο τρίτος με τον ιππόκαμπο. Ο πρώτος τύπος μπορεί να δει το παρόν αλλά το χάνει όταν πέφτει σε πανικό, ο δεύτερος τύπος σκέφτεται για την πραγματικότητα, όμως δεν μπορεί να δράσει ευκολά, επειδή μπλοκάρεται από την αμυγδαλή, η οποία ελέγχει συνέχεια και παρατηρεί τα πάντα. Χάνει το έδαφος με σκέψεις και όχι με δράσεις. Και ο τρίτος ο οποίος είναι συνδυασμός του α’ και β’ τύπου, χάνει πάλι την πραγματικότητα και φτιάχνει μια δική του, λειτουργώντας με τον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος είναι ο αδένας του εγκεφάλου ο οποίος εμπεριέχει μέσα όλη τη μνήμη του πόνου, των τραυματικών εμπειριών. Ο τύπος αυτός ανατρέχει στο παρελθόν για να δει τι δεν πρέπει να κάνει για να προχωρήσει μπροστά. Εκεί κολλάει και βλέπει αυτές τις εμπειρίες σαν να είναι ζωντανές, οπότε χάνει την πραγματικότητα. Και οι τρεις ανθρώπινοι τύποι, όπως λέει ο Πασχαλίδης μπορούν να ξεφύγουν από την ακρότητά τους, εάν γνωρίσουν ότι ελέγχοντας αυτή τη λειτουργία του εγκεφάλου τους μπορούν να την αντισταθμίσουν με μία καινούρια παρέμβαση στον εγκέφαλο που δουλεύει αυτοματικά, ώστε να δημιουργήσουν καινούριες συνάψεις κι έτσι να αποφύγουν την ακρότητα. Όταν αποφεύγεις την ακρότητα και επανέρχεται στο μυαλό σου η γαλήνη και η ηρεμία, τότε όλα τα πράγματα πηγαίνουν προς το καλό».

Συνεπώς, η διαπίστωση του Σωκράτη για την αυτογνωσία σχετίζεται με την κρίση ηθών και αξιών που βιώνουμε σήμερα.

«Η κρίση αυτή είναι απόρροια της έλλειψης αυτογνωσίας, επειδή δεν γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, ούτε ποιος είναι ο απέναντί μας. Κι όταν συμβαίνει αυτό, τότε ο άλλος δημιουργεί για εμάς ένα είδος απειλής. Το αντίθετο του φόβου, σύμφωνα με τον Πασχαλίδη, δεν είναι το θάρρος ή το θράσος, αλλά η αγάπη. Αγάπη σημαίνει ότι παραδέχεσαι και αναγνωρίζεις ποιος είσαι. Ότι είσαι εκ Θεού κατασκευασμένος, για να απολαμβάνεις τη ζωή και όχι για να βασανίζεσαι. Που σημαίνει ότι αν εκτιμήσεις αυτή την υπέρτατη αξία που εμπεριέχεις, μπορείς να αγαπήσεις τον εαυτό σου, άρα αποκτάς και τη δύναμη να αποκτήσεις και τους άλλους».

Ποια είναι η αποδοχή της παράστασης από το κοινό του εξωτερικού, που τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για την αρχαία ελληνική γλώσσα;

«Το κοινό ανταποκρίνεται με ενθουσιασμό για τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύεται το κείμενο μέσα από μία μουσική δομή με κραδασμούς και ρυθμικές αλλαγές, ούτως ώστε ο θεατής να το νιώθει σωματικά, όχι σαν κάτι περιγραφικό. Να μπαίνει μέσα σε αυτό, βλέποντας εικόνες και αισθανόμενο τις ιδέες και τα συναισθήματα του συγγραφέα. Αυτό επειδή είναι αισθητικό γεγονός ανεξάρτητα αν γνωρίζει ο άλλος τη γλώσσα ή όχι είναι μια μουσική δομή, την οποία εκλαμβάνει σαν πραγματικότητα. Γι’ αυτό ενθουσιάζεται το κοινό, όχι επειδή μιλάνε αρχαία ελληνικά. Γιατί και άλλοι έχουν μιλήσει αρχαία ελληνικά. Ο λόγος λοιπόν που ένα ξένο κοινό μπορεί να ακούσει και να συμμετάσχει είναι καταρχάς η ηχητική δομή, η οποία είναι άρτια, δημιουργεί κραδασμούς και συμπληρώνει το ενδιαφέρον και την ατμόσφαιρα για το τι συνέβη εκείνη τη χρονική στιγμή».