Κώστας Σημίτης

Πολλοί πρωθυπουργοί πέρασαν από τη χώρα μας από τότε που γίναμε κράτος. Οι περισσότεροι απλώς πρωθυπούργευαν. Λίγοι από αυτούς όμως άφησαν το στίγμα τους, όρισαν την πορεία της χώρας σαν πηδάλια στο πλοίο για πολλά χρόνια. Ένας από αυτούς ήταν ο Κώστας Σημίτης. Δύσκολο να τους διακρίνεις. Θα ξεχώριζα ανάμεσα σ΄ αυτούς τους λίγους τον Ιωάννη Καποδίστρια, το Χαρίλαο Τρικούπη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Κώστα Σημίτη. Όλοι προχώρησαν την Ελλάδα κάνοντας άλματα. Το άλμα, συγκριτικά με το βάδισμα έχει ένα ρίσκο. Ενώ βαδίζοντας έχομε διαρκώς το ένα πόδι τουλάχιστον να στηρίζεται στο έδαφος, στο άλμα υπάρχει κάποια φάση στην οποία είμαστε εντελώς μετέωροι. Όμως μόνο με ένα άλμα μπορούμε να ξεπεράσουμε ένα χαντάκι ή ένα ντουβαράκι που μας φράζει το δρόμο. Οι λίγοι που ανέφερα έκαναν άλματα, όλοι προχώρησαν την Ελλάδα μπροστά και όλοι έκαναν σφάλματα. Δεν είναι η ώρα να μιλήσω για όλους, άλλωστε το έχω κάνει σε προηγούμενη ανάρτησή μου (Πολιτικό Σύστημα, Κοινή Γνώμη, 10.09.2014). Ίσως θέλετε να προσθέσετε ή να αφαιρέσετε κάποιους. Το γεγονός παραμένει πως είναι λίγοι εκείνοι που έστρεψαν αποφασιστικά την πορεία μας προς μια κατεύθυνση. Η στροφή ήταν τόσο έντονη, που δύο από όσους ανέφερα δολοφονήθηκαν. Πάντως στατιστικά δεν είναι λίγοι, σε ένα πληθυσμό που σήμερα είναι γύρω στα 10 εκατομμύρια μέσα σε 200 περίπου χρόνια.

Ο Κώστας Σημίτης ήταν χαμηλών τόνων. Αντιμετώπισε όμως οξείες αντιδράσεις, τόσο από την αντιπολίτευση (αναμενόμενο) όσο και μέσα από το ίδιο το κόμμα του. Ωστόσο, πέτυχε τους κυριότερους στόχους του, όλους θετικούς για την πατρίδα μας. Πρώτος στόχος του να μας βάλει στον πυρήνα της ΕΟΚ, στην Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Για την είσοδο στην ΟΝΕ απαιτούνταν η πλήρωση κάποιων κριτηρίων. Καθώς όλες οι νομικές διατάξεις παρέχουν παράθυρα (ή χαραμάδες) για ερμηνεία τους, η Ελλάδα επέλεξε τις πιο συμφέρουσες από αυτές για το σκοπό της. Με μεγάλες θυσίες, πέτυχε. Η αντιπολίτευση αντέδρασε, υποστηρίζοντας ότι δεν ικανοποιούνταν τα κριτήρια. Και τήρησε αυτή την στάση της επίσημα, όταν αργότερα έγινε κυβέρνηση. Αυτή η στάση της, επίσημης πια, κυβέρνησης, κλόνισε τη διεθνή αξιοπιστία της Ελλάδας και άνοιξε τις πύλες για την οικονομική κρίση που ακολούθησε και μας ταλαιπώρησε για πολλά χρόνια.

Η πολιτική του Κώστα Σημίτη πέτυχε να ενταχθεί και η Κύπρος ως ενιαίο κράτος στην ΕΕ, μολονότι δεν ήταν ουσιαστικά ενιαίο, αφού το βόρειο τμήμα της βρίσκεται υπό Τουρκική κατοχή.

Ήταν σωστή η ένταξή μας, πρώτα στην ΕΟΚ και έπειτα στην ΟΝΕ; Μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε η δημιουργία ολοένα περισσότερων εθνικών κρατών, καθώς κατέρρεαν οι αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες, με τη σιωπηλή συναίνεση ΕΣΣΔ και ΗΠΑ. Τα νεοδημιούργητα κράτη όμως δεν ήταν δυνατό να στηριχθούν από μόνα τους ούτε οικονομικά ούτε αμυντικά, έπρεπε επομένως να μετέχουν σε μια ομάδα κρατών σαν τις αρχαίες αμφικτυονίες ή τις σύγχρονες συνομοσπονδίες ή και ομοσπονδίες. Επομένως, έπρεπε να ανήκει κάθε κράτος σε μια ομάδα κρατών, με τρόπο που να μην καταργείται η εθνική ταυτότητά του, πράγμα προφανώς πολύ δύσκολο. Εξάλλου, η ΕΕ πέτυχε μια οικονομική ολοκλήρωση, με κοινό νόμισμα και κατάργηση των δασμών στην ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ των κρατών μελών της και κοινή πολιτική για τους δασμούς με κράτη έξω από αυτήν. Δημιουργήθηκε το κοινό νόμισμα και ελέγχεται ποσοτικά η κυκλοφορία του, έτσι που να μειώνονται στο ελάχιστο οι πιθανότητες πληθωρισμού. Δεν επιτεύχθηκε όμως δημοσιονομική ένωση. Θυμίζω πως δημοσιονομικό είναι το δημόσιο δίκαιο που αποτελείται από δύο κλάδους. Ένας είναι το δημόσιο λογιστικό, δηλαδή προϋπολογισμός, απολογισμός, ισολογισμός κλπ. Ο άλλος είναι το φορολογικό δίκαιο. Κάθε κράτος αλλιώς αισθάνεται παραδοσιακά τι είναι οικονομικά δίκαιο και αλλιώς το άλλο. Αυτή η αποτυχία αύξησε την οικονομική ανισότητα μεταξύ κρατών που ανήκουν στην ΕΕ. Επίσης δεν πέτυχε μια αμυντική απαρτίωση. Στηρίζεται στη Βορειοατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ). Το ΝΑΤΟ όμως δεν συμπίπτει με την ΕΕ. Υπάρχουν κράτη της μέλη που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ και υπάρχουν μέλη του ΝΑΤΟ που δεν ανήκουν στην ΕΕ. Εξάλλου αυτό δημιουργήθηκε ως άμυνα στην απειλή του κομμουνισμού. Η ΕΣΣΔ όμως κατέρρευσε και ο αμυντικός μηχανισμός δεν καταργήθηκε που σημαίνει πως εξαρχής δεν ήταν ένας αντικομμουνιστικός, αλλά ένα γεωπολιτικός, αντιρωσικός αμυντικός οργανισμός. Τα μειονεκτήματα αυτής της επιλογής φαίνονται σήμερα. Η ΕΕ παρασύρθηκε σε μια ενεργό αντιρωσική στάση υπέρ της Ουκρανίας. Κι αυτή η στάση της σήμανε, μεταξύ άλλων, πως το κόστος της ενέργειας που χρειάζεται η ΕΕ και εισαγόταν φθηνά από τη Ρωσία πολλαπλασιάστηκε εισαγόμενο τώρα κυρίως από τις ΗΠΑ. Με την αλλαγή φρουράς στις ΗΠΑ μπορεί κάποιος να προβλέψει ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα βρουν ένα τρόπο συμβίωσης σε βάρος της ΕΕ που έχει ήδη εκτεθεί σχεδόν ανεπανόρθωτα. Παρόλα τα παραπάνω μειονεκτήματα, ειδικά για το έθνος μας, το γεγονός πως η Κοινοβουλευτική Ελληνική Δημοκρατία και η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα μιας μείζονος ΕΕ είναι το κυριότερο διαπραγματευτικό επιχείρημά μας εναντίον όσων μας απειλούν και δεν είναι μέλη της ΕΕ.

Ο συνδυασμός σημαντικής επιστημονικής κατάρτισης (καθηγητής πανεπιστημίου) και πολιτικής, όπως επιχείρησε να κάνει προηγουμένως ο Ανδρέας Παπανδρέου, έδωσε στο Σημίτη τη δυνατότητα να συνδυάσει την τεχνοκρατική με την πολιτική αντίληψη οδηγώντας σ΄ αυτό που ονομάστηκε εκσυγχρονισμός.

Πέρα από την εξωτερική πολιτική, οι κυβερνήσεις Σημίτη προώθησαν την ανάπτυξη της χώρας. Από την Εποχή του Τρικούπη και του πρώτου Καραμανλή ποτέ άλλοτε δεν είχαν τελεσθεί τόσα έργα υποδομής, κυρίως δρόμοι, αεροδρόμια, γέφυρες, σε τόσο βραχύ χρονικό διάστημα όσο την εποχή Σημίτη. Συγχρόνως έγιναν και οι Ολυμπιακοί αγώνες με πανθομολογουμένως μεγάλη επιτυχία (μια κληρονομική υποχρέωση) χωρίς να αυξηθεί ουσιαστικά το δάνειο της χώρας που εκτοξεύθηκε τόσο πριν όσο και μετά τη διακυβέρνηση Σημίτη.

Τα θετικά μέτρα του Σημίτη ήταν τόσα, που ουσιαστική αντιπολίτευση δεν μπορούσε να σταθεί. Υπήρχε όμως σημαντική εσωκομματική αντιπολίτευση. Για να την αντιμετωπίσει ο πρωθυπουργός αναγκάστηκε να κάνει συμβιβασμούς δίνοντας αξιόλογη αυτονομία σε στελέχη του κόμματός του. Αυτό τους έδωσε τη δυνατότητα να κάνουν σοβαρές ατασθαλίες που ο αρχηγός δεν μπορούσε να ελέγξει και ο αντίκτυπος ήταν σε βάρος του. Δεν μπορούσε ή δεν ήθελε, προκειμένου να διατηρήσει την ενότητα που ήταν απαραίτητη για την επίτευξη των μεγάλων στόχων του που αναφέρθηκαν παραπάνω; Η ιστορία ενδέχεται να απαντήσει. Ο Μεγάλος Σημίτης μένει αθάνατος.