Ανασχηματισμοί

Ένας τρόπος να κατανοήσουμε τα φαινόμενα είναι να τους αφαιρέσουμε πολλά στοιχεία και να φτάσουμε σε ένα νοητό γεωμετρικό ή αριθμητικό σχήμα. Το 2+3=5 ισχύει είτε για αβγά είτε για ανθρώπους. Ήδη από τον καιρό του Πυθαγόρα παρατηρήθηκε πως τα φυσικά φαινόμενα γυρίζουν και ξαναγυρίζουν στα ίδια και στα ίδια, όπως είναι οι κινήσεις των άστρων. Τον ίδιο καιρό ο Ηράκλειτος παρατήρησε πως τα πάντα διαρκώς άλλαζαν. Διαμετρικά αντίθετες τοποθετήσεις. Πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια αργότερα φιλόσοφοι, όπως οι J. Fichte, G. Hegel, K. Marx, στηριζόμενοι στον Αριστοτέλη, βρήκαν ένα συμβιβασμό: Τα φαινόμενα εξελίσσονται σαν ελίξεις, σπείρες. Έτσι και οι Φίχτε, Έγελος και Μάρξ προχωρούν όπως ήθελε ο Ηράκλειτος και περνούν από τις ίδιες φάσεις, όπως ήθελε ο Πυθαγόρας. Πριν από ένα αιώνα ο Β. Van der Pol πρότεινε ότι η πρόοδος δεν γίνεται με έλιξη, αλλά με ταλάντωση.

Ταλάντωση ονομάζεται η επαναλαμβανόμενη μεταβολή τυπικά στο χρόνο κάποιου μεγέθους εκατέρωθεν από μια κεντρική τιμή ή μεταξύ δύο διαφορετικών καταστάσεων. Η απλούστερη δυνατή είναι η ημιτονοειδής (ή αρμονική) ταλάντωση που αποδίδεται μαθηματικά με ένα σχετικά απλό τύπο. Είναι η ταλάντωση μιας αιώρας, ενός λίκνου, ενός μουσικού ήχου κλπ. Είναι συμμετρική και δεν καταναλώνει ενέργεια (εκτός από την αναπόφευκτη της τριβής, όταν υλοποιείται). Η ταλάντωση "χάλασης" του Βαν ντερ Πολ είναι ασύμμετρη και καταναλώνει ενέργεια. Η φάση πλήρωσης είναι βραδεία, με αρνητική ανάδραση και φτάνει σε μια κρίσιμη τιμή (ουδό=κατώφλι), οπότε απότομα μεταπίπτει σε μια ταχεία, με θετική ανάδραση, φάση κένωσης, ως έναν άλλο ουδό, στον οποίο μεταπίπτει στην άλλη φάση. Αρχικά, καθώς είναι κενό το σύστημα, είναι ανερέθιστο. Βαθμιαία πληρώνεται το σύστημα και γίνεται διεγέρσιμο, με ένα ισχυρό εξωτερικό ερέθισμα, μεταπίπτοντας πρόωρα στην άλλη φάση. Αν δεν τύχει να υπάρξει εξωτερικό ερέθισμα, απλώς με την πάροδο του χρόνου, φθάνει η ταλάντωση στον ουδό της και αυτοδιεγείρεται. Έτσι το σύστημα έχει αυτοματισμό, αλλά και διεγερσιμότητα, που διαρκώς αλλάζει, από μια απόλυτα ανερέθιστη περίοδο, σε μια σχετική διεγέρσιμη περίοδο, ως τον ουδό με αυτόματη αλλαγή φάσης, κένωση και πάλι εξ αρχής. Ένα σύστημα αποτελούμενο από ταλαντωτές χάλασης, ταλαντώνεται σα σύνολο. Όμως, έχει μια βραχεία φάση (τρωτή), στην οποίαν ένα ισχυρό ερέθισμα μπορεί να αποσυγχρονίσει το σύστημα. Κατά τον Βαν ντερ Πολ, η ταλάντωση που περιέγραψε ισχύει σε όλα τα επίπεδα, φυσικά, βιολογικά, ψυχολογικά, κοινωνικά. Η παγκόσμιες περιοδικές οικονομικές κρίσεις φάνηκαν να επιβεβαιώνουν τις προβλέψεις του Μαρξ και του Βαν ντερ Πολ.

Τόσο η πολιτική, όσο και η αλληλένδετη μ΄ αυτήν οικονομική, εξέλιξη ακολουθούν τους νόμους των ταλαντωτών χάλασης. Περιοδικά έχομε κρίσεις (πολιτικές, οικονομικές) και η ταλάντωση ξαναρχίζει. Το σύστημα έχει ιδιοπερίοδο που εξαρτάται από ποικίλες αιτίες, που κύρια ανάμεσά τους είναι το μέγεθος του ταλαντωτή. Αμέσως μετά από μια τέτοια κρίση ακολουθεί η ανερέθιστη περίοδος (περίοδο χάριτος στην πολιτική), στη διάρκεια της οποίας η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανθεκτική. Σ΄ αυτή τη φάση (λίγων μηνών) μια κυβέρνηση μπορεί να πάρει οποιαδήποτε αναγκαία, έστω αντιλαϊκά, μέτρα χωρίς να την κλονίζουν. Βρίσκεται σε ανερέθιστη περίοδο. Ένα ισχυρό ερέθισμα, π.χ. η είσοδος 100 000 προσφύγων δεν θα επηρεάσει το μεγάλο Αμερικανικό σύστημα, αλλά εδώ θα αναστατώσει το σύστημά μας, διότι είμαστε μικρός ταλαντωτής. Μια τακτική ελεγχόμενη ταλάντωση μπορεί να προλάβει τις ανεξέλεγκτες κρίσεις. Στην Ελλάδα έχομε τακτικές ελεγχόμενες κρίσεις (εκλογές) επίσημα κάθε 4 χρόνια. Στην πράξη, μετά τη μεταπολίτευση, ο μέσος χρόνος μεταξύ δύο διαδοχικών εκλογών είναι κάθε 2,6 έτη περίπου. Αν οι προγραμματισμένες κρίσεις μας γίνονταν κάθε 3, αντί κάθε 4 χρόνια, οι ανεξέλεγκτες κρίσεις θα ήταν σπανιότατες. Πιο συχνά από όσο πρέπει δεν γίνεται, διότι οι ταλαντώσεις χάλασης καταναλώνουν ενέργεια, δηλαδή έχουν οικονομικό κόστος.

Οι ανασχηματισμοί χωρίς εκλογές είναι ένα υποκατάστατο των εκλογών, αλλά όχι αρκετά ισχυρό. Το ίδιο αλυσιτελείς είναι οι αναδιαρθρώσεις στην αντιπολίτευση. Αν ενωθούν όλα τα αντιπολιτευόμενα κόμματα σε ένα κοινό φορέα (π.χ. ένα κόμμα), θα πετύχουν ενδεχομένως την ανατροπή της κυβέρνησης στις επόμενες εκλογές. Θα ικανοποιηθούν οι φιλοδοξίες κάποιων. Τα προβλήματα όμως του κράτους μας δεν θα προχωρήσουν προς τη λύση τους. Εκείνο που χρειάζεται είναι μια μείζων αλλαγή, αλλαγή του Συντάγματος. Αν αυτή δεν γίνει, θα επιβληθεί κάποια στιγμή, άγνωστο πότε, άγνωστο από ποια αφορμή, όμως, το πιθανότερο, βίαια. Εσωτερική (π.χ. εμφύλιος πόλεμος, χρεοκοπία) είτε εξωτερική (π.χ. πόλεμος).

Η σημερινή ανεπάρκεια του συστήματός μας φαίνεται και από το γεγονός πως φαίνεται διεθνής. Η Αμερικανική και Γαλλική επανάσταση ξεκίνησαν το ξήλωμα μοναρχιών και φεουδαρχιών με εγκατάσταση ολιγαρχιών που ονομάζονται ρεπούμπλικες. Στην Ελλάδα, είχαμε κατάργηση της Οθωμανικής μοναρχίας, αντί των φεουδαρχιών. Πουθενά δεν προχώρησαν στην εγκατάσταση δημοκρατίας. Θυμίζω πως στις ρεπούμπλικες ο λαός αποφασίζει ποιοι από προεπιλεγμένους υποψηφίους θα γίνουν άρχοντές του. Στη δημοκρατία άρχοντες είναι όλος ο λαός. Η δοκιμασμένη διαδικασία (πριν από 2,5 χιλιετίες) είναι η κλήρωση των βουλευτών μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των πολιτών.

Καθώς η προσπέλαση στον ουδό είναι βαθμιαία, γινόμενη σχεδόν ασυμπτωτική, δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί η ακριβής στιγμή της επικείμενης κρίσης. Γι΄ αυτό οφείλει να υπάρχει η προγραμματισμένη κρίση, με βάση τους μέσους όρους, π.χ., όπως για μας αναφέρθηκε, αλλαγή βουλής και κυβέρνησης κάθε 3, αντί κάθε 4 έτη.

Η επελαύνουσα διεθνής κρίση φαίνεται με σημάδια όπως η ανερχόμενη αποχή στις εκλογές, η αύξηση των ποσοστών ακραίων τάσεων (κυρίως ακροδεξιάς, λιγότερο ακροαριστεράς), η εμφάνιση πολέμων στη γειτονιά της ΕΕ (Ουκρανία, Παλαιστίνη), τα κρούσματα αλληλεξάρτησης των τριών, θεωρητικά ανεξάρτητων, εξουσιών, κυβέρνησης, βουλής, δικαιοσύνης - και όχι μόνο στην Ελλάδα κλπ. Και όλα αυτά έχουν βαριές οικονομικές συνέπειες, που τις νιώθομε στην τσέπη μας. Οι άρχουσα οικονομικοπολιτική τάξη προσπαθεί να αποσείσει από πάνω της τις ευθύνες εκτρέποντάς τες, όπως π.χ. φταίνε οι μετανάστες, οι γάμοι ομοφύλων κλπ. Αλλά η ακρίβεια παντού (στη Γερμανία, στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη) κανένας πουθενά δεν προσδοκά ότι θα υποχωρήσει αν αλλάξει η κυβέρνηση. Θα υποχωρήσει αν σημαντικές εξουσίες μεταβιβαστούν από τα οργανωμένα συμφέροντα (κυρίως, κόμματα) στο λαό, όπως μια βουλή αποτελούμενη από μέλη τυχαία κληρωμένα από το σύνολο των πολιτών. Στη σημερινή υφέρπουσα κρίση, ο λαός δικαιολογημένα διαμαρτύρεται, αλλά με τρόπο που βλάπτει παραπέρα την οικονομία, π.χ. με απεργίες που μειώνουν την αποδοτικότητα των επιχειρήσεων, δημόσιων και ιδιωτικών. Αν οι αποφάσεις έχουν ληφθεί από τους εκπροσώπους του λαού, αντί εκπροσώπων των κομμάτων, θα γίνουν ευκολότερα δεκτές.