Ψαρεύοντας απορρίμματα στο Αιγαίο

Η τελική αναφορά του προγράμματος “Fishing For Litter” για το 2022 δημοσιεύθηκε τις προηγούμενες ημέρες, εν όψει της πρεμιέρας του ομώνυμου ντοκιμαντέρ του Σωτήρη Δανέζη το οποίο κάνει πρεμιέρα στις 4 Μαρτίου στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης αλλά και της επερχόμενης τουριστικής σεζόν που θα αφήσει για ακόμη μία χρονιά το “σημάδι” της στις ελληνικές θάλασσες. Η αναφορά δίνει πολύ σημαντικά και χρήσιμα στοιχεία για την κατάσταση που επικρατεί στο Αιγαίο -και όχι μόνο- , καθώς και για τις συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τη μόλυνση του φυσικού θαλάσσιου πλούτου.

Συλλογή δεδομένων και αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν για το προηγούμενο έτος, προέρχονται από 2001 φύλλα καταγραφής που συνέλεξαν οι αλιείς κατά την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2022. Το συνολικό βάρος απορριμμάτων που καταγράφηκαν ήταν 31.868,9 κιλά τα οποία “αλιεύθηκαν” κατά τη διάρκεια 64.452 ωρών ψαρέματος και αποτελούνταν από περισσότερα από 36.000 αντικείμενα.

Πιο αναλυτικά, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους ψαρεύτηκαν:

Στις Κυκλάδες 6 κιλά απορριμάτων

Στα Δωδεκάνησα 4.433 κιλά απορριμάτων

Στην Κρήτη 87 κιλά απορριμάτων

Στον Στρυμονικό Κόλπο 2.740 κιλά απορριμάτων

Στο Θρακικό Πέλαγος 7.505 κιλά απορριμάτων

Στα Νησιά Βορείου Αιγαίου 6.341 κιλά απορριμάτων

Στο Βορειοδυτικό Αιγαίο 4.408 κιλά απορριμάτων απορριμάτων

Στον Παγασητικό Κόλπο & τις Σποράδες 636 κιλά απορριμάτων

Στην Εύβοια 3.921 κιλά απορριμάτων

Στην ευρύτερη περιοχή του Αργολικού 97 κιλά απορριμάτων

Στο Ανατολικό Αιγαίο 1.875 κιλά απορριμάτων

Σύνθεση απορριμμάτων σε βάρος

Στο σύνολο του βάρους των απορριμμάτων που απομακρύνθηκαν και καταγράφηκαν από τα συμμετέχοντα αλιευτικά, τα πλαστικά αντικείμενα αποτελούσαν το μεγαλύτερο ποσοστό (52%), ενώ ακολουθούν τα αντικείμενα που ανήκουν στην κατηγορία υλικού «Γυαλί – Κεραμικό – Τσιμέντο» σε ποσοστό 15,5% και τα μεταλλικά αντικείμενα σε ποσοστό 15,2%.

Στο σύνολο του αριθμού των αντικειμένων που απομακρύνθηκαν, και πάλι τα πλαστικά αντικείμενα που συλλέχθηκαν από τα συμμετέχοντα αλιευτικά είναι τα πολυπληθέστερα σε ποσοστό που ξεπερνάει το 65%. Το ποσοστό αυτό στο σύνολο των αντικειμένων που απομακρύνθηκαν είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το ποσοστό των πλαστικών σε βάρος, λόγω του μικρού βάρους που έχουν τα πλαστικά αντικείμενα. Αντίστοιχα, στο σύνολο των αντικειμένων που απομακρύνθηκαν ακολουθούν τα μεταλλικά αντικείμενα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% κι έπεται η κατηγορία «Γυαλί-κεραμικό-τσιμέντο» ακριβώς λόγω του αυξημένου βάρους της τελευταίας κατηγορίας σε σχέση με την κατηγορία «Μέταλλο», στην οποία το πολυπληθέστερο απόρριμμα αφορά σε τενεκεδάκια αλουμινίου. Ο αριθμός των χάρτινων αντικειμένων είναι και σε αυτή την περίπτωση μειωμένος, καθώς το χαρτί εξαιτίας των χαρακτηριστικών του υλικού δεν ακολουθεί την πορεία ογκωδών και ανθεκτικών αντικειμένων στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Σχετικά με τη σύσταση των απορριμμάτων ανά αντικείμενο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα δέκα πολυπληθέστερα απορρίμματα αποτελούν κυρίως τα πλαστικά αντικείμενα με πρώτες τις πλαστικές σακούλες σε ποσοστό 21,6% (παρά τα μέτρα που έχουν παρθεί για την κατάργησή τους από το 2019) και δεύτερα τα πλαστικά μπουκάλια σε ποσοστό 17,2%. Ακολουθούν τα αλουμινένια κουτάκια, οι συσκευασίες τροφίμων, το σκληρό πλαστικό, και τα σχοινιά.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί επίσης το ποσοστό των αντικειμένων που αφορούν σε εγκαταλελειμμένο αλιευτικό εξοπλισμό. Συγκεκριμένα, παρατηρείται ότι οι πετονιές (3,7%), τα κιούπια για χταπόδια (3,7%) και τα σχοινιά (4,11%) είναι μέρος των δέκα πολυπληθέστερων και στο σύνολο απαρτίζουν το 11,5% των απορριμμάτων, γεγονός που καταδεικνύει τον αντίκτυπο της αλιείας στο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης. Είναι εξίσου σημαντικό να αναφερθεί όμως ότι σε σύγκριση με τις προηγούμενες χρονιές υλοποίησης του προγράμματος τα αλιευτικά εργαλεία είναι λιγότερα σε ποσοστό. Αυτή η ποσοστιαία μείωση των σχετικών με την αλιεία απορριμμάτων πιθανότερα οφείλεται σε πολλούς παράγοντες και όχι απαραίτητα στην μείωση τους στο θαλάσσιο περιβάλλον.

«Ψαρεύοντας απορρίμματα»

Το πρόγραμμα Fishing For Litter του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη υλοποιείται από το 2019 σε συνεργασία με την iSea και είναι βασισμένο στη συμμετοχή του αλιευτικού κλάδου στοχεύοντας στη μείωση των θαλάσσιων απορριμμάτων και τη συλλογή επιστημονικών δεδομένων. Η υλοποίηση του προγράμματος βασίζεται στην πρόσβαση του αλιευτικού κλάδου σε πληροφορίες σχετικά με τα βενθικά απορρίμματα γύρω από τα οποία η γνώση είναι ακόμη περιορισμένη, και στα αλιευτικά εργαλεία ως μέσα απομάκρυνσης των απορριμμάτων από το θαλάσσιο περιβάλλον και συγκεκριμένα από περιοχές που δεν δύναται να απομακρυνθούν με άλλον τρόπο. Οι επαγγελματίες αλιείς που συμμετέχουν στο πρόγραμμα καλούνται να συλλέξουν θαλάσσια απορρίμματα που συσσωρεύονται στα δίχτυα τους ως μέρος της συνήθους αλιευτικής τους δραστηριότητας και να τα καταγράψουν σε φόρμα καταγραφής που έχει δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό. Στη συνέχεια, αποθηκεύονται επί του σκάφους σε μεγάλους σάκους που προσφέρονται από το πρόγραμμα, έτσι ώστε να μπορούν να οδηγηθούν στην ακτή.

Μέχρι στιγμής στο πρόγραμμα συμμετέχουν 33 αλιευτικά σκάφη που δραστηριοποιούνται με το εργαλείο τράτας βυθού από τα λιμάνια της Μηχανιώνας, της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης, του Βόλου, των Μουδανιών, της Πέτρας, του Περάματος (Λέσβου), της Μυτιλήνης, της Χίου, των Μεστών, των Χανίων, της Πάτμου, της Λέρου, της Σκιάθου, των Κυκλάδων και της Καλύμνου.

Στο πλαίσιο του προγράμματος έχουν απομακρυνθεί συνολικά περισσότεροι από 75 τόνοι απορριμμάτων και έχουν καταγραφεί περισσότερα από 103.000 αντικείμενα.

Δράσεις και υλοποίηση προγράμματος

Στόχοι του προγράμματος αποτελούν: η ευαισθητοποίηση της αλιευτικής βιομηχανίας και η αλλαγή των πρακτικών διαχείρισης των απορριμμάτων αλιευτικής βιομηχανίας, η απομάκρυνση θαλασσίων απορριμμάτων και η καταγραφή των απορριμμάτων που προκύπτουν κατά την αλιευτική δραστηριότητα της μέσης αλιείας.

Η ομαλή διεξαγωγή του προγράμματος απαιτεί τη συνεχή επικοινωνία με τους συμμετέχοντες αλιείς με στόχο την εξασφάλιση τήρησης των υποχρεώσεών τους, την καθοδήγησή τους όταν χρειάζεται, αλλά και την κάλυψη των δικών τους αναγκών τόσο σε υλικά, όσο και σε διευκρινίσεις σχετικά με τις φόρμες αλλά και το νομικό πλαίσιο για τα απορρίμματα στους λιμένες εκφόρτωσης. Επιμέρους στόχος του προγράμματος αποτελεί η συνεχής αύξηση των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα.