Η κακοποίηση πίσω από τα κλειστά παράθυρα και στόματα

Το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, θυμίζει πανδημία, με τα περιστατικά σε ολόκληρο τον κόσμο, να διαδέχονται το ένα το άλλο και την κοινωνία να παρακολουθεί μουδιασμένη χωρίς να μπορεί να καταλάβει αν η συχνότητα του φαινομένου είναι γνώρισμα της εποχής μας ή αν απλώς πλέον βγαίνουν στο φως όλα αυτά τα οποία πάντα συνέβαιναν αλλά κανείς δεν τολμούσε να θίξει.

Τα νησιά των Κυκλάδων, δεν θα μπορούσαν να μην εμφανίζουν κι εκείνα αντίστοιχες παθογένειες, με τις ιδιαιτερότητες όμως της κλειστής κοινωνίας να προσθέτουν μία ακόμη πρόκληση στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Το τελευταίο διάστημα σε αρκετά νησιά των Κυκλάδων, διοργανώνονται συνέδρια και ημερίδες σχετικά με την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, με στόχο την ενημέρωση των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η “Κοινή Γνώμη” ήρθε σε επικοινωνία με το Συμβουλευτικό Κέντρο Σύρου, το οποίο συνιστά υπηρεσία πρώτης γραμμής και καλύπτει την ανάγκη παροχής άμεσης συμβουλευτικής στήριξης προς τις γυναίκες επιζήσασες βίας ή/και πολλαπλών διακρίσεων, ενώ παράλληλα, υλοποιεί δράσεις πρόληψης και ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης στην κοινότητα, με σκοπό την ανάδειξη του φαινομένου της έμφυλης βίας και των συνεπειών του.

Η μάστιγα της ενδοοικογενειακής βίας

Στις Κυκλάδες, το Συμβουλευτικό Κέντρο Σύρου έχει εξυπηρετήσει μέχρι σήμερα 800 γυναίκες, που προέρχονται τόσο από το νομό Κυκλάδων, όσο και από άλλες περιοχές της Ελλάδας, εκ των οποίων η πλειοψηφία είχε υποστεί κάποια μορφή βίας (σωματική, ψυχολογική/λεκτική, σεξουαλική, οικονομική, κοινωνική), ενώ οι υπόλοιπες είχαν υποστεί πολλαπλές διακρίσεις (π.χ. άνεργες, μονογονείς, μετανάστριες, πρόσφυγες, ΑμεΑ κ.ά.), ενώ μεγάλο ποσοστό έχει βιώσει ενδοοικογενειακή βία (συζυγική/συντροφική ή από άλλα μέλη της οικογένειάς τους). Όπως διευκρινίζει το ΣΚΣ, η ενδοοικογενειακή βία, ειδικότερα όταν λαμβάνει τη μορφή της ψυχολογικής, της λεκτικής, της κοινωνικής είτε ακόμα και της οικονομικής βίας, αν και είναι επίμονα παρούσα, δεν είναι πάντα ευδιάκριτη από τη γυναίκα που την υφίσταται, καθώς τα σημάδια της είναι λιγότερο ορατά, σε σχέση για παράδειγμα με τη σωματική βία. Δυστυχώς, η ίδια η κοινωνία, αναδεικνύει συνεχώς τις έμφυλες ανισότητες, ενώ συχνά, κανονικοποιεί βίαιες και χειριστικές στάσεις, με αποτέλεσμα να «στερεί» από τα θύματα τη δυνατότητα αναγνώρισης των προειδοποιητικών σημαδιών.

Ο ρόλος του κοινωνικού και οικογενειακού περίγυρου στην επαρχία

Σε περιοχές όπως η Σύρος, μια μικρή κοινωνία που λίγο πολύ οι άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους, δεν είναι πάντα εύκολο για μια γυναίκα - θύμα βίας να μιλήσει, να ζητήσει βοήθεια και τελικά να απομακρυνθεί από τον δράστη. Σύμφωνα με το ΣΚΣ, οι μικρές κοινωνίες πολλές φορές λειτουργούν ανασταλτικά σε τέτοιου είδους αποφάσεις και αυτό συμβαίνει διότι το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών, συχνά αντιμετωπίζεται ως ένα προσωπικό ή ατομικό πρόβλημα και όχι ως κοινωνικό. Είναι σημαντικό ωστόσο, για αυτές τις γυναίκες να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνες, ότι δεν φέρουν ευθύνη για όσα βιώνουν και ότι μπορούν ανά πασά στιγμή να σπάσουν τη σιωπή τους, μας λένε από το ΣΚΣ. Το να έχει μία γυναίκα η οποία υφίσταται οποιαδήποτε μορφή έμφυλης βίας ή πολλαπλές διακρίσεις, ένα υποστηρικτικό οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο είναι σαφώς πολύ σημαντικό και λειτουργεί θετικά στο να σπάσει τη σιωπή της, ειδικά εάν μένει σε κάποια επαρχιακή περιοχή. Ωστόσο, εάν δεν συμβαίνει αυτό, η γυναίκα δεν θα πρέπει να αποθαρρύνεται. Κάθε γυναίκα μπορεί να βρει την κατάλληλη υποστήριξη μέσα από τις υπηρεσίες του δικτύου της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, η οποία όλα αυτά τα χρόνια με το σύνθημα «Δεν είσαι η μόνη. Δεν είσαι μόνη», στοχεύει ακριβώς στο να θυμίσει στην κάθε γυναίκα- θύμα βίας ότι υπάρχουν πολλές άλλες γυναίκες, που βιώνουν κακοποίηση. Αυτές οι γυναίκες μπορεί να αποδυναμώνονται και να απομονώνονται κοινωνικά, είναι σπουδαίο ωστόσο, να ξέρουν ότι δεν είναι μόνες. Για όλες τις γυναίκες που βιώνουν κακοποιητικές συμπεριφορές υπάρχουν δομές στήριξης που στοχεύουν και ελπίζουν στην προσωπική, κοινωνική και εργασιακή τους ενδυνάμωση και στέκονται πλάι τους σε κάθε θετική αλλαγή που πραγματοποιούν.

Ο ρόλος της ενημέρωσης

Όπως επιβεβαιώνει το ΣΚΣ, στην έκκληση για βοήθεια και στην καταγγελία ενός περιστατικού βίας φαίνεται ότι έχει συμβάλλει, σε μεγάλο βαθμό, τόσο η δημοσιοποίηση του φαινομένου της βίας μέσα από τις δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, όσο και η γνώση ότι υπάρχουν δομές που σήμερα είναι παρούσες για να υποστηρίξουν μια γυναίκα θύμα βίας. Ακόμα και ένα τηλεφώνημα στο Συμβουλευτικό Κέντρο, πάντα υπό την κάλυψη του απορρήτου της συμβουλευτικής διαδικασίας, με σκοπό τη λήψη πληροφοριών, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα που μας κάνει να νιώθουμε αισιόδοξες για το μέλλον της κοινωνίας στην οποία ζούμε. Οφείλουμε όλοι και όλες με αρωγούς την κοινωνία, την εκπαίδευση και την πολιτεία, να προσπαθήσουμε να μιλάμε για το φαινόμενο της κακοποίησης και των έμφυλων ανισοτήτων, να μην αναπαράγουμε στερεοτυπικές αντιλήψεις, να μη δικαιολογούμε κακοποιητικές συμπεριφορές, να μην αποδίδουμε ευθύνες στα θύματα και να μην τα στοχοποιούμε. Επίσης είναι σημαντικό να είναι ευαισθητοποιημένοι όλοι οι φορείς μιας τοπικής κοινωνίας και οι εμπλεκόμενοι/-ες επαγγελματίες προκειμένου να δημιουργηθούν οι απαραίτητες βάσεις για την ενδυνάμωση και ουσιαστική υποστήριξη κάθε γυναίκας

Επιπλέον, όπως τονίζει το ΣΚΣ, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η έμφυλη βία σε όλες της τις μορφές συνιστά ποινικό αδίκημα και τιμωρείται αυστηρότατα από την ελληνική νομοθεσία. Μάλιστα, με την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αποτυπώνονται και ποινικοποιούνται μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, που ως τώρα δεν αναγνωρίζονταν νομικά ως τέτοιες όπως είναι το stalking (εξακολουθητική παρενόχληση), η οικονομική βία, ο εξαναγκαστικός γάμος, κλπ. Τέλος, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η βία σε όποιο είδος και μορφή και αν εμφανίζεται, έχει σοβαρές συνέπειες, τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία των γυναικών, ενώ η κοινωνική ανοχή και η σιωπή απέναντι στη βία το μόνο που κάνουν είναι να συντηρούν το συγκεκριμένο φαινόμενο.

Τρόποι βοήθειας και δομές υποστήριξης στις Κυκλάδες

Όπως διευκρινίζει το ΣΚΣ, σε καταστάσεις άμεσου κινδύνου η γυναίκα μπορεί να καλέσει άμεσα την αστυνομία ή να στείλει δωρεάν μήνυμα από το κινητό στο 100, αναφέροντας ακριβή διεύθυνση, ονοματεπώνυμο και είδος επείγουσας ανάγκης. Αν ωστόσο δεν βρίσκεται σε επείγουσα κατάσταση, είναι σημαντικό να οργανώσει τη φυγή της, έτσι ώστε να κυλήσουν τα πράγματα πιο ομαλά, επικοινωνώντας ενδεχομένως με τα Γραφεία αντιμετώπισης περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας της Αστυνομίας, τα κατά τόπους Συμβουλευτικά Κέντρα (www.womensos.gr), με τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων ή με την πανελλαδικής εμβέλειας και 24ωρης λειτουργίας Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, προκειμένου να λάβει την απαραίτητη πληροφόρηση και στήριξη.

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Σύρου ανήκει στις υποστηρικτικές δομές για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών του πανελλαδικού Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Εδρεύει στην Ερμούπολη (οδό Φολεγάνδρου 2), ως έδρα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου από το 2013 και βρίσκεται υπό τη διοίκηση και την επιστημονική εποπτεία του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ). Δέχεται ενήλικες γυναίκες που υφίστανται ή έχουν υποστεί οποιοδήποτε είδος ή μορφή βίας, καθώς και γυναίκες – θύματα πολλαπλών διακρίσεων (πχ. άνεργες, μονογενείς, ΑμΕΑ, μετανάστριες, πρόσφυγες κ.α.), ενώ οι υπηρεσίες του (ψυχολογική, κοινωνική, εργασιακή και νομική στήριξη, καθώς και πληροφόρηση και ενημέρωση για θέματα ισότητας των φύλων) παρέχονται δωρεάν και καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής διαδικασίας. Στο Συμβουλευτικό Κέντρο εργάζονται 4 σύμβουλοι/ ειδικότητες: σύμβουλος υποδοχής/διοικητική υπάλληλος, κοινωνική λειτουργός, ψυχολόγος και νομικός. Μέσα από δικτυώσεις με φορείς και δράσεις ευαισθητοποίησης/ ενημέρωσης, φροντίζει να δηλώνει την παρουσία του στην τοπική κοινωνία. Επίσης, σε μηνιαία βάση, έρχεται σε επικοινωνία με φορείς του δημόσιου τομέα και συλλόγους (π.χ. Εισαγγελία, Γ.Ν. Σύρου, Κοινωνική Υπηρεσία, Κέντρο Κοινότητας, κ.ά.), με σκοπό την ενημέρωσή τους σχετικά με τις υπηρεσίες και τη λειτουργία του συμβουλευτικού κέντρου αλλά και την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών, όσον αφορά στην κάθε ειδικότητα. Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται μια καλή συνεργασία, η οποία οδηγεί σε παραπομπές των συμβουλευόμενων γυναικών, σύμφωνα με τις ανάγκες τους και τα αιτήματά τους. Επίσης, μέσω δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης (δελτία τύπου, open days, συμμετοχή σε θεματικές εκδηλώσεις κ.ά.) γίνεται μια προσπάθεια απενοχοποίησης της κατάστασης που βιώνει η γυναίκα-θύμα βίας, με στόχο να επικοινωνήσει με το Συμβουλευτικό Κέντρο και να υποστηριχθεί σε νομικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο.

Εκείνες που κατάφεραν να φύγουν

Όπως μας λένε από το ΣΚΣ, αρκετές είναι οι γυναίκες που ζητούν βοήθεια από τις υποστηρικτικές δομές του πανελλαδικού δικτύου της ΓΓΔΟΠΙΦ και καταφέρνουν τελικά να φύγουν μακριά από την όποια βίαιη σχέση υφίστανται. Είναι ενδεικτικό, βάσει των στοιχείων που μας δίνουν, ότι την περίοδο από τον Νοέμβριο του 2020 έως τον Σεπτέμβριο του 2021, υποστηρίχθηκαν από τα Συμβουλευτικά Κέντρα του Δικτύου της ΓΓΔΟΠΙΦ ανά την Ελλάδα, συνολικά 4.767 γυναίκες επιζήσασες βίας και πολλαπλών διακρίσεων που έλαβαν συμβουλευτική καθώς και τρίτα πρόσωπα που έλαβαν κυρίως χρήσιμη ενημέρωση. “Είναι σημαντικό για εκείνες να γνωρίζουν ότι υπάρχουν Συμβουλευτικά Κέντρα και ξενώνες φιλοξενίας για τις ίδιες και τα παιδιά τους, για να στηρίξουν αυτή τους την επιθυμία και να τις βοηθήσουν να δημιουργήσουν ένα πλάνο ασφαλούς απόδρασης από τη βίαιη σχέση. Κάθε πλάνο φυσικά είναι προσαρμοσμένο και εξατομικευμένο στις ανάγκες της κάθε γυναίκας, αφού μόνο εκείνη γνωρίζει ό,τι είναι καλύτερο και ασφαλές για την ίδια και τα παιδιά της (όταν υπάρχουν)” μας λέει το ΣΚΣ.

Όταν η γυναίκα αναγκάζεται να υπομένει την κακοποίηση

Οι λόγοι που κάνουν μια γυναίκα να υπομένει οποιαδήποτε μορφή και είδος βίας υφίσταται είναι πολλοί και σύνθετοι. Οικονομικοί, κοινωνικοί, συναισθηματικοί, η ύπαρξη παιδιών, οι απειλές για τη σωματική της ακεραιότητα, η έλλειψη οικογενειακού, φιλικού και επαγγελματικού υποστηρικτικού περιβάλλοντος και ο φόβος του στιγματισμού είναι ενδεικτικά μερικοί από τους λόγους που μπορεί να κάνουν μια γυναίκα να παραμείνει στη σχέση.

Όπως μας λένε οι υπεύθυνες του Συμβουλευτικού Κέντρου Σύρου, οι λόγοι που μπορεί να δυσκολέψουν κάθε απόφαση που θέλει να λάβει η γυναίκα, είναι τόσο πρακτικοί όσο και συναισθηματικοί: “Για παράδειγμα, συχνά πολλές γυναίκες αναφέρουν ότι αν είχαν την οικονομική ανεξαρτησία, πιθανόν θα λάμβαναν διαφορετικές αποφάσεις και θα έφευγαν ευκολότερα από την όποια κακοποιητική σχέση υφίστανται. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι, όταν μια γυναίκα, ακόμα και στην πορεία της συμβουλευτικής διαδικασίας και της εργασιακής στήριξης, βρίσκει εργασία, τελικά παραμένει στη βίαιη σχέση. Συχνά, το σκεπτικό και οι συνθήκες είναι αρκετά πολύπλοκες για ένα θύμα και για αυτό είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι η βία δεν γνωρίζει οικονομικά ή κοινωνικά κριτήρια, αλλά παίζουν σίγουρα καθοριστικό ρόλο στην απόφαση της γυναίκας να φύγει όταν έχει οικονομική ανεξαρτησία και επαρκείς οικονομικούς πόρους”. Σε αυτό το σημείο μας αναφέρουν ότι τον Μάρτιο του 2021, έλαβε χώρα μια σημαντική εξέλιξη στα θέματα της εργασιακής ενίσχυσης των γυναικών, καθώς ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά η ένταξη άνεργων γυναικών θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας στο βελτιωμένο πρόγραμμα απασχόλησης ευπαθών κοινωνικών ομάδων (ΕΚΟ) του ΟΑΕΔ. Για την ένταξη των δυνητικά ωφελούμενων γυναικών στο πρόγραμμα αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να ολοκληρώσουν έναν κύκλο συνεδριών εργασιακής στήριξης, που παρέχεται από τα Συμβουλευτικά Κέντρα του δικτύου της ΓΓΔΟΠΙΦ. Για το εν λόγω πρόγραμμα, οι ενδιαφερόμενες μπορούν να απευθυνθούν στο Συμβουλευτικό Κέντρο Σύρου για σχετικές πληροφορίες και διευκρινίσεις.

Κλείνοντας, τονίζουν επίσης ότι μια γυναίκα μπορεί να υφίσταται οποιαδήποτε μορφή βίας από όποιο τόπο, εκπαιδευτική, κοινωνική και οικονομική βαθμίδα και αν προέρχεται και είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε όλοι και όλες εμείς που είμαστε απλοί παρατηρητές του φαινόμενου, ότι μια γυναίκα θύμα βίας, σκέφτεται και δρα πολύ διαφορετικά από ό,τι εμείς νομίζουμε και σε καμία περίπτωση δεν φέρει εκείνη καμία ευθύνη για όσα υφίστανται ή ανέχεται. Φράσεις όπως «γιατί δε φεύγεις;», που μπορεί να ακούσει συχνά από τον περίγυρο της το μόνο που κάνουν είναι να θυματοποιούν ακόμα περισσότερο τη γυναίκα. Όσα την κρατούν μπορεί να μοιάζουν πολύπλοκα ακόμα και για την ίδια. Γι’ αυτό, για κάθε γυναίκα που βιώνει κακοποιητικές συμπεριφορές υπάρχουν δομές στήριξης, που στοχεύουν και επιδιώκουν, μέσα από ένα πλαίσιο σεβασμού, εμπιστοσύνης και συνεργασίας, την κατανόηση και τον επαναπροσδιορισμό των εμποδίων που βιώνει η κάθε γυναίκα, με σκοπό να μπορέσει να εκφράσει την προσωπική της δύναμη και να διεκδικήσει την θέση και το ρόλο που της αξίζει στα διάφορα επίπεδα της καθημερινότητας της.