Οι παραλίες «υιοθετήθηκαν», η πλαστική ρύπανση επιμένει

Δημοσιεύτηκε η ετήσια έκθεση αποτελεσμάτων, στο πλαίσιο του προγράμματος «Υιοθέτησε μία παραλία», από το WWF Ελλάς, αξιοποιώντας τα πολύτιμα δεδομένα που προέκυψαν από τις καταγραφές των εθελοντικών ομάδων ανά την Ελλάδα.

Το WWF Ελλάς υλοποιεί μια μεγάλη δράση επιστήμης των πολιτών (citizen science) που έχει ως στόχο την καταγραφή της θαλάσσιας ρύπανσης στις παράκτιες περιοχές της χώρας. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία», που ξεκίνησε τον Μάιο του 2021, κινήσεις πολιτών, συλλογικότητες και μαθητές «υιοθετούν» παραλίες σε όλη την Ελλάδα, καταγράφοντας τα πλαστικά απορρίμματα ανά περιοδικά διαστήματα και συγκεντρώνοντας πολύτιμη γνώση για την καταπολέμηση της πλαστικής ρύπανσης.

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, ενώ η διαδικασία υλοποίησης των καταγραφών βασίστηκε στο πρωτόκολλο «Adopt a beach» του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, ενώ στηρίζεται από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων και χιλιάδες εθελοντές.

Σύμφωνα με την έκθεση του WWF για την πλαστική ρύπανση, η Ελλάδα παράγει περίπου 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων ετησίως ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν. Η εισροή τουριστών στις παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας αυξάνει την παραγωγή απορριμμάτων έως και 26% κατά την περίοδο αιχμής. Μόνο το 8% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, εξαιτίας των χαμηλών ποσοστών διαλογής, των δυσκολιών ανάκτησης των πλαστικών από μικτά ρεύματα απορριμμάτων και των περιορισμένων υποδομών ανακύκλωσης. Το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων (84%) καταλήγει σε χωματερές. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο διαρρέουν στο περιβάλλον σχεδόν 40.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων. 11.500 τόνοι από αυτά καταλήγουν στη Μεσόγειο. Σχεδόν το 70% αυτών των πλαστικών απορριμμάτων ρυπαίνει κάθε χρόνο τις ελληνικές ακτές.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η Μεσόγειος κινδυνεύει να καταστεί πλαστική σούπα και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Κάθε χρόνο χιλιάδες πλαστικά απορρίμματα που καταναλώνονται στη χώρα μας καταλήγουν στη θάλασσα ρυπαίνοντας το περιβάλλον κι απειλώντας τη θαλάσσια ζωή.

«Υιοθετημένες» παραλίες στις Κυκλάδες

Από τον Μάρτιο του 2021 έχουν «υιοθετηθεί» συνολικά 105 παραλίες κατανεμημένες σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Εξ αυτών, δύο παραλίες έχουν υιοθετηθεί στη Σύρο (Αμπέλα και Λωτός), μία στη Νάξο (Άη Γιώργης), μία στη Μήλο (Αχιβαδολίμνη) και μία στην Ίο (Όρμος).

Μάλιστα στην έκθεση του WWF για τα αποτελέσματα του προγράμματος, παρατίθεται και σχετικό απόσπασμα δήλωσης από τον εκπαιδευτικό του ΓΕΛ Σύρου που συμμετείχε στο πρόγραμμα, κ. Χρήστο Κόλλια, ο οποίος επεσήμανε, πως «κάθε φορά ξεκινούσαμε το μάζεμα με την εντύπωση ότι δεν έχει σκουπίδια. Κάθε φορά μέναμε έκπληκτοι με το πόσα σκουπίδια “γεννούσε” η αμμουδιά».

Τα ευρήματα των καταγραφών

Τα συνολικά απορρίμματα (χαρακτηρίζονται τα αντικείμενα μεγέθους άνω των 2,5 εκ.) που έχουν καταγραφεί μέχρις στιγμής είναι 95.724, σε 78 παραλίες (δείγμα παραλίας μήκους 100μ) όπου έχει πραγματοποιηθεί τουλάχιστον μια καταγραφή σε διάστημα ενός έτους. Τα 95.727 απορρίμματα έχουν ανασυρθεί από περίπου 7.800μ ακτογραμμής.

Τα αποτσίγαρα έχουν την τιμητική τους, καταλαμβάνοντας τα πρώτη θέση στα συχνότερα ευρήματα. Συνολικά καταμετρήθηκαν σε όλες τις παραλίες και καταγραφές 28.140 αποτσίγαρα που ισοδυναμούν με 1.407 πακέτα τσιγάρων. Αποτελούν σχεδόν το 1/3 των συνολικών απορριμμάτων που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των δράσεων παρακολούθησης παράκτιας ρύπανσης. Ακολουθούν τα μικρά κομμάτια πλαστικών, τα πλαστικά καπάκια από μπουκάλια νερού και αναψυκτικών και τα καλαμάκια - αναδευτήρες. Τα αποτσίγαρα αποτελούν το συχνότερο εύρημα σε όλες σχεδόν τις δράσεις καθαρισμού που πραγματοποιούνται στον κόσμο.

Σε όλες τις παραλίες που έχουν πραγματοποιηθεί καταγραφές, ο αριθμός των ευρημάτων ξεπερνά την ανώτατη οριακή τιμή των 20 τεμαχίων που προσδιορίζει την καλή περιβαλλοντική κατάσταση των παραλιών.

Σε αυτή τη φάση του προγράμματος, στην παραλία με τα περισσότερα απορρίμματα (αντικείμενα άνω των 2,5 εκατοστών), ο αριθμός των ευρημάτων ανά 100 μέτρα ακτογραμμής είναι 248 φορές μεγαλύτερος από όσο ορίζει η ελάχιστη τιμή των 20 απορριμμάτων/100 μέτρα που ορίζονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική ως ανώτατη οριακή τιμή για τον αριθμό των παράκτιων απορριμμάτων ώστε να θεωρείται μια ακτή καθαρή.

Στην παραλία με τα λιγότερα ευρήματα βρέθηκε σχεδόν διπλάσια ποσότητα από το όριο των 20 απορριμμάτων/100 μέτρα που ορίζονται από την Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική ως ανώτατη οριακή τιμή για τον αριθμό των παράκτιων απορριμμάτων ώστε να θεωρείται μια ακτή καθαρή.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος δόθηκε η δυνατότητα στις ομάδες να προσθέσουν ευρήματα που δεν ανήκουν στις κατηγορίες που ορίζει το πρωτόκολλο. Ορισμένα από τα ενδιαφέροντα ευρήματα που εμφανίστηκαν ήταν:

• Προφυλακτήρες αυτοκινήτων
• Έπιπλα
• Σωλήνες άρδευσης
• Υπολείμματα συσκευασιών φυτοφαρμάκων (σακιά και βαρέλια)
• Τηλεκοντρόλ
• Ακουστικά και καλώδια ακουστικών
• Παιδικά καθίσματα
• Δίχτυα ελαιοσυλλογής

Δυστυχώς η πανδημία του κορωνοϊού έχει φέρει μαζί της και ένα νέο κύμα πλαστικής ρύπανσης. Εκατομμύρια μάσκες μιας χρήσης και χιλιάδες γάντια χρησιμοποιούνται καθημερινά σήμερα στην Ελλάδα, ενώ ο φόβος της πανδημίας οδήγησε σε αύξηση της χρήσης πλαστικής σακούλας και πλαστικών συσκευασιών. Κατά τη διάρκεια των καταγραφών στο πλαίσιο του προγράμματος, καταγράφηκαν συνολικά 199 μάσκες προστασίας και 249 γάντια. Τα γάντια εντοπίστηκαν σε 37 παραλίες, ενώ μάσκες εντοπίστηκαν σε 32 παραλίες.

Τα συμπεράσματα της έκθεσης – Τι πρέπει να γίνει

Σύμφωνα με την έκθεση του WWF, όπως αποδεικνύεται από πολυάριθμες έρευνες επιστημόνων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η πλαστική ρύπανση διαρκώς διογκώνεται.

Τα αποτελέσματα των καταγραφών του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία» επιβεβαιώνουν την πιο πάνω διαπίστωση.

Ο περιορισμός της πλαστικής ρύπανσης πρέπει να καταστεί προτεραιότητα στις πολιτικές της χώρας. Ο νόμος 4736/2020 για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και οι προβλέψεις του νόμου 4819/2021 για την ανακύκλωση κάνουν κάποια βήματα προς τα εμπρός, αλλά δεν αρκούν για να αντιστρέψουν τη δραματική κατάσταση.

Το καλοκαίρι του 2020, το WWF Ελλάς δημοσίευσε την έκθεση «Μέτρα πολιτικής για τα πλαστικά στην Ελλάδα». Στην έκθεση περιγράφονται τα 17 πιο σημαντικά μέτρα πολιτικής που χρειάζεται να εφαρμοστούν άμεσα και σωστά, ώστε να περιοριστεί η αλόγιστη απόρριψη πλαστικών στο χερσαίο και θαλάσσιο περιβάλλον.

Είναι απαραίτητο να ακολουθηθεί η ιεραρχία διαχείρισης των πλαστικών απορριμμάτων και η πρόληψη της παραγωγής πλαστικών απορριμμάτων να αποτελέσει τη μέγιστη προτεραιότητα. Ο οικολογικός σχεδιασμός προϊόντων συσκευασίας με τη θέσπιση των κατάλληλων κινήτρων και αντικινήτρων, η ουσιαστική εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και η ανάπτυξη θεσμικών πρωτοβουλιών για τον περιορισμό της κατανάλωσης πλαστικών και τη στροφή σε λύσεις επαναχρησιμοποίησης είναι ενέργειες που πρέπει να λάβουν χώρα άμεσα.

Μαζί με αυτές θα πρέπει να υλοποιηθούν ορθολογικά προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, προκειμένου με τη σειρά τους να μειώσουν το πλαστικό που χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους και να αποθέτουν στους κατάλληλους υποδοχείς τα πλαστικά απορρίμματα που παράγουν.

Σε τοπικό επίπεδο, επίσης, είναι κρίσιμης σημασίας να επανασχεδιαστούν τα συστήματα διαλογής απορριμμάτων και καθαρισμού.

Οι δημοτικές αρχές παράκτιων περιοχών θα πρέπει να αναπτύξουν κάδους απορριμμάτων καθώς και κάδους ανακύκλωσης, οι οποίοι θα αδειάζονται τακτικά και θα διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Πρέπει επίσης να προβαίνουν σε τακτικό καθαρισμό των παράκτιων χώρων, ακολουθώντας περιβαλλοντικά ορθές διαδικασίες προκειμένου να αποφευχθούν περιστατικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος και καταστροφής οικοσυστημάτων. Χρειάζεται επίσης να ενημερώνουν διαρκώς τους επισκέπτες για την ανάγκη να διατηρούν το τοπίο σε καλή κατάσταση.

Οι επιχειρήσεις επίσης που δραστηριοποιούνται σε παραλίες της χώρας (καφέ, εστιατόρια, beach bar) χρειάζεται να κάνουν πολλά περισσότερα για τον περιορισμό της πλαστικής ρύπανσης. Να στραφούν σε επαναχρησιμοποιήσιμες επιλογές, ελαχιστοποιώντας τα πλαστικά ποτήρια και μπουκάλια που χρησιμοποιούν, να δίνουν -όπου είναι δυνατό- πόσιμο νερό βρύσης αντί για πλαστικά μπουκάλια, να διαθέτουν κάδους για τους πολίτες, αλλά και οι ίδιοι να κάνουν ορθή διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων ώστε να αποφευχθεί η διαρροή απορριμμάτων στο παράκτιο περιβάλλον.