Ταξιδέψτε από τον καναπέ σας στις ξερολιθιές της Άνδρου

Οι ξερολιθιές, οι πιο ταπεινές κατασκευές του νησιωτικού αγροτικού τοπίου είναι συνδεδεμένες στο μυαλό των περισσοτέρων με τις Κυκλάδες και με πολύπλευρη αξία χαρίζουν στο τοπίο ένα επιβλητικό ανάγλυφο.

Η ξερολιθιά είναι ο τρόπος δεσίματος της πέτρας (λιθοδομή) χωρίς να χρησιμοποιηθεί κανενός είδους συνδετικό υλικό. Ακανόνιστες πέτρες “κάθονται” η μία πάνω στην άλλη αναπτύσσοντας έτσι, τριβή στην τραχιά επιφάνειά τους.

Η άγρια ομορφιά τους προκαλεί θαυμασμό για το πώς ο άνθρωπος κατάφερε να αντιπαλέψει τις δυνάμεις της φύσης και να μετατρέψει τις άγονες πλαγιές σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, μέσα από μία ορθολογική χρήση του περιβάλλοντος προς όφελός του. Ο Ανδριώτικος τύπος χτισίµατος της πέτρας είναι µοναδικός : το σώµα της ξερολιθιάς διακόπτεται από µεγάλες πλάκες οι οποίες ενσωµατώνονται πλήρως στον τοίχο και συχνά εξέχουν και πάνω από αυτόν. Αυτό το ενδιαφέρον χαρακτηριστικό γνώρισμα στις ξερολιθιές της Άνδρου , είναι τα "στήματα".

Μεγάλες πέτρινες πλάκες που τις τοποθετούσαν κάθετα μέσα στο χώμα, σαν κολόνες στήριξης του τοιχίου. Περιμετρικά τοποθετούσαν μικρότερες πέτρες και συνέχιζαν την ξερολιθιά μέχρι το επόμενο "στήμα". Η ξερολιθιά με στήματα είναι ιδιαίτερα ανθεκτική κατασκευή. Με μέτρο, λοιπόν, την αρμονία με τη φύση και εργαλείο την πέτρα, έχτισαν τις «αιμασιές» ή τις «πεζούλες» (αναβαθμίδες), κατασκεύασαν από την ίδια πέτρα κονάκια, καταλύματα για ανθρώπους και ζώα, δρόμους, τοίχους, νερόμυλους, ανεμόμυλους, γεφύρια κα. …και το χρώμα της πέτρας ολόιδιο με των βράχων τριγύρω, δεν ξεχωρίζεις την ανθρώπινη κατασκευή από αυτή της φύσης. Δημιουργήματα που εντυπωσιάζουν για την απίστευτη χειρωνακτική εργασία που απαιτήθηκε για την ολοκλήρωσή τους. Πέραν όµως της πολιτιστικής τους αξίας που έχει ήδη αποτιµηθεί δεόντως, ο ρόλος τους στη διατήρηση της µοναδικής βιοποικιλότητας της Άνδρου είναι εξίσου σημαντικός.

Η τεχνική αυτή κυριαρχεί σε όλων των ειδών τις κατασκευές του αγροτικού τοπίου των νησιών.

Οι τοιχοποιίες από ξερολιθιά εξυπηρετούσαν τη γεωργική παραγωγή χτίζοντας τις αναβαθμίδες / πεζούλες προκειμένου να καλλιεργήσουν, την οριοθέτηση της γης με την κατασκευή τοιχίων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης και επικοινωνίας με τη δημιουργία μονοπατιών και τέλος με οτιδήποτε έχει να κάνει με την κατοικία, την αποθήκευση, τη φύλαξη των ζώων.

Χιλιάδες μέτρα μαντρότοιχοι με ξερολιθιά διατρέχουν όλο το νησί από άκρη σε άκρη περικλείοντας τη γη του κάθε αγρότη, γύρω από τις πεζούλες του.

Αυτά τα μοναδικά δημιουργήματα που διαχρονικά υποστηρίζουν τον άνθρωπο, τον πολιτισμό του και κυρίως το φυσικό περιβάλλον, εγκαταλελειμμένα χρόνια τώρα, καταρρέουν και τείνουν να εξαφανιστούν.

Η Τέχνη της Ξερολιθιάς εγγράφηκε: στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2015 και στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (UNESCO,2003) το 2018.

Και δεν έφτανε αυτό … τώρα έρχονται οι ανεμογεννήτριες να το καταστρέψουν ολοσχερώς. Ένα τοπίο στο οποίο μέχρι σήμερα η μόνη ανθρωπογενής παρέμβαση ήταν οι ξερολιθιές που έχτιζαν οι γηραιότεροι για να οριοθετήσουν τα χωράφια τους.

Οι τερατώδεις αυτές κατασκευές των 150μ θα δημιουργήσουν τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή, αλλοιώνοντας το επιβλητικό ανάγλυφο της Άνδρου, Θεόρατα σιδερένια φτερά, διανοίξεις μεγάλων δρόμων σε παρθένες περιοχές, απειλή για τον Μαυροπετρίτη και τον Σπιζαετο - προστατευόμενα είδη άγριων πουλιών -, ηχητική όχληση, και άλλα πολλά, μοιάζουν με σκηνές θρίλερ για το αυθεντικό τοπίο και το κομψοτέχνημα λαϊκής αρχιτεκτονικής, που είναι η ξερολιθιά.

Ως αποτέλεσμα ντόμινο, θα περάσει και στην υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων, καθώς η γη τους θα χάσει κάθε αξία από τη βιομηχανοποίηση της περιοχής ενώ αντίστοιχα η αξία του τουριστικού μας προϊόντος θα μειωθεί, αναμφίβολα.

Mε την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας της Γης και τις σκέψεις μας να στρέφονται στο κατά πόσο η συμπεριφορά μας απέναντι στον πλανήτη επηρεάζει την ευημερία μας πάνω σε αυτόν, δημιουργήσαμε ένα φωτογραφικό άλμπουμ (https://onefootforward.gr/photo-gallery-vol-4/) και ένα βίντεο με πρωταγωνιστή το αναπόσπαστο στοιχείο του αγροτικού τοπίου της Άνδρου, αυτούς τους εντυπωσιακούς ξερολιθικούς μαντρότοιχους.

Παραμείνετε ασφαλείς μέχρι την ημέρα που θα ξανα-ανακαλύψουμε την Άνδρο, ελπίζοντας πως θα τα βρούμε όλα στη θέση τους.