Χωροταξικό σχέδιο: Καθοριστικό για το μέλλον των νησιών

Το ουσιαστικό θέμα της αναθεώρησης του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδιασμού για το Ν. Αιγαίο τέθηκε επί τάπητος στην χθεσινή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, προκειμένου να συγκεντρωθούν και να κατατεθούν οι συνολικές προτάσεις προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο πλαίσιο της τελικής φάσης επεξεργασίας του.

Σε συνέχεια της πρόσφατης τηλεδιάσκεψης με το αρμόδιο Υπουργείο, στην οποία συμμετείχε ο Περιφερειάρχης, Γιώργος Χατζημάρκος, το θέμα απασχόλησε σοβαρά τα αιρετά μέλη του Π.Σ., τα οποία είχαν στη διάθεσή τους μία πολυσέλιδη εισήγηση, με τις βασικές κατευθύνσεις για τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου.

Εξ αρχής στη συνεδρίαση τονίσθηκε πως η Περιφέρεια είχε καλέσει τους Δήμους να ανταποκριθούν με προτάσεις, παρατηρήσεις και θέσεις τους, προκειμένου όλα τα αιτήματα να ενσωματωθούν στην τελική θέση που θα καταθέσει η ΠΝΑι.

Σύμφωνα με όσα έχουν υπογραμμισθεί από την πλευρά του κ. Χατζημάρκου, ο χωροταξικός σχεδιασμός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα “εργαλείο” για τα νησιά, προκειμένου να τα καταστήσει ανταγωνιστικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αυτά να έχουν ίσες ευκαιρίες παντού, όπως ειδικότερα και σε χρηματοδοτικό επίπεδο.

Κατά τη διάρκεια της εισήγησης υπενθυμίστηκε πως σε γενικότερο επίπεδο η προσπάθεια για τον χωροταξικό σχεδιασμό είχε ξεκινήσει το 2003 και είχαν κληθεί στη συνέχεια οι Περιφέρειες της χώρας να ανταποκριθούν. Εν συνεχεία, η πρώτη φάση του χωροταξικού σχεδιασμού “πέρασε” το 2015 ενώ αν και η δεύτερη φάση έπρεπε να είχε προωθηθεί ένα έτος μετά, ωστόσο, εξαιτίας έλλειψης πόρων, αυτή προωθήθηκε προ μηνών.

Σύμφωνα με τον εισηγητή, είχε ζητηθεί η ανταπόκριση των Δήμων και των φορέων, από τους οποίους δεν ανταποκρίθηκαν όλοι.

Ακριβώς γι αυτόν τον λόγο, ζητήθηκε προς το αρμόδιο Υπουργείο ένα μικρό ακόμη χρονικό περιθώριο, ώστε να δοθεί η δυνατότητα καταγραφής όλων των αιτημάτων και παρατηρήσεων.

Γι αυτόν τον λόγο, ο κ. Χατζημάρκος τόνισε πως το Περιφερειακό Συμβούλιο θα επανέλθει σε νέα ειδική συνεδρίαση εντός δύο εβδομάδων, προκειμένου να καλυφθεί κάθε θέμα που θα κρίνει το μέλλον των νησιών σε αναπτυξιακό επίπεδο.

Σημειώνεται πως η εισήγηση προς το Περιφερειακό Συμβούλιο έχει αναρτηθεί στην ηλεκτρονική σελίδα της “Κοινής Γνώμης” ενώ παρακάτω ακολουθούν σημαντικά σημεία της παρουσίασης του εισηγητή.

Βασικοί σκοποί

Οι βασικοί σκοποί του Περιφερειακού Χωροταξικού Πλαισίου (ΠΧΠ) της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σύμφωνα με τη μελέτη συνίστανται: A. Στην απόκτηση ενός επικαιροποιημένου ολοκληρωμένου χωρο-αναπτυξιακού Σχεδίου της Περιφέρειας, με αναπτυξιακές - οικονομικές, χωροταξικές - περιβαλλοντικές και πολεοδομικές - οικιστικές κατευθύνσεις σε χρονικό ορίζοντα δεκαπενταετίας. B. Στην ανάδειξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου συνολικά και κάθε διακριτής μονάδας αυτοτελώς σε έναν αξιοβίωτο τόπο μόνιμης διαβίωσης για διάφορες κοινωνικοοικονομικές πληθυσμιακές ομάδες. Ο στόχος αυτός αποτελεί συνισταμένη ειδικών στόχων και επιδιώξεων που απορρέουν από την διέπουσα «φιλοσοφία» της αειφόρου ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην επίτευξη προγραμματικών στόχων που εμπεριέχονται στην ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πολιτική. Η επίτευξη του σκοπού αυτού προϋποθέτει την διατήρηση και συνετή διαχείριση των φυσικών, πολιτιστικών και παραγωγικών πόρων και την συνεχή επιμόρφωση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.

Εξειδίκευση των κατευθύνσεων του Περιφερειακού Πλαισίου σε χωρικές υποενότητες

Σύμφωνα με τον εισηγητή, ένα σημαντικό μέρος της μελέτης αφορά στην ομαδοποίηση των νησιών. Ειδικότερα υπάρχουν τρεις ομάδες και έχουν ως εξής: Επίπεδο Καλλικράτειων Δήμων Ομάδας Ι: Δήμοι: Αγαθονησίου, Ανάφης, Αντιπάρου, Κάσου, Κιμώλου, Λειψών, Μεγίστης, Νισύρου, Σικίνου, Τήλου, Χάλκης. Νησιά ενταγμένα σε Δήμους: Αρκοί, Δονούσα, Ηρακλειά, Σχοινούσα Θηρασία, Κουφονήσια, Μαράθι, Τέλενδος, Ψέριμος.

Κεντρικός στόχος: η επίτευξη του προτύπου «Πράσινες Νησιωτικές Κοινότητες», διατήρηση και ενίσχυση βιώσιμων κοινωνικών δομών (υγιής πληθυσμιακή / δημογραφική βάση, συνοχή) και οικονομιών (παραγωγική πολυμορφία), αξιοποιώντας στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του χώρου. Στρατηγικές κατευθύνσεις: Άνετη και ασφαλής διαβίωση κατοίκων και επισκεπτών. Άνετη, ασφαλής και χαμηλού κόστους προσπελασιμότητα σε τοπικά, περιφερειακά και εθνικά κέντρα εξυπηρέτησης και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών. Εξασφάλιση των βασικών υποδομών, μέσων και υπηρεσιών για εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια, επιμόρφωση και αναψυχή. Εξασφάλιση ικανοποιητικής απασχόλησης σε ετήσια βάση και ανάπτυξη καινοτόμου επιχειρηματικότητας & δραστηριοτήτων (αύξηση εξωστρέφειας). Διευκόλυνση εμπορίας τοπικών προϊόντων. Συγκράτηση νεανικού πληθυσμού και προσέλκυση «εποίκων». Προστασία και διατήρηση παραδοσιακού τρόπου ζωής. Μεγέθυνση των εσόδων από τον τουρισμό μέσω ημερήσιων επισκέψεων αποτρέποντας την υπερφόρτωση των τεχνικών υποδομών και το μειονέκτημα της περατότητας του δυναμικού σε κλίνες. Ανάπτυξη εθελοντισμού - ευαισθητοποίηση - ενεργός συμμετοχή του κοινού, των φορέων και οργανώσεων στην επίτευξη ποσοτικοποιημένων αναπτυξιακών στόχων. Κινητοποίηση «εξωτερικών» δυνάμεων (π.χ. ομογενείς) για την υλοποίηση των στόχων και δράσεων. Επιμορφωτικές εκστρατείες για το κοινό σε επιλεγμένα θέματα.

Επίπεδο Καλλικράτειων Δήμων Ομάδας ΙΙ: Δήμοι: Αμοργού, Ανδρου, Αστυπάλαιας, Ιητών, Καλυμνίων, Καρπάθου, Κέας, Κύθνου, Λέρου, Μήλου, Πάτμου, Σερίφου, Σίφνου, Σύμης, Τήνου, Φολεγάνδρου. Κεντρικός στόχος: ενσωμάτωση της αειφορίας στις αναπτυξιακές επιλογές και παρεμβάσεις, σε συνδυασμό με την προστασία του ευαίσθητου φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος – προώθηση πολυτομεακής επιχειρηματικότητας.

Στρατηγικές κατευθύνσεις: Συνεχής βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Βελτίωση της προσπελασιμότητας και διασύνδεσης (ενδοπεριφερειακής και διαπεριφερειακής) και εξασφάλιση επιλογών ως προς τα μεταφορικά μέσα. Άνετη, ασφαλής και χαμηλού κόστους προσπελασιμότητα σε τοπικά, περιφερειακά και εθνικά κέντρα εξυπηρέτησης και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών. Εκσυγχρονισμός βασικών υποδομών, μέσων και υπηρεσιών για εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια, επιμόρφωση και αναψυχή. Αντιμετώπιση των ενδονησιωτικών ανισοτήτων. Δημιουργία και προβολή ταυτότητας νησιού. Ενίσχυση των τάσεων δικτύωσης μεταξύ οικιστικών κέντρων και ανάδειξη πόλων ανάπτυξης. Ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης και ενδυνάμωση των εξωστρεφών συνεργασιών. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, καλλιέργεια της καινοτομίας, προσέλκυση επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Διευκόλυνση εμπορίας τοπικών προϊόντων. Συγκράτηση νεανικού πληθυσμού και προσέλκυση «εποίκων». Επαναπροσέλκυση πληθυσμού για μόνιμη εγκατάσταση στους αγροτικούς οικισμούς, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που προσφέρει ο αγροτικός χώρος, το διαδίκτυο κλπ.. Εξασφάλιση ικανοποιητικής απασχόλησης σε ετήσια βάση και ανάπτυξη καινοτόμου επιχειρηματικότητας & δραστηριοτήτων (αύξηση εξωστρέφειας). Ανάπτυξη εθελοντισμού - ευαισθητοποίηση - ενεργός συμμετοχή του κοινού, των φορέων και οργανώσεων στην επίτευξη ποσοτικοποιημένων αναπτυξιακών στόχων. Κινητοποίηση «εξωτερικών» δυνάμεων για την υλοποίηση των στόχων και δράσεων. Επιμορφωτικές εκστρατείες για το κοινό σε επιλεγμένα θέματα.

Επίπεδο Καλλικράτειων Δήμων Ομάδας ΙΙΙ: Δήμοι: Σύρου – Ερμούπολης, Θήρας, Μυκόνου, Κω, Νάξου & Μικρών Κυκλάδων, Πάρου, Ρόδου. Κεντρικός στόχος: η συστηματική διαφύλαξη και ενίσχυση του ρόλου (αύξηση ανταγωνιστικότητας) των Δήμων / Οικιστικών πόλων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, με την ανάδειξή τους σε κόμβους μεταφορών - επικοινωνιών, πολιτισμού – τουρισμού, έρευνας – καινοτομίας – τεχνολογικής ανάπτυξης / εφαρμογών.

Στρατηγικές κατευθύνσεις: Αναδιάρθρωση, ενίσχυση και διεύρυνση του φάσματος των οικονομικών δραστηριοτήτων. Έμφαση στην προώθηση της έρευνας και καινοτομίας. Εμπλουτισμός τουριστικού προϊόντος & ειδικών υποδομών αιχμής. Παροχή ελκυστικού περιβάλλοντος διαβίωσης πολλαπλών επιλογών. Παρεμβάσεις για μείωση χρονοαποστάσεων ενδοπεριφερειακά και διαπεριφερειακά. Ανάπτυξη κέντρων διακρατικών συνεργασιών. Εξασφάλιση ισόρροπης σχέσης μεταξύ αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου. Αντιμετώπιση των ενδονησιωτικών ανισοτήτων. Ενίσχυση των τάσεων δικτύωσης μεταξύ οικιστικών κέντρων και ανάδειξη πόλων ανάπτυξης. Ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης και ενδυνάμωση των εξωστρεφών συνεργασιών. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, καλλιέργεια της καινοτομίας, προσέλκυση επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Διατήρηση, ενίσχυση και ανάδειξη της οικιστικής και παραγωγικής πολυμορφίας, καθώς και της φυσικής ποικιλότητας. Αποκατάσταση ιστορικής σημασίας.Ανανέωση και εμπλουτισμός της εδραιωμένης ταυτότητας.

Παραγωγικοί τομείς

Επιπλέον, στην εν λόγω μελέτη αναλύονται οι παραγωγικοί τομείς και προτείνονται στρατηγικές επιλογές.

Συγκεκριμένα, στον πρωτογενή τομέα: Θεμελιώδη αρχή στην προσέγγιση της χωρικής διάστασης του πρωτογενή τομέα συνιστά η διαφύλαξη των φυσικών υποδοχέων. Στον τομέα της αλιείας ως κεντρικός στόχος τίθεται η προώθηση της αειφορικής αλιείας αυτοτελώς και σε συνέργεια με τον τουρισμό και τη μεταποίηση. Στις υδατοκαλλιέργειες μεταξύ των άλλων προτείνεται προώθηση του σχεδιασμού συστήματος παρακολούθησης, η δημιουργία αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών για την παρακολούθηση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος.

Στο δευτερογενή τομέα δίνονται κατευθύνσεις για την εξόρυξη, για τη βιομηχανία – βιοτεχνία και μεταποίησης. Ως γενική κατεύθυνση τίθεται η ενίσχυση του κλάδου της μεταποίησης με βελτιστοποίηση της διασύνδεσης με τον πρωτογενή και τριτογενή –κυρίως τον τουρισμό- τομέα, ενώ προωθείται η ίδρυση και λειτουργία οργανωμένων υποδοχέων.

Στον τριτογενή τομέα - τουρισμό ως κύριοι άξονες τίθενται: Η αυστηρή ρύθμιση συγκρούσεων και ασυμβατότητας χρήσεων γης και θαλάσσιου χώρου και δραστηριοτήτων, εντός οικιστικών περιοχών, στο αγροτικό περιβάλλον συμπεριλαμβανομένης της παράκτιας ζώνης, η σταδιακή εφαρμογή ελέγχου παραμέτρων χωρητικότητας και φέρουσας ικανότητας με ποσοτικοποιημένες μεθόδους, με συνεχή εμπλουτισμό των μετρούμενων μεγεθών, η εξασφάλιση ασφαλούς πρόσβασης και διακίνησης στα νησιά, ο μετριασμός παρενεργειών από εσωτερικές μεταφορές αγαθών και ανθρώπων, η προστασία φυσικών και πολιτιστικών πόρων, η θεσμοθέτηση τοπικών κανονισμών στην περίπτωση κενών και αστοχιών στην υπερκείμενη νομοθεσία.

Θέματα για συγκροτημένη ανάπτυξη

Στην επόμενη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου τονίσθηκε πως θα υπάρξει σαφέστερη και αναλυτικότερη μνεία σε κάθε θέμα από όσα περιλαμβάνει η μελέτη για τον Περιφερειακό Σχεδιασμό. Μερικά από αυτά και ιδιαιτέρως σημαντικά για τη συγκροτημένη ανάπτυξη των νησιών είναι τα ακόλουθα: Αναλύονται οι μεταφορές σαν κομβικό κεφάλαιο για τη βιωσιμότητα και κατηγοριοποιούνται οι αντίστοιχοι λιμένες αναβαθμιζόμενοι σε πολλές των περιπτώσεων σε σχέση με το εθνικό χωροταξικό. Αναλύονται οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι προσδιορίζοντας τους κεντρικούς άξονες διαχείρισής τους. Προσδιορίζονται σενάρια πληθυσμιακής εξέλιξης με στόχο την επιδίωξη μιας εύρωστης, δημογραφικά, πληθυσμιακής βάσης και η

σταδιακή άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών δημογραφικών ανισορροπιών. Προτείνονται δράσεις για την απασχόληση και την ανεργία. Εισάγεται η έννοια του δικτύου νησιών επιδιώκοντας την επίτευξη οικονομιών κλίμακας.

Τέλος, εξειδικεύεται η θέση και ο ρόλος των αστικών και λοιπών κύριων οικιστικών κέντρων έτσι ώστε στην προοπτική της δεκαπενταετίας (χρονικός ορίζων εφαρμογής του ΠΧΠ) να αποκτήσουν μια νέα διεθνώς αναγνωρίσιμη - ανταγωνιστική ταυτότητα, συνυφασμένη με την παρουσία υποστηρικτικών αναπτυξιακών χαρακτηριστικών.

Ειδική συνεδρίαση

Μετά τα παραπάνω τοποθετήθηκαν Δήμαρχοι από τις Κυκλάδες που συμμετείχαν στη συνεδρίαση, ενώ όπως τόνισε η πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου, Αναστασία Δεληγιάννη θα ακολουθήσει εντός του πρώτου 15ημερου του Απριλίου ειδική συνεδρίαση για τον χωροταξικό σχεδιασμό.

Αξίζει να σημειωθεί πως όσοι Δήμοι και πλευρές δεν ανταποκρίθηκαν, καλούνται να το πράξουν. Ακολουθεί παρακάτω η αναφορά σε όσες πλευρές έστειλαν τις προτάσεις τους και αυτές έχουν ενσωματωθεί ήδη στην πρόταση της Περιφέρειας. Ο Δήμος Αμοργού με απόφαση Δημ. Συμβουλίου, ο Δήμος Τήνου παρομοίως, ο Δήμος Σύρου – Ερμούπολης με έγγραφο Δημάρχου με το οποίο διαβίβασε θέσεις της Διεύθυνσης Πολεοδομίας, ο Δήμος Αστυπάλαιας, ο Δήμος Ρόδου, το Επαρχείο Άνδρου, η Διαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, η ΠΝΑι – Διεύθυνση ΠΕΧΩΣΔΕ Κυκλάδων, καθώς και ο προϊστάμενος του ΕΟΤ Δωδεκανήσου.