Ύφεση, αλλά όχι εφησυχασμός

Μετά από σχεδόν ένα μήνα που τα νησιά των Κυκλάδων, με επίκεντρο τη Σαντορίνη και την Αμοργό, ταλαιπωρήθηκαν και ανησύχησαν από τα έντονα και συχνά σεισμικά φαινόμενα, όλα δείχνουν πως το τελευταίο διάστημα υπάρχει μία σημαντική ύφεση, που επαναφέρει σταδιακά τα νησιά στην κανονικότητα τους.

Ο καθηγητής Γεωφυσικής ΑΠΘ και πρόεδρος του ΙΜΠΗΣ, Κώστας Παπαζάχος μίλησε στην "Κοινή Γνώμη" για την εξέλιξη του φαινομένου, την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή, τις συνεδριάσεις των Επιτροπών, αλλά και για την πρόσφατη εγκατάσταση τριών νέων σταθμών παρακολούθησης στην ευρύτερη περιοχή.

Βλέπουμε τις τελευταίες μέρες ότι έχουν ηρεμήσει κάπως τα πράγματα, πείτε μας λίγα λόγια για την εξέλιξη του φαινομένου και τι περιμένουμε ουσιαστικά από εδώ και πέρα;

Έχουν ηρεμήσει τα πράγματα όπως σωστά αναφέρετε, έχει ηρεμήσει πλέον η δραστηριότητα είναι τυπική πλέον η μετασεισμική δραστηριότητα και δίνει πολύ μικρούς σχετικά σεισμούς με μικρό ρυθμό και πιο αραιό. Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι πηγαίνουμε σε μία ομαλοποίηση της κατάστασης. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε και κάποιους ισχυρούς σεισμούς και το επόμενο διάστημα και ότι δεν μπορεί να γίνει αύριο ένα σεισμός 4,5 Ρίχτερ ή μετά από δύο μήνες ένας σεισμός κοντά στους 5 βαθμούς. Συμβαίνει συχνά, μέσα σε αυτές τις ακολουθίες να έχουμε καθυστερημένη γέννεση και κάποιων ισχυρότερων σεισμών και μάλιστα σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, δηλαδή μπορεί να γίνουν μετά από δύο, τρεις μήνες ή και πέντε μήνες. Επιπλέον, επειδή η συγκεκριμένη σειρά έχει μαγματικό χαρακτήρα δεν μπορεί να αποκλειστεί η πιθανότητα, κάποια στιγμή να έχουμε νέα κινητοποίηση μάγματος και μία νέα δραστηριότητα. Προς το παρόν όμως φαίνεται ότι έχουμε μία ακολουθία βαίνει πραγματικά ομαλά, απρόσμενα ομαλά και η οποία πάρει τη μορφή μίας ακολουθίας, η οποία σιγά σιγά κλείνει.

Η ηρεμία του φαινομένου είναι πρόσκαιρη ή καταλήξατε ότι κάποιος από τους σεισμούς που έγιναν ήταν ο κύριος, οπότε και υπάρχει αυτή η ύφεση;

Δεν υπάρχει η έννοια του κύριου σεισμού όταν υπάρχει μια σμηνοσειρά. Η σμηνοσειρά είναι μία ακολουθία σεισμών, στην οποία οι σεισμοί έχουν παρόμοια μεγέθη, δεν ξεχωρίζει κάποιος, δεν υπάρχει κάποιος κύριος, δεν απελευθερώνεται ενέργεια με κάποιον κύριο σεισμό, αλλά σπάνε πολλά και διαφορετικά ρήγματα και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει αρκετά συχνά στον ελληνικό χώρο και πολύ πιο συχνά όταν έχουμε τέτοιες μαγματοηφαιστειακές διεγέρσεις, άρα δεν προκαλεί καμία εντύπωση και ούτε περιμένουμε να έχουμε κάποιο κύριο σεισμό. Όπως, ανέφερα η εξέλιξη του φαινομένου είναι απολύτως ομαλή και είναι κάτι αναμενόμενο, αλλά επισημαίνω ξανά ότι υπάρχουν περιπτώσεις ειδικά σε αυτές τις ακολουθίες που μπορεί να έχουμε κάποια επαναδιέγερση σε μεταγενέστερο χρόνο και αυτό ακριβώς γιατί η αιτία δεν είναι καθαρά τεκτονική αλλά συμμετέχουν και άλλοι παράγοντες. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, προφανώς και εμείς αλλά και οι κάτοικοι θα το καταλάβουν έγκαιρα. Ακόμα και αν μπορούσαμε να μιλήσουμε με πιθανότητες για μία επανεμφάνιση του φαινομένου μετά από κάποιους μήνες, τίποτα δεν θα άλλαζε. Κανείς δεν λαμβάνει προληπτικά μέτρα σε μία ευρύτερη περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα μέτρα που πήραμε κατά τη διάρκεια της σεισμικής ακολουθίας, είχαν στόχευση κυρίως για τη λειτουργία των σχολείων και των οικοδομικών εργασιών.

Βλέπουμε ότι τα σχολεία άνοιξαν πλέον και σε Σαντορίνη και Αμοργό, οπότε αυτό είναι ένα πολύ καλό δείγμα, οι συσκέψεις των Επιτροπών θα συνεχίσουν να γίνονται και σε τι συχνότητα;

Η συχνότητα είναι κυρίως θέμα της πολιτείας και των Επιστημονικών Επιτροπών. Οι Επιτροπές αυτή τη στιγμή θα συνεχίσουν να συνεδριάζουν γιατί δεν έχουν κλείσει ακόμη όλα τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, δεν έχουν κλείσει όλες οι εκκρεμότητες κυρίως σε κάποια θέματα που έχουν προκύψει με τα πρανή της καλντέρας. Συνεπώς, ακόμη υπάρχουν θέματα που θα πρέπει να αξιολογηθούν και όσο υπάρχουν θέματα για την περιοχή, οι Επιτροπές θα συνεδριάζουν.

Επίσης, πείτε μου δυο λόγια και για τους 3 νέους μόνιμους σταθμούς GNSS πραγματικού χρόνου, που εγκαταστάθηκαν σε Μονόλιθο, Βλυχάδα και νότια Ίο για την παρακολούθηση της εδαφικής παραμόρφωσης.

Κάνουμε μία προσπάθεια, να πυκνώσουμε το δίκτυο παρακολούθησης της εδαφικής παραμόρφωσης σε μία ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης, με στόχο η επόμενη κρίση να μας βρει πολύ καλύτερα προετοιμασμένους. Με αυτό τον τρόπο θα παρακολουθούμε με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια τις παραμορφώσεις και έτσι θα βγάζουμε ταχύτερα και πιο ασφαλή συμπεράσματα. Το συνολικό δίκτυο που έχει εγκατασταθεί έχει βελτιωθεί σημαντικά και αυτό θα μας βοηθήσει πάρα πολύ και για να παρακολουθούμε τη σεισμική δραστηριότητα αλλά και για να ανιχνεύσουμε, την όποια μεταβολή στην κατάσταση του ηφαιστείου πολύ έγκαιρα, για να προετοιμάσουμε και τους κατοίκους αλλά και την πολιτεία.

Οι τρεις νέοι σταθμοί

Ομάδα του επιστημόνων του ΙΜΠΗΣ αποτελούμενη από τον καθηγητή Γεωφυσικής ΑΠΘ και πρόεδρο του ΙΜΠΗΣ Κώστα Παπαζάχο, τον καθηγητή Γεωδαισίας ΑΠΘ και γενικό γραμματέα του ΙΜΠΗΣ, Χρήστο Πικριδά και τον επίκουρο καθηγητή ΑΠΘ, Στυλιανό Μπίθαρη, προχώρησε στην εγκατάσταση τριών νέων μόνιμων σταθμών GNSS στην περιοχή του Μονόλιθου, της Βλυχάδας και της νότιας Ίου (Μαγγανάρι). Η εγκατάσταση υλοποιήθηκε με την υποστήριξη των τεχνικών της εταιρείας IRIS και την πολύτιμη βοήθεια του υπευθύνου του Λιμενικού Ταμείου Θήρας, Γιώργου Νομικού, του δημάρχου Ίου, Γκίκα Γκίκα, καθώς και του στελέχους του Δήμου Ίου, Γιώργου Ρόκκου, ο οποίος παραχώρησε και χώρο οικίας του για την εγκατάσταση του σταθμού στην Ίο.

Οι εγκαταστάσεις αυτές επεκτείνουν το δίκτυο της πολυπαραμετρικής παρακολούθησης πραγματικού χρόνου του ηφαιστείου της Σαντορίνης που συντηρεί το ΙΜΠΗΣ και στο οποίο συνεισφέρουν δεδομένα πραγματικού χρόνου και άλλοι φορείς (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Τομέας Γεωφυσικής και Γεωθερμίας ΕΚΠΑ). Το δίκτυο αυτό επιτρέπει τη μελέτη και ανάλυση της ενεργού τεκτονικής (π.χ. εδαφικές κινήσεις που οφείλονται σε ρήγματα), αλλά και σεισμο-ηφαιστειακής δραστηριότητας (π.χ. ενδοκαλδερική έξαρση), αφού με τα δεδομένα του δικτύου αυτού μπορεί να προσδιοριστεί με το μέγεθος και η γεωμετρία των εδαφικών παραμορφώσεων. Πέρα από τους σταθμούς της Σαντορίνης, ο σταθμός της νότιας Ίου θα συμβάλει και στην παρακολούθηση παραμορφώσεων που οφείλονται στην περιοχή της Ανύδρου, αλλά και σε μελλοντική δραστηριότητα του Κολούμπου.

Χάρη στο παραπάνω δίκτυο, το ΙΜΠΗΣ (σε συνεργασία με άλλους εθνικούς φορείς) κάνει συχνούς υπολογισμούς της παραμόρφωσης της ευρύτερης περιοχής της Σαντορίνης σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Με αυτό τον τρόπο παρέχει κρίσιμα στοιχεία στις Εθνικές Επιστημονικές Επιτροπές, ώστε να μπορούν να λάβουν αποφάσεις για την εξέλιξη της τρέχουσας σεισμο-μαγματικής έξαρσης στην περιοχή της Ανύδρου.