«Τα εργοτάξια έχουν σιγήσει, αλλά όχι οι μνήμες»

Στη Νάξο παραβρέθηκε την Κυριακή, 11 Αυγούστου, ο Εξοχότατος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος, προκειμένου να παραστεί και να τελέσει τα αποκαλυπτήρια του μνημείου του Σμυριδεργάτη, δεσμευόμενος την αρωγή της Προεδρίας για την ίδρυση Βιομηχανικού Μουσείου Σμύριδας.

Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας υποδέχθηκε ο Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων κ. Μανόλης Μαργαρίτης, στο λιμάνι της Μουτσούνας, όπου εγκαταστάθηκε το άγαλμα για να θυμίζει σε όλες τις γενιές τον αγώνα διαβίωσης των εργατών σμύριδας, οι οποίοι για πολλά χρόνια προσέδιδαν τόσο στην τοπική όσο και στην εθνική οικονομία.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δημοσίως ανακοίνωσε ότι η προσπάθεια δημιουργίας Βιομηχανικού Μουσείου Σμύριδας, θα τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας, η οποία θα είναι αρωγός και συμπαραστάτης για τη διάσωση όλων των μηχανισμών του εναέριου μεταφοράς σμύριδας.

Στο πλαίσιο της επίσκεψης του κ. Παυλόπουλου για πρώτη φορά στη Νάξο και σε ένδειξη τιμής για την προσφορά του στον δημόσιο βίο, στην επιστήμη και στην τοπική αυτοδιοίκηση, το Δημοτικό Συμβούλιο ανακήρυξε ομόφωνα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ως Επίτιμο Δημότη Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, σε επίσημη τελετή, που πραγματοποιήθηκε την ίδια μέρα στο Δημοτικό Θέατρο «Ιάκωβος Καμπανέλλης».

Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων του μνημείου και στην τιμητική εκδήλωση αναγόρευσης Επίτιμου Δημότη του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλόπουλου παραβρέθηκαν ο Εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, κ. Γιάννης Βρούτσης, οι Βουλευτές κ.κ. Φίλιππος Φόρτωμας και Κωνσταντίνος Μπογδάνος, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Παροναξίας κ.κ. Καλλίνικος, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών κ. Στέφανος Ήμελλος, ο Αντιπεριφερειάρχης και Έπαρχος Νάξου κ. Γιάννης Μαργαρίτης, ο πρώην Υπουργός κ. Γιώργος Ανωμερίτης, εκπρόσωποι των Σωμάτων Ασφαλείας, τοπικών φορέων και πλήθος κόσμου.

«Ένα απ'τα σημαντικότερα δείγματα βιομηχανικής παραγωγής της χώρας»

Κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων, ο απερχόμενος Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, κ. Μανόλης Μαργαρίτης, τόνισε ότι πρόκειται για «τελετή απόδοσης φόρου τιμής στον απλό εργάτη των ορυχείων σμύριδας, ο οποίος για πολλά χρόνια υπήρξε βασικός κρίκος της οικονομικής αλυσίδας, τόσο της Νάξου, όσο και της Ελλάδας».

Όπως εξήγησε, «η σμύριδα είναι ορυκτό, το οποίο χρησιμοποιείται στην απόξεση και τη λείανση του γυαλιού, του ξύλου, του μετάλλου, καθώς και ως αντιολισθητικό σε δάπεδα και σε δρόμους, αλλά και σε πολλές άλλες εφαρμογές», ενώ «συναντάται σε ελάχιστα μέρη στον κόσμο. Η πλέον – και μόνη – σμυριδοπαραγωγική περιοχή της Ευρώπης, είναι η Νάξος. Υπάρχει και αλλού, όπως στην Ασία, αλλά πολύ χαμηλότερης ποιότητας».

Σύμφωνα με το Δήμαρχο «η σμύριδα θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα εξαγώγιμα προϊόντα, μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν και αποτελούσε τον τρίτο πλουτοπαραγωγικό χώρο στις εξαγωγές της Ελλάδας», καθιστώντας τη σημαντικότατο πυλώνα στην οικονομία της χώρας. «Το εναέριο σύστημα μεταφοράς σμύριδας, το οποίο, πραγματικά, μέχρι σήμερα, φαντάζει μνημειώδης η κατασκευή του. Ο εναέριος σιδηρόδρομος έχει μήκος 8,7 χλμ και περιλαμβάνει έξι σταθμούς μεταφόρτωσης, έχει 72 πυλώνες οι οποίοι πυλώνες έχουν ύψος από 5 έως 43 μέτρα», σημείωσε, κάθε “βαγονέτο” κουβαλούσε πάνω από 60 κιλά σμύριδα, ενώ στο λιμάνι της Μουτσούνας πραγματοποιούνταν η ποιοτική διαλογή, η αποθήκευση, η ζύγιση και η μεταφορά μέσω βαγονιών και τροχαιών στο λιμάνι, απ' όπου και φορτωνόταν στα πλοία.

Όπως υπογράμμισε ο κ. Μαργαρίτης, μεταπολεμικά η παραγωγή μειώνεται, όχι μόνο λόγω της εισόδου στην αγορά τεχνητής σμύριδας, αλλά και λόγω της αδιαφορίας του Ελληνικού δημοσίου για την προώθηση του υλικού, έως ότου η παραγωγή σταμάτησε πλήρως θέτοντας τα ορυχεία εκτός λειτουργίας.

Το σύστημα του Εναερίου «είναι πλέον ιστορικός τόπος και διατηρητέο μνημείο», τόνισε ο Δήμαρχος και «αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας μας». Ωστόσο, λόγω της ελλιπούς συντήρησής του και διάφορων φθορών στις οποίες υπόκειται «ελλοχεύει ο κίνδυνος κατάρρευσης όλου του Εναερίου».

Αναφερόμενος στις προσπάθειες για επαναφορά της παραγωγής από την αρχή της θητείας του ως Δήμαρχος, ο κ. Μαργαρίτης ανέφερε, ότι «σήμερα η εξόρυξη συνεχίζεται – όχι βέβαια όπως πριν τον πόλεμο. Οι 500 εγγεγραμμένοι σμυριδεργάτες που δουλεύουν μέσα σήμερα, είναι από τα έξι χωριά της Νάξου, τα γνωστά ως Σμυριδοχώρια, την Απείρανθο, Κόρωνο, Σκαδό, Μέση, Κεραμωτή και το Λυώνα. Φυσικά, το κράτος είναι ο ιδιοκτήτης και κατά συνέπεια ο εργοδότης τους. [...] Και αυτοί οι άνθρωποι μάχονται ίσα ίσα για την ασφάλισή τους και μία πενιχρή σύνταξη».

«Το μνημείο που σήμερα εγκαινιάζουμε είναι αφιερωμένο από τη μία μεριά στους ανθρώπους αυτούς αυτών των χωριών. Το χώμα που πατάμε σήμερα είναι ποτισμένο με το μόχθο και τον ιδρώτα τους. Αφετέρου, στην ίδια αυτή τη μαύρη πέτρα», σημείωσε ο Δήμαρχος.

Παράλληλα επεσήμανε, πως «αυτή τη στιγμή η σμύριδα βρίσκεται σε παρακμή. Ακόμη και σε αυτή την περίοδο, το μικρό έσοδο που αποφέρει στους κατοίκους των Σμυριδοχωριών – το μικρό αυτό έσοδο – αποτελεί και το βασικό λόγο ύπαρξής τους. Αυτές οι οικογένειες ζουν και στηρίζονται αποκλειστικά στο σμυρίγλι. Μέριμνά μας είναι η διατήρηση των λιγοστών αυτών κατοίκων στα ορεινά. Η σμύριδα δεν πρέπει να χαθεί, αλλά να συνεχίσει να είναι οικονομικός πυλώνας και ως εμπορεύσιμο υλικό, αλλά και ως πολιτιστικός πόλος ανάπτυξης σε αυτή την πλευρά του νησιού μας».

Κλείνοντας, ο κ. Μαργαρίτης κάλεσε τον Εξοχότατο Πρόεδρο της Δημοκρατίας «να σταθεί αρωγός στις προσπάθειές μας και ζητώ από την πολιτεία να ανταποκριθεί σε αυτό που ήδη έχει αναγνωρίσει από το 1989, με την ίδρυση, δημιουργία και λειτουργία του Βιομηχανικού Μουσείου Σμύριδας».

Αρωγός και συμπαραστάτης η Προεδρία για την ίδρυση Μουσείου Σμύριδας

Λαμβάνοντας το λόγο, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ξεκαθάρισε, πως αποτελούσε χρέος εκ μέρους της Πολιτείας να βρεθεί εκπρόσωπός της σε αυτό τον τόπο, «τουλάχιστον μετά το 1989, για να μπορέσει να κάνει έναν απολογισμό, όχι μόνο για το τι οφείλει η χώρα μας σε αυτό τον τόπο και τους ανθρώπους της, αλλά και για το τι πρέπει να γίνει, για να σώσουμε το παράδειγμα των ανθρώπων».

Όπως τόνισε ο κ. Παυλόπουλος, «όλη η προσπάθεια για τη δημιουργία του Βιομηχανικού Μουσείου Σμύριδας ούτως ή άλλως έχει θεσμοθετηθεί από το 1989, αυτονοήτως τελεί υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας, η οποία και θα είναι αρωγός και συμπαραστάτης σε όλη αυτή την προσπάθεια. Επίσης στη δημιουργία του μουσείου σε συνδυασμό με τη διάσωση όλων αυτών των μηχανισμών, που δείχνουν την πορεία και την εξέλιξη – και μιλάω για τον Εναέριο, το τελεφερίκ – αυτούς τους πυλώνες, που δεν είναι μόνο ιστορία. Αυτοί οι πυλώνες δείχνουν την πορεία αυτού του τόπου και αυτού του νησιού».

Τονίζοντας πως η τεχνητή σμύριδα σε καμία περίπτωση δε μειώνει την αξία του σμυριγλίου της Νάξου, το οποίο αποτελεί το καλύτερο ποιοτικά της Ευρώπης και από τα καλύτερα στον κόσμο, ο ΠτΔ υπογράμμισε, πως «είναι χρέος μας να αποκαταστήσουμε τη μνήμη όλων αυτών που απέμειναν. Τα εργοτάξια πια έχουν σιγήσει, αλλά οι μνήμες δεν πρέπει να σιγήσουν. Πρέπει να μάθουμε να διδασκόμαστε από την ιστορία».

«Ποιος ξέρει πόσος μόχθος, αλλά και πόση ανθρωπιά έχουν περάσει πάνω σε αυτές τις ράγες, πάνω σε αυτά τα βαγονέτα, πόσοι από σας ίσως να θυμούνται τους σμυριδεργάτες, που μόλις έπεφτε ο ήλιος και τα εργοστάσια σιγούσαν, να κάθονται εδώ, κάτω από τα δύο πλατάνια να ξαποσταίνουν και να κοιμούνται, στον ίδιο χώρο, εδώ. Και να ξυπνούν το πρωί γυρίζοντας και πάλι από την αρχή στη δουλειά, ζώντας τις οικογένειές τους, αλλά σε κρίσιμες ώρες, όπως προείπα, ζώντας και τον τόπο. Αποκαθιστούμε την ιστορική μνήμη εκείνων οι οποίοι συνεισέφεραν με το μόχθο τους για τις οικογένειές τους, αλλά κυρίως για τον τόπο και την εθνική οικονομία σε συγκεκριμένες περιόδους, που σήμερα μας φαίνονται τόσο μακρινές, αλλά σήμερα πρέπει να αποτιμούμε τη σημασία τους», σημείωσε ο Προκόπης Παυλόπουλος.

Τέλος, διεμήνυσε, πως «δεν είναι μόνο το μνημείο του σμυριδεργάτη, είναι το μνημείο του ανθρώπου του μόχθου, του ανθρώπου της δουλειάς, αλλά και του ανθρώπου της δημιουργίας, του ανθρώπου που ξέρει να μη σταματά μπροστά σε δυσκολίες, του ανθρώπου που μας διδάσκει. Από τη μία η δύναμη του σμυριδεργάτη και από την άλλη η δύναμη του σμυριγλιού μας διδάσκουν το πώς πρέπει να υπερασπιστούμε το μέλλον μας, αλλά και πώς πρέπει να το χαράξουμε. Με τι δύναμη θέλησης και με τι συναπόφαση και αρραγή ενότητα, όπως το σμυρίγλι πρέπει να πορευτούμε μπροστά όλοι μαζί στα μεγάλα και τα σημαντικά».

«Ελάχιστο οφειλόμενο χρέος του Δήμου»

Αργότερα την ίδια ημέρα πραγματοποιήθηκε ενώπιον εκπροσώπων της Εκκλησίας, της κυβέρνησης, των τοπικών Αρχών και φορέων, η τελετή ανακήρυξης του Προέδρου της Δημοκρατίας, Π. Παυλόπουλου σε επίτιμο δημότη Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.

Ανοίγοντας την τελετή, ο Δήμαρχος, κ. Μαργαρίτης σημείωσε, πως «είναι μεγάλη τιμή για μένα που κλείνω τη θητεία μου ως Δήμαρχος, με την αγόρευση του πρώτου πολίτη της χώρας σε επίτιμο δημότη Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων».

Απευθυνόμενος προς τον κ. Παυλόπουλο, σημείωσε, πως «αν και η συνάντησή μας και η πρόσκληση που σας απηύθυνα έγινε μόλις πριν λίγες ημέρες και κατανοώντας τις τεράστιες υποχρεώσεις σας, αισθάνομαι βαθύτατα συγκινημένος για την άμεση ανταπόκρισή σας, αλλά και για την παρουσία σας στο νησί μου».

Ο Δήμαρχος καλωσόρισε τον ΠτΔ στη Νάξο, «τον τόπο, που επί χιλιάδες χρόνια γεννά και προάγει τον πολιτισμό, την παιδεία και τις τέχνες. Ως ελάχιστο οφειλόμενο χρέος του Δήμου προς εσάς, τόσο για την αποδοχή της πρόσκλησης, όσο και για τη μεγάλη προσφορά και συνδρομή σας στο δημόσιο βίο της χώρας, στην επιστήμη, την πνευματική ζωή, την ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης και των θεσμών, το Δημοτικό μας Συμβούλιο αποφάσισε ομόφωνα, να σας ανακηρύξουμε επίτιμο δημότη».

Αφού ανέγνωσε το βιογραφικό του κ. Παυλόπουλου, ανακοίνωσε, πως «με την παρουσία του Σεβ. Μητροπολίτη Παροναξίας κ.κ. Καλλίνικου, των κυβερνητικών και κοινοβουλευτικών εκπροσώπων, της Περιφερειακής και Δημοτικής Αρχής, των εκπροσώπων φορέων και πολιτών του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, τιμούμε τον ανώτατο πολιτειακό άρχοντα της χώρας κατά την παρούσα τελετή της αναγόρευσής του σε επίτιμο δημότη».

Ο Δήμαρχος χάρισε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ένα κυκλαδικό ειδώλιο, χαρακτηριστικό δείγμα του Κυκλαδικού πολιτισμού, φυσικά από μάρμαρο Νάξου, για το οποίο ο Πρόεδρος σχολίασε την μοναδική ποιότητά του.

«Χρέος για την υπεράσπιση της ιστορίας του νησιού σας»

Στην επίσημη ομιλία του, ο κ. Παυλόπουλος ευχαρίστησε θερμά για την τιμή της ανακήρυξής του σε επίτιμο δημότη, ωστόσο «όπως επανειλημμένως έχω τονίσει σε ανάλογες περιστάσεις, η τιμή αυτή δεν αφορά το πρόσωπό μου αλλά τον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας και θέλω να σας διαβεβαιώσω πως έχω πλήρη επίγνωση του ότι η ανακήρυξή μου ως Επίτιμου Δημότη σας μου επιβάλλει, μεταξύ άλλων, και το αντίστοιχο χρέος τόσο της υπεράσπισης της ιστορίας του νησιού σας, όσο και της άντλησης από την Ιστορία αυτή των αντίστοιχων διδαγμάτων, πρωτίστως για τα Εθνικά μας Θέματα».

Ξεκινώντας μία ιστορική αναδρομή για το νησί της Νάξου, ο κ. Παυλόπουλος σημείωσε, πως «η σπουδαιότητα της Νάξου υπήρξε αδιάλειπτη κατά την διάρκεια της μακρόχρονης ιστορικής της πορείας, όχι μόνο για τον Κυκλαδικό αλλά και τον ευρύτερο Ελληνικό Πολιτισμό. Ήταν πάντα περίφημη για την μεγάλη ποσότητα των εξαγόμενων μαρμάρων της και, κυρίως, για το «σμυρίγλι», την σμύριδα της Νάξου, γνωστή από την αρχαιότητα, ήδη από την εποχή του Πίνδαρου, ο οποίος μνημονεύει τη «Ναξία ακόνα». Αυτού του σπουδαίου τόπου, λοιπόν, αναγορεύομαι σήμερα Δημότης και γι’ αυτό διακατέχομαι από βαθύτατη συγκίνηση».

Αφού αναφέρθηκε αναλυτικά στην ιστορία του νησιού, αλλά και στα μηνύματα που αυτή εμπνέει για την αντιμετώπιση των σύγχρονων ζητημάτων της χώρας και των εθνικών θεμάτων, κυρίως σε σχέση με την Τουρκία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναφέρθηκε ξανά στην ναξία σμύριδα, τονίζοντας, ότι «η ναξία σμύριδα χάραξε την πορεία της Νάξου, ως ενός τόπου, ο οποίος από τη γη του, από τα σπλάχνα του έβγαλε πράγματα, τα οποία βοήθησαν ετούτο τον τόπο σε δύσκολους καιρούς. Ύστερα, αυτός ο τόπος είχε την τύχη να τον υμνήσουν και να τον θυμούνται μεγάλοι και πολλοί διανοητές του αρχαίου πνεύματος. [...] Σε ετούτο το νησί, τη Νάξο, αλλά και τις Μικρές Κυκλάδες, εμπνέει τον καθένα και πολύ περισσότερο εμένα η ιστορία και ο τόπος», ενώ υπογράμμισε, πως «ο καθένας από σας μπορεί να αντιληφθεί όχι μόνο το σεβασμό μου, αλλά και τη συγκίνησή μου για αυτή τη μεγάλη τιμή, αλλά και για τη δυνατότητα που μου δίνει».

Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κλείνοντας, «αναχωρώντας από τον ιστορικό Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, με τον άκρως τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Δημότη του, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θ’ αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, παίρνω μαζί μου, στις νοερές αποσκευές μου, τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ».