Στόχος η θωράκιση της Σαντορίνης απέναντι σε πλημμυρικά φαινόμενα

Με βασικό σκοπό την αντιμετώπιση πιθανών πλημμυρικών φαινομένων, εγκρίθηκε στην πρόσφατη συνεδρίαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου Θήρας, η υποβολή πρότασης χρηματοδότησης στο πλαίσιο της πρόσκλησης για έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, του έργου με τίτλο «Έργα προστασίας ρέματος Μεσαριάς νήσου Θήρας», συνολικού προϋπολογισμού 4.086.000 ευρώ.

Η πρόσκληση για χρηματοδότηση

Με την πρόσκληση για τα «έργα αντιπλημμυρικής προστασίας» προσκαλούνται δυνητικοί δικαιούχοι για την υποβολή προτάσεων έργων, προκειμένου να ενταχθούν και να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του Προγράμματος «Νότιο Αιγαίο», Ταμείου ΕΤΠΑ, Δράσης «Δ.2.2 Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας». Η δράση αφορά σε έργα αντιπλημμυρικής προστασίας και λήψη μέτρων, κατασκευαστικών και μη κατασκευαστικών, για τη μείωση της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως ενδεικτικά, έργα αύξησης της αντοχής των κοιτών στη διάβρωση, έργα διαμόρφωσης κατάλληλων κοιτών, έργα ανάσχεσης των πλημμυρικών ροών και συγκράτησης φερτών υλικών με έμφαση στα μέτρα φυσικής συγκράτησης υδάτων, μικρά έργα οδοποιίας κατά μήκος των ρεμάτων.

Προτεινόμενα έργα 

Από τον υδραυλικό έλεγχο επάρκειας που πραγματοποιήθηκε στο υδατόρεμα, διαπιστώνεται ότι στο σύνολό του ρέματος η φυσική κοίτη έχει αλλοιωθεί και δεν επαρκεί πλήρως για την άμεση αποστράγγιση των όμβριων υδάτων της περιοχής μελέτης. Οι προτεινόμενες γραμμές οριοθέτησης περιλαμβάνουν την υφιστάμενη φυσική κοίτη, τα φυσικά στοιχεία του υδατορέματος (φρύδι/πόδι), τη ζώνη πλημμύρας, όπως αυτή προέκυψε από τον υδραυλικό έλεγχο των διατομών, για περίοδο επαναφοράς 50 έτη.

Οι οριογραμμές του ρέματος χαράσσονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε σε κάθε περίπτωση να περικλείουν τις όχθες του υδατορέματος και τις γραμμές πλημμύρας που προέκυψαν από τους υδραυλικούς υπολογισμούς των προτεινόμενων έργων για περίοδο επαναφοράς 50 ετών, καθώς και τα ευρεία περιβαλλοντικά στοιχεία όπως υφίστανται σήμερα. 

Κύρια τεχνικά και γεωμετρικά στοιχεία έργων

Καθώς είναι αδύνατη η οριοθέτηση του ρέματος αφού δεν είναι εφικτός ο προσδιορισμός της γραμμής πλημμύρας σε αρκετά σημεία του υδατορέματος, θα πρέπει να γίνει μια πρόταση διευθέτησης με τη χαμηλότερη δυνατή όχληση προς το περιβάλλον αλλά και η πρόταση διευθέτησης να είναι απόλυτα ενταγμένη στο αισθητικό στοιχείο της περιοχής. Δεδομένου ότι στο μεγαλύτερο τμήμα του υδατορέματος η κοίτη του απεικονίζει μια εικόνα «εγκαταλελειμμένης» κοίτης καθώς χρησιμοποιείται και ως αγροτικός δρόμος από τους κατοίκους του νησιού, τα έργα που θα προταθούν θα έχουν ως στόχο όσο και όπου είναι εφικτό την επαναφορά του ρέματος στην αρχική του μορφή, και ταυτόχρονα την διέλευση των κατοίκων από την περιοχή μελέτης.

Για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων προτείνεται αρχικά ο καθαρισμός του υδατορέματος από τα φερτά υλικά και ταυτόχρονα η διευθέτηση του ρέματος, ούτως ώστε να αποκτήσει ξανά τα απαραίτητα γεωμετρικά χαρακτηριστικά για την διοχέτευση των ομβρίων υδάτων της περιοχής προς τον τελικό αποδέκτη.

Απαιτούμενες ποσότητες πρώτων υλών, νερού και ενέργειας 

Στη φάση κατασκευής, οι απαιτούμενοι φυσικοί πόροι για την κατασκευή του έργου είναι λίθοι- αδρανή υλικά και  νερό. Συγκεκριμένα, απαιτούνται περίπου 11.500m3 άμμου, θραυστών υλικών και φυσικών   λίθων για την έδραση, τον εγκιβωτισμό των έργων και την πλήρωση των συρματοκιβωτίων.  Για  την  κατασκευή  των  έργων  από  σκυρόδεμα  απαιτούνται  περίπου  3.000m3  σκυροδέματος. Για την παραγωγή του σκυροδέματος εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν περίπου  4.500,0m3 χαλίκι, 2.100,0m3 άμμος, 1.500,0m3 τσιμέντο και 1.800,0m3 νερό. Ειδικότερα, εκτιμάται ότι για τις ανωτέρω κατασκευές θα απαιτηθεί η λατόμευση περίπου  18.150m3 υλικών τα οποία αφορούν 2.450 m3 άμμου για τις εργασίες εγκιβωτισμού και παραγωγής σκυροδέματος,  5.300 m3 χαλίκια για τις εργασίες εγκιβωτισμού και παραγωγής σκυροδέματος και 10.350 m3 φυσικοί λίθοι για την πλήρωση των συρματοκιβωτίων. Τα ανωτέρω υλικά, θα μεταφερθούν επί τόπου του έργου από τα πλησιέστερα νομίμως  λειτουργούντα λατομεία της ευρύτερης περιοχής των Κυκλάδων ή και εντός του Δήμου  Θήρας, με χερσαία και πλωτά μέσα μεταφοράς, από το λιμάνι της Σαντορίνης.

Κατά τη φάση της λειτουργίας, τα  προβλεπόμενα  έργα  για  την  διευθέτηση  του  ρέματος  της  Μεσσαριάς  και  την  αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής, δεν προκαλούν μετά την κατασκευή και κατά τη  λειτουργία τους την κατανάλωση οποιαδήποτε μορφής ενέργειας, ή πρώτων υλών, ή  ύδατος. 

Εναλλακτικές λύσεις οριοθέτησης - διευθέτησης

Αντικατάσταση του υδατορέματος εξολοκλήρου από κλειστό αγωγό

Η αντικατάσταση του υδατορέματος από κλειστό αγωγό στο σύνολό του, αποτελεί μία ακόμα λύση διευθέτησης του ρέματος, λαμβάνοντας υπόψη την δόμηση της περιοχής, τη δημιουργία αστικών οδών κλπ. Η κατασκευή όμως ενός δικτύου ομβρίων το οποίο θα παραλαμβάνει επιπλέον και την παροχή του ρέματος αν και πολλές φορές είναι αποδεκτή από το κοινωνικό περιβάλλον, αφενός δεν επιτρέπεται από την  ισχύουσα νομοθεσία για την  προστασία  του  περιβάλλοντος  και  των  υδατορευμάτων  ειδικότερα  και  αφετέρου εγκυμονεί  περισσότερους  κινδύνους  για  την  ασφάλεια  των  πολιτών  σε  περίπτωση αστοχίας (λόγω υπέρβασης των παραμέτρων σχεδιασμού, παρά το γεγονός ότι αφορούν παραμέτρους που λαμβάνονται υπόψη με μεγάλη περίοδο επαναφοράς). Παρόμοιες λύσεις, όπου έχουν εφαρμοστεί αφενός δεν είναι περιβαλλοντικά αποδεκτές (αλλοίωση της φυσικής απορροής στο μέγιστο βαθμό) και αφετέρου υπάρχουν πολλά παραδείγματα αστοχίας παρόμοιων λύσεων στον Ελλαδικό χώρο με τραγικές προς τον άνθρωπο συνέπειες. Έτσι, η λύση αυτή απορρίπτεται.

Κατασκευή αναχώματος

Η κατασκευή πλευρικών αναχωμάτων εκατέρωθεν της κοίτης ταυτόχρονα με εκσκαφή και διεύρυνση της κοίτης. Η λύση αυτή δύναται να εφαρμοστεί και είναι περιβαλλοντικά αποδεκτή.  Εντούτοις,  στην περίπτωση  του  ρέματος  της Μεσσαριάς  το  κόστος  όμως εργασιών για την κατασκευή των κατάλληλων αναχωμάτων με τα κατάλληλα υλικά είναι αρκετά υψηλό. Επίσης για την κατασκευή των αναχωμάτων απαιτείται αρκετός διαθέσιμος χώρος εκατέρωθεν της κοίτης, κάτι το οποίο δεν ισχύει στην παρούσα μελέτη. Επομένως θεωρείται ότι η δυνατότητα αυτή δεν μπορεί να εφαρμοστεί.

Εκσκαφή και διαμόρφωση κοίτης σε συνδυασμό με τα απαραίτητα τεχνικά έργα 

Η εκσκαφή της κοίτης με καταβιβασμό της στάθμης του πυθμένα αποτελεί μια ακόμα εναλλακτική πρόταση. Με τον καταβιβασμό της κοίτης με εκσκαφή και την αύξηση της διατομής του υδατορέματος, σε συνδυασμό με την κατασκευή όπου κρίνεται απαραίτητο των κατάλληλών τεχνικών έργων, το υδατόρευμα  θα παροχετεύει την παροχή σχεδιασμού χωρίς να υπάρχουν υπερχειλίσεις. Η συγκεκριμένη εναλλακτική δείχνει ότι είναι η πλέον βέλτιστη για το υπό μελέτη ρέμα. 

Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η λύση αυτή είναι:

    1. Η επαναφορά της αρχικής διατομής του ρέματος σε συνδυασμό με την κατασκευή κατάλληλων τεχνικών για την διέλευση της πλημμυρικής παροχής, όπου κρίνεται απαραίτητο, αφενός αποτελεί περιβαλλοντικά αποδεκτή επιλογή και αφετέρου θα έχει ως αποτέλεσμα την διατήρηση και των υφιστάμενων υποδομών (τοπικών οδών), χρησιμοποιώντας το κατάλληλο εύρος έργων.

    2. Η διαμόρφωση κοίτης και πρανών με συρματοκιβώτια (σαρζανέτ) πληρωμένα με φυσικούς λίθους (βάσει των σχετικών Εθνικών Προδιαγραφών) αποτελεί λύση με μικρό περιβαλλοντικό  αποτύπωμα  και  χρησιμοποιούνται  ευρύτατα  στην  Ελλάδα  για αντιπλημμυρική προστασία. Η κατασκευαστική εμπειρία στη χώρα είναι σημαντική ώστε να διασφαλιστεί η άρτια κατασκευή τους.