Επιθετικότητα

Σε παλιότερο άρθρο μου (Ηθική και νομιμότητα της βίας. dimitrissideris.wordpress.com) έγραφα ότι «η μόνη γενικά παραδεκτή βία είναι η άμυνα). Σήμερα θα ασχοληθώ με τον αντίποδά της την επιθετικότητα. Αφορμή μου έδωσε η «Εκδίκηση της Γεωγραφίας» του R.D.Kaplan. Έγραψε το βιβλίο του όχι μέσα στις βιβλιοθήκες, αλλά ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο, όπως παλιά ο Ηρόδοτος. Αναλύει πώς η Γεωγραφία προδιαγράφει ως ένα βαθμό την Ιστορία. Δεν αρνείται τον ανθρώπινο παράγοντα, τη φιλαρχία π.χ. που προβάλλει ο Θουκυδίδης ως άλλο, εξίσου σημαντικό, καθοριστικό παράγοντα της Ιστορίας, αλλά δεν ασχολείται ειδικότερα με τον τρίτο παράγοντα, την Τύχη. Γι΄ αυτήν αρμόδια είναι η στατιστική. Συνιστώ ανεπιφύλακτα το βιβλίο για τον ενδιαφερόμενο με Ιστορία και πολιτική. Ο συγγραφέας αναφέρεται εκτεταμένα στην Ελλάδα, που, μαζί με τη Γερμανία και τη Ρωσία, ισχυρίζεται ότι προδιαγράφουν, λόγω της γεωγραφίας τους, τη μοίρα της Ευρώπης. Εξηγεί επιπλέον και την επιθετικότητα που υπάρχει στα διάφορα κράτη. Αλλά εδώ μου φαίνεται προκατειλημμένος – ή εγώ, ο αναγνώστης, είμαι προκατειλημμένος. Αναφέρεται στην επιθετικότητα όλων, υποτιμώντας την επιθετικότητα των ΗΠΑ.

Θυμάμαι πριν από μισό αιώνα οι Σοβιετικοί, με τον Χρουστσώφ, προσπάθησαν να εγκαταστήσουν βάσεις πυραύλων στην Κούβα. Η Αμερική με τον Κένενεντυ τήρησαν σθεναρή στάση και ο διεθνής πόλεμος αποφεύχθηκε παρά τρίχα. Οι δύο ηγέτες αντάλλαξαν τότε μια σειρά από επιστολές και τελικά κατάλαβαν πως «έγινε παρεξήγηση», όπως έλεγαν οι μάγκες. Και να ποια ήταν. Κατά τους Σοβιετικούς, με την εμπειρία της επανειλημμένης εισβολής στον τόπο τους ξένων στρατευμάτων (Λιθουανών, Πολωνών, Σουηδών, Γάλλων, Γερμανών) λέγοντας επιθετικότητα εννοούσαν την εισβολή ξένου στρατού σε μια χώρα. Οι Αμερικανοί θεωρούσαν επιθετικότητα την εγκατάσταση στη γειτονιά μιας χώρας ξένου στρατού που μπορεί να πλήξει τη χώρα. Συγχωρήστε με, αλλά στο μυαλό μου, δίκιο είχαν οι Αμερικανοί. Τελικά, η εγκατάσταση των πυραύλων ματαιώθηκε. Όταν ένα Σοβιετικό πλοίο πήγε να πλησιάσει, οι Αμερικανοί το ρώτησαν: «Έχετε πυραύλους μαζί σας;» «Όχι», απάντησαν οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί, σε συμφωνία κυρίων, άφησαν το πλοίο να περάσει χωρίς να κάνουν έλεγχο.

 Ναι, αλλά ο ορισμός εννοιών, όπως της επιθετικότητας, δεν μπορεί να έχει τοπικό χαρακτήρα. Και όπως είναι γνωστό, γύρω από τη Ρωσία και την Κίνα έχουν εγκατασταθεί πλήθος Αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, που μπορούν άνετα να πλήξουν τη Ρωσία και την Κίνα. Ποιος είναι ο επιτιθέμενος λοιπόν σήμερα; Η Σοβιετική Ένωση είχε αναγκάσει τις δυτικές χώρες να οργανώσουν το ΝΑΤΟ για καθαρά, υποτίθεται, αμυντικούς σκοπούς. Έτσι είναι, προφανώς, αν οι Σοβιετικοί είχαν επιθετική στάση. Να όμως που η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε, αλλά το ΝΑΤΟ έμεινε. Που σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ δεν είναι μια ιδεολογική άμυνα, αλλά μια αντιρωσική αντιπαλότητα. Από την άλλη, οι Σοβιετικοί είχαν «ελευθερώσει» τις ανατολικές Ευρωπαϊκές χώρες από τη Ναζιστική θηριωδία. Κι αυτό βέβαια σήμαινε ότι αυτές οι χώρες από τη μια τυραννία είχαν υπαχθεί σε άλλη. Οι Ρώσοι το έκαναν με τη δικαιολογία ότι έτσι εξασφαλίζονταν από την επιθετικότητα της Δύσης που ήταν ιστορικό γεγονός, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Εξάλλου το ήθελαν οι κυβερνήσεις τους, που άμεσα ή έμμεσα ορίζονταν από τους κυρίαρχους Σοβιετικούς, όπως οι δικές μας κυβερνήσεις «επιθυμούν» Αμερικανικές βάσεις στο έδαφός μας. Τελικά, με την κατάρρευση της Σοβιετίας, οι χώρες ελευθερώθηκαν. Η Ρωσία όμως δεν έχει παύσει να είναι περικυκλωμένη από Αμερικανικές βάσεις παντού. Το ίδιο και η Κίνα, εγκλωβισμένη από Αμερικανικές δυνάμεις από στεριά και θάλασσα. Ο Κινεζικός στόλος δεν μπορεί να πλεύσει άνετα προς τον Ινδικό Ωκεανό, παρά τις εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις μεταξύ Κίνας από τη μια και Αμερικής και Ινδιών από την άλλη. Ποιος είναι ο επιτιθέμενος «νταής» στη σύγχρονη εποχή;

Οι Ρώσοι προσπάθησαν να σχηματίσουν ένα μαξιλάρι μπροστά από τα σύνορά τους στο Αφγανιστάν για να αμυνθούν εναντίον της απειλής από το Νότο. Έτσι είχαν κάνει και με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η Αφγανική γεωγραφία αποδείχθηκε ισχυρότερη από όσο περίμεναν. Υποχώρησαν.

Η παγκοσμιοποίηση, αεροπλάνα, πύραυλοι, αστραπιαία επικοινωνία, οικονομική ηγεμονία, έκαναν τους Αμερικανούς ιστορικούς και πολιτικούς να βλέπουν το χάρτη ισοπεδωμένο. Και βρέθηκαν μπροστά στο γεωγραφικό αδιέξοδο της ζούγκλας στο Βιετνάμ και των τρομερών οροσειρών του Αφγανιστάν και του Ιράκ. Στο Βιετνάμ ηττήθηκαν και έκτοτε διατηρούν άριστες σχέσεις μαζί του. Η γεωγραφία του Αφγανιστάν υπέκυψε μόνο μία φορά στη μακραίωνη ιστορία του, τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Θα υπέκυπτε τώρα στις αλλοηπειρωτικές αλαζονικές δυνάμεις; Στο Ιράκ «νίκησαν» σε δύο πολέμους οι Αμερικανοί και τώρα αναρωτιόνται τι ήθελαν να μπλέξουν σε τέτοιο πόλεμο. Η κατάσταση, κακή τότε, είναι τώρα χειρότερη παρά πριν από την επέμβασή τους.

Αυτή τη στιγμή, κατά τον Kaplan πάντοτε (και πείσθηκα) οι Αμερικανοί δεν έχουν καμιά όρεξη να κάνουν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας ή της Κίνας, της δεύτερης σε ισχύ χώρας σήμερα. Επιθυμούν διακαώς να αποσυρθούν από τις βάσεις τους. Να όμως που έχουν κλειστεί στις παγίδες που έστησαν οι ίδιοι. Η τόσο απειλητική ανάπτυξη των δυνάμεών τους ανάγκασε τους απειλούμενους γίγαντες, Ρωσία και Κίνα να αναπτύξουν ένα τρομακτικό οπλοστάσιο. Όχι αδικαιολόγητα, μου φαίνεται. Μόνον η αποχώρηση των Αμερικανών μπορεί να δώσει ειρηνική λύση στον πλανήτη. Όπως με το Βιετνάμ. Πώς να το κάνουν όμως; Κατά τους συμβούλους του προέδρου Τραμπ (Allison, D.Kagan, H.R.McMaster), η Αμερική πρέπει να αποφύγει την «παγίδα του Θουκυδίδη». Ποια είναι; Οι Λακεδαιμόνιοι, καθιερωμένη δύναμη της εποχής, είδαν με φοβία την ταχύτατα αυξανόμενη ισχύ των Αθηναίων κι αυτή ήταν η αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου. Στη συνέχεια, για τη διεξαγωγή του πολέμου, και οι δύο εμπόλεμοι είχαν ανάγκη από συμμάχους. Και οι σύμμαχοι δεν επέτρεπαν στους πρωταγωνιστές να κάνουν ειρήνη. Το ίδιο ισχύει σήμερα.

Ο αυξημένος εξοπλισμός κυρίως Ρωσίας και Κίνας, αλλά και άλλων (Ινδίας, Πακιστάν, Β.Κορέας, Ισραήλ) για την άμυνά τους, θα παραμείνει μετά την αποχώρηση των Αμερικανών από τις βάσεις τους. Και τότε οι «μικροί» θα μείνουν έρμαια των γιγάντιων γειτόνων τους, ενώ η Αμερική θα έχει χάσει κάθε αξιοπιστία. Οι στρατιωτικοί ισχυρίζονται ότι «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Πολύ περισσότερο όταν ο γείτονας έχει τέτοια υπεροπλία. Με τα σημερινά δεδομένα το αδιέξοδο μου μοιάζει αξεπέραστο και μόνο η σωφροσύνη των ηγετών, σαν του Χρουστσώφ και του Κένεντυ, μπορεί να σώσει τον πλανήτη μας. Ή η παραδοχή ότι όλοι οι άνθρωποι πάνω στη γη είναι ίσοι και η βούλησή τους έχει ίση ισχύ.