Νέος στρατηγικός σχεδιασμός για την Άνδρο του πολιτισμού

Έως το τέλος Μαρτίου αναμένεται η ολοκλήρωση της κατάρτισης του σχεδιασμού, για την νέα πολιτιστική ταυτότητα, του επιχειρησιακού σχεδιασμού και της πολιτικής μάρκετινγκ για την πολιτιστική πολιτική του Δήμου Άνδρου.

Έχοντας καταστήσει σαφή την πρόθεσή της για αναδιαμόρφωση της «ταυτότητας» της Άνδρου, με έμφαση στην αξιοποίηση της σημαντικής πολιτιστικής της κληρονομιάς, η οποία τη διαφοροποιεί από το βασικό μοντέλο του ελληνικού τουρισμού «ήλιος και θάλασσα», η δημοτική αρχή της Άνδρου με στοχευμένες κινήσεις έχει προωθήσει το σχεδιασμό ενός στρατηγικού σχεδιασμού για τη δημιουργία νέας πολιτιστικής ταυτότητας για το νησί.

Στο πλαίσιο αυτό αξιοποιήθηκαν οι γνώσεις και η εξειδίκευση και της ειδικής συμβούλου του Δημάρχου Άνδρο για θέματα πολιτισμού, προκειμένου να καταρτιστεί μία σαφής και ιδιαίτερα λεπτομερής πρόσκληση για τους υποψήφιους αναδόχους που θα αναλάμβαναν την εκπόνηση του σχεδιασμού για τη νέα πολιτιστική ταυτότητα της Άνδρου.

Η ανάθεση της υπηρεσίες έγινε τον Ιούλιο του 2020, με κόστος 24.180 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ και αναμένεται να παραδοθεί στο Δήμο Άνδρου έως το τέλος Μαρτίου, μετά και την παράταση της σύμβασης λόγω covid-19, που εγκρίθηκε με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του Δήμου.

Οι βασικές προδιαγραφές του έργου

Σύμφωνα με το σχέδιο της σύμβασης, το οποίο έχει υπογραφεί μεταξύ του Δήμου και της αναδόχου, η περίπτωση της Άνδρου κρίνεται ιδανική για το σχεδιασμό μίας αναπτυξιακής στρατηγικής με μοχλό τον πολιτισμό.

Στο πλαίσιο αυτής, προβλέπεται ότι θα μελετηθεί η πολιτιστική ταυτότητα του Δήμου, θα εξεταστεί η δημιουργική βιομηχανία με την οποία συνδυάζεται και θα προσδιοριστεί το μοντέλο αξιοποίησης των πολιτισμικών πόρων και των δραστηριοποιούμενων φορέων που σχετίζονται με αυτούς, προκειμένου να καταδειχθούν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει το νησί σε σχέση με τον διεθνή και εγχώριο ανταγωνισμό ως προς τη δημιουργία ελκυστικών πολιτιστικών υπηρεσιών και προϊόντων με ισχυρή συνεισφορά στην τοπική ανάπτυξη.

Στόχος του έργου, είναι να εξειδικευτεί η πολιτιστική πολιτική του Δήμου Άνδρου. Στο πλαίσιο αυτό, ως προνομιακά πεδία τοπικού ενδιαφέροντος διακρίνονται η ναυτική ιστορία, τα συνεργατικά θεματικά δίκτυα πολιτισμού & περιβάλλοντος, η γαστρονομία, κ.ά., των οποίων η συμβολή στο αναπτυξιακό όραμα του Δήμου θα πρέπει να εξεταστεί κατά προτεραιότητα.

Η πολιτιστική πολιτική του Δήμου Άνδρου προβλέπεται ότι θα συνδυαστεί με μια σειρά ενεργειών για την εγκαθίδρυση συστήματος branding / marketing και ότι θα υποστηρίξει τον συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό του Δήμου σε μακροπρόθεσμη προοπτική, και με απώτερο σκοπό να αναδειχθεί η Άνδρος ως ένα μεσογειακό ορόσημο, πολιτισμικού, τουριστικού, και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.

Βασικές συνιστώσες της πολιτιστικής πολιτικής με κοινωνικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά θα είναι:

• η ενίσχυση και ανάπτυξη των υποδομών πολιτισμού,
• η σύνδεση με τις νέες τεχνολογίες, την έρευνα και την καινοτομία,
• η μελέτη του brand name και του marketing της ταυτότητας της περιοχής που θα πρέπει απαραιτήτως να έχει διεθνικά χαρακτηριστικά,
• η στρατηγική σχέση με άλλους οργανισμούς και φορείς πολιτισμού ή/και εκπαίδευσης και, γενικότερα, οι συνεργασίες και η ανάπτυξη δικτύων για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων και βιώσιμων προγραμμάτων.

Επιπλέον, η δημιουργία μιας ισχυρής ταυτότητας του τόπου της Άνδρου, η οποία θα βασίζεται σε κατάλληλο σύστημα branding/marketing, θα λειτουργεί συμπληρωματικά με όλες τις επιμέρους θεματικές πολιτικές ανάπτυξης (τουρισμό, πολιτισμό, κ.λπ.) και θα βασίζεται σε θεματικούς άξονες, όπως ο ναυτικός και ναυτιλιακός πολιτισμός της, ένας ιδιαίτερος συνδυασμός της πολιτιστικής κληρονομιάς με το φυσικό περιβάλλον και ο γαστριμαργικός πολιτισμός της.

Ναυτικός πολιτισμός

Ο Δήμος Άνδρου κρίνει αναγκαία μια δομή που θα διατηρεί και θα αναπαράγει δημιουργικά τη ναυτική παράδοση ενός από τους σημαντικότερους ελληνικούς ναυτότοπους. Η δομή αυτή εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει αφενός για την αξιοποίηση της ναυτικής κληρονομιάς, αφετέρου, δε, για την υποστήριξη της ανάπτυξης του νησιού στον τομέα του πολιτισμικού τουρισμού και τη δημιουργία ενός δικτύου πολιτιστικών πόλων στο νησί.

Ο ανάδοχος έχει αναλάβει την καταγραφή των προϋποθέσεων για την επέκταση & αναδιάρθρωση του Ναυτικού Μουσείου Άνδρου και την καθιέρωσή του ως ενεργό κόμβο τοπικής αυτογνωσίας, σε οργανική σχέση με την κοινωνία της Άνδρου και σε συνεργασία με τοπικούς, καθώς και με άλλους φορείς εκτός του νησιού (μουσεία, ακαδημαϊκούς φορείς, ερευνητικά κέντρα, κ.λπ.. Το Ναυτικό Μουσείο Άνδρου καλείται, υπό αυτή την έννοια, να διαδραματίσει έναν απαιτητικό ρόλο, συμβάλλοντας τόσο στην έρευνα της τοπικής ιστορίας και στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης, όσο και στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην τουριστική ανάπτυξη του νησιού.

Πολιτιστική κληρονομιά και περιβάλλον

Ο πολιτισμικός τουρισμός εστιάζει στην αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος και στη δημιουργία ενιαίας τοπικής ταυτότητας σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτισμικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε χωρικής ενότητας, αλλά με έμφαση στην προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό δεν συνεπάγεται μόνο την εκμετάλλευση των πολιτιστικών και ιστορικών πόρων, αλλά συνδέεται στενά με όλους τους παραγωγικούς τομείς, οδηγώντας σε μια σχετική αύξηση των τοπικών οικονομικών δεικτών.

Τα βασικά ζητήματα στον πολιτισμικό τουρισμό είναι ο καθορισμός και η δημιουργία πόρων (φυσικές περιοχές ενδιαφέροντος, μνημεία, ιστορικά τοπόσημα, κ.λπ.) καθώς και η οργάνωση αποτελεσματικών μορφών και μεθόδων για την αξιοποίησή τους (π.χ. πολιτιστικά δίκτυα με τη μορφή πολιτιστικών διαδρομών, δικτύων μουσείων, φεστιβάλ, κ.λπ.

Κύριος στόχος του Δήμου Άνδρου είναι ο καθορισμός και ο συνδυασμός ή η δικτύωση των σημείων/περιοχών/στοιχείων που προσδιορίζουν την πολιτιστική και τουριστική ταυτότητα της Άνδρου σε μια ενιαία (αλλά πολυδιάστατη) εικόνα. Η δικτύωση αναφέρεται, πρωτίστως, στην εννοιολογική δικτύωση που θα επιτρέψει υποδομές, μνημεία και αρχαιότητες από διάφορες περιόδους να ενταχθούν σε ένα σύνολο. Η συνολική κατεύθυνση θα αναδείξει μια ταυτότητα της Άνδρου με βασικές προτεραιότητες:

• την αξιολόγηση των τοπικών (φυσικών και πολιτιστικών) πόρων και των δυνατοτήτων αξιοποίησής τους,
• την αναζήτηση επιλογών ανάδειξης, δικτύωσης, προστασίας και προβολής τους,
• τον εμπλουτισμό του πολιτιστικού προϊόντος με οργάνωση πόλων έλξης σε ολοκληρωμένα δίκτυα,
• τη δημιουργία ειδικών υποδομών που θα συμβάλουν στην αύξηση της ελκυστικότητας υπό όρους παροχής υψηλής ποιότητας υπηρεσιών προς τους επισκέπτες,
• την εστιασμένη ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας,
• την προσέλκυση διαφοροποιημένης ζήτησης (νέοι, τρίτη ηλικία, ομάδες με ειδικά ενδιαφέροντα).

Συνεργατικό γαστριμαργικό δίκτυο

Σκοπός του δικτύου θα είναι η αξιοποίηση, υποστήριξη και ανάδειξη του ελληνικού γαστριμαργικού πολιτισμού, με αφορμή τα ιδιαίτερα γαστριμαργικά χαρακτηριστικά της ανδριώτικης κουζίνας η οποία έχει αναδειχθεί ως ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του νησιού.

Η συνέχεια του Φεστιβάλ Μεσογειακής, Αιγαιοπελαγίτικης και Ανδριώτικης Κουζίνας αποτελεί έναν από τους πρώτους στόχους του Δήμου Άνδρου ο οποίος επιδιώκεται να συνδυαστεί με το προαναφερόμενο δίκτυο. Στο κέντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται, και στις δύο περιπτώσεις, τα εκλεκτά και αναγνωρισμένα αγροδιατροφικά προϊόντα, οι παραδοσιακές αλλά και σύγχρονες συνταγές της ελληνικής κουζίνας.

Στο πλαίσιο αυτής της θεματικής ενότητας προβλέπονται:

• Εκπόνηση προδιαγραφών για την υλοποίηση έργου branding/marketing του νησιού και δημιουργία ταυτότητας προορισμού (destination identity) με γαστριμαργικά χαρακτηριστικά.
• Εκπόνηση προδιαγραφών για την υλοποίηση εκδηλώσεων και φεστιβάλ του δικτύου.
• Αναζήτηση συνεργασιών και εσωτερική οργάνωση του Δικτύου.

Ο Δήμος Άνδρου στοχεύει, επίσης στην προβολή των τοπικών προϊόντων και των παραγωγών τους, στην ανάδειξη της γαστριμαργικής παράδοσης και την αναζήτησή της μέσα από νέες γαστρονομικές τάσεις,  στη δημιουργία γαστριμαργικών εμπειριών για τον επισκέπτη, στη δικτύωση των επαγγελματιών εστίασης και των τοπικών παραγωγών, καθώς και στην εκπαίδευση και επιμόρφωση από επιστήμονες και ειδικούς, σε θέματα γαστρονομικού ενδιαφέροντος.

Οι τέσσερις φάσεις κατάρτισης του στρατηγικού σχεδιασμού

Το έργο του Συμβούλου αποτελείται από τις ακόλουθες φάσεις:

1. Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης

Αφορά τη συγκέντρωση υλικού προβολής, μελετών, βασικών στοιχείων για το νησί και την τοπική κοινωνία, πληροφοριών για τις στρατηγικές περιοχών με παρόμοια χαρακτηριστικά κ.λπ., που βοηθά στην αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης. Η κατανόηση και η μελέτη των ιδιαζόντων χαρακτηριστικών του νησιού αποτελούν προαπαιτούμενα της διαδικασίας.

Η ενότητα αυτή του Έργου περιλαμβάνει, επίσης, την συλλογή των δεδομένων που αφορούν στην αλληλεπίδρασή του πολιτισμού με τον τουρισμό και στη μέχρι σήμερα αξιοποίηση της πολιτιστικής ή και της φυσικής κληρονομιάς. Στην καταγραφή, περιλαμβάνονται οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες, υποδομές, οργανισμοί και δράσεις, καθώς, επίσης, τα μοναδικά ιστορικά δεδομένα και οι εμφανείς ποιότητες που ορίζουν την ταυτότητα της κοινωνίας.

Διατυπώνεται η αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης, σε συνδυασμό με την αξιολόγηση των κρίσιμων παραγόντων και των προκλήσεων που αναγνωρίζονται κατά την εξέταση των δεδομένων και οι οποίες θα απαιτήσουν παρεμβάσεις πολυθεματικού χαρακτήρα.

2. Χαρτογράφηση του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα της Άνδρου

Η ενότητα αφορά αφενός τη συστηματική προσέγγιση και καταγραφή των πολιτισμικών πόρων της περιοχής και, αφετέρου, την αποτύπωση των διασυνδέσεων μεταξύ των πόρων αυτών και των ποικίλων κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Στο πλαίσιο αυτό, θα διεξαχθεί μικρής κλίμακας έρευνα πεδίου με ερωτηματολόγια προς τους κατοίκους, τους επισκέπτες και τις επιχειρήσεις με σκοπό την αξιολόγηση της τρέχουσας και επιθυμητής εικόνας και της ταυτότητας της πόλης. Η έρευνα μπορεί να αξιοποιήσει επιπλέον δεδομένα των social media.

Η ανάλυση αυτή είναι σκόπιμη διότι α) παρέχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του συγκεκριμένου κλάδου και β) αποτυπώνει τη συμβολή του στην οικονομία, την απασχόληση αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία προκειμένου, στην επόμενη φάση, να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που έχουν σχέση με την ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων, με τις ανάγκες των καταναλωτών πολιτισμού και εκείνων πολιτιστικού τουρισμού, και με την επιχειρηματικότητα.

Επιπλέον, είναι επιθυμητό να καταγραφούν και, στην επόμενη φάση, να αντιμετωπιστούν τα θέματα που αφορούν στην αναγνωρισιμότητα των πολιτιστικών πόρων, στον διεθνή και εγχώριο ανταγωνισμό, στην κατάσταση των υποδομών, στις δυνατότητες δικτύωσης ανάμεσα στους πολιτιστικούς πόρους και κοινής προβολής τους, στις ελλείψεις στην πρόσβαση και γενικότερα στην εφαρμογή των αρχών προσβασιμότητας, στα δεδομένα επιχειρηματικότητας γύρω από τους πολιτιστικούς πόλους, στα δεδομένα των υπηρεσιών εστίασης και των υποστηρικτικών υπηρεσιών τουρισμού, στις προκλήσεις που έχουν σχέση με το προφίλ των πολιτιστικών καταναλωτών και των πολιτισμικών τουριστών, στις προκλήσεις που έχουν σχέση με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών και ψηφιακών μέσων.

3. Σχεδιασμός τοπικής ταυτότητας

Ο στρατηγικός σχεδιασμός θα παρέχει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του τομέα του πολιτισμού με στόχο τον προσδιορισμό των προς ανάπτυξη δυνατοτήτων και την διατύπωσή τους σε επιμέρους προγραμματικά σχέδια και πολιτικές υλοποίησης.

Καίριας σημασίας, είναι ο προσδιορισμός των στρατηγικών, γενικών και επιμέρους στόχων για τον ευρύτερο τομέα του πολιτισμού με βασικές προτεραιότητες: α) την αξιοποίηση και ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων με νέα σύγχρονα μέσα και με σεβασμό στη μοναδικότητα και την επιστημονική ανάλυση των δεδομένων, β) την ενίσχυση της πολιτιστικής ανάπτυξης σε σχέση με την κοινωνία και την οικονομία του νησιού και με έμφαση στον πολιτισμικό τουρισμό και τη δημιουργική βιομηχανία, και γ) την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος προώθησης της "ταυτότητας του προορισμού" της Άνδρου.

Στο πλαίσιο αυτό, αποφασίζεται και ο τρόπος με τον οποίο θα αναπτυχθεί και θα υλοποιηθεί η πρόταση μάρκετινγκ, δηλαδή η μέθοδος και τα κύρια χαρακτηριστικά της στρατηγικής. Η περιγραφή της στρατηγικής, του οράματος και της στοχοθεσίας μάρκετινγκ της νήσου (το πιθανότερο σε βάθος πενταετίας) καθώς και η περιγραφή των κύριων ομάδων-στόχων αποτελούν το σημαντικότερο βήμα.

4. Επιχειρησιακός σχεδιασμός – Στρατηγική μάρκετινγκ

Στην ενότητα αυτή, θα προσδιοριστούν οι δράσεις και οι ενέργειες μέσω των οποίων αναμένεται να πραγματοποιηθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί από τον Στρατηγικό σχεδιασμό.

Το επιχειρησιακό σκέλος του Έργου καταγράφει την ποσότητα, την ποιότητα και το χρονοδιάγραμμα των εξειδικευμένων ενεργειών και δράσεων καθώς και τα μέσα με τα οποία θα επιτευχθούν μετρήσιμοι βραχυπρόθεσμοι στόχοι.

Για επιλεγμένους τομείς θα απαιτηθεί να εξειδικευτεί η πρόταση σε θεματικά «πακέτα», τα οποία θα περιλαμβάνουν μια πλήρη περιγραφή των δράσεων και των χρονοδιαγραμμάτων.

Εδώ περιγράφεται και η επικοινωνιακή πολιτική (λογότυπο, σλόγκαν, μείγμα μάρκετινγκ, «τοποθέτηση») της στρατηγικής μάρκετινγκ, καθώς και ο ρόλος των εμπλεκόμενων φορέων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι επιθυμητό να αναζητηθούν συνεργασίες (διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας και των εταιρικών σχέσεων που μπορεί να αναπτυχθούν ανάμεσα στον οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης, την κοινωνία του και τους επιχειρησιακούς εταίρους), δίκτυα και συμπράξεις (ανάπτυξη συστηματικών προσεγγίσεων για τη σύνδεση ατόμων και ομάδων με στόχο την εμπλοκή τους στις διαδικασίες σχεδιασμού και αποφάσεων που σχετίζονται με τους πολιτισμικούς πόρους).