“Η Σύρος πάσχει από μεγαλομανία”

Άλλοτε συγκρατημένος και άλλοτε εκρηκτικός, πότε στοχαστικός και πότε αφοριστικός, ο λόγος του Συριανού στιχουργού και συγγραφέα, Μάνου Ελευθερίου βρίσκει πάντα τον τρόπο να αφυπνίζει το πνεύμα, να οξύνει την κρίση και να κρατάει το ενδιαφέρον του συνομιλητή του σε εγρήγορση.

Ακροβατώντας ανάμεσα στο χιούμορ και τον σαρκασμό, την απλότητα της φυσιογνωμίας του και την ακτινοβολία της πνευματικής υπόστασής του, ο ευγενής, διακριτικός, μα πάνω από όλα ειλικρινής δημιουργός μοιράζεται τις σκέψεις του σχετικά με τις αρετές της γενέτειράς του, τις πολιτιστικές “φλυαρίες”, αλλά και τη μεγαλομανία πολλών συμπατριωτών του.

Παρά το γεγονός ότι τον περασμένο Οκτώβριο έκλεισε 60 χρόνια ζωής στην Αθήνα, ο ίδιος τιμά πάντοτε την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σύρο, την οποία από το 1988 και μετά επισκέπτεται κάθε καλοκαίρι, συνοδευόμενος από την αδερφή του.

Οι πληγές επουλώνονται, η αγάπη μένει

“Η Σύρος είναι ο γενέθλιος τόπος. Δεν μπορείς να τον ξεχάσεις, ακόμα κι αν υπάρχουν σοβαρότατοι οικογενειακοί λόγοι για να τον αποχωριστείς. Εμείς, παρότι φύγαμε πικραμένοι από το νησί, λες και ήμαστε διωγμένοι, πρόσφυγες, ούτε κακία κρατήσαμε, ούτε είχαμε την εκδίκηση στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Δεν υπήρχε περίπτωση να μείνουμε άλλο εδώ. Ήταν κυριολεκτικά θέμα επιβίωσης. Ήμαστε ήδη τέσσερα παιδιά, με τους γονείς έξι και με ένα μισθό δε γινόταν. Δουλειές δεν υπήρχαν έπρεπε να πάμε στην Αθήνα να κάνουμε κάτι. Και κάτι κάναμε”.

Τι θα γινόταν αν....

“Δεν ξέρω τι θα έκανα αν έμενα στη Σύρο. Θα μπορούσα να έχω γίνει ένας καλός υπάλληλος σε κατάστημα ρούχων ή σε κάποιο χαρτοπωλείο. Χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται σε αυτές τις δουλειές. Δεν τους έχω ρωτήσει αν είναι ευτυχισμένοι. Απλώς, σκύβεις το κεφάλι και ακολουθείς τη μοίρα σου. Δεν ξέρω τι έχω πετύχει σε προσωπικό επίπεδο, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τι θα έκανε αν ήταν αλλιώς οι συνθήκες”.

Αθήνα – Σύρος: Πνευματικό χάσμα

“Όταν πήγα στην Γ' Γυμνασίου στην Αθήνα, οι συμμαθητές μου ήταν πάρα πολύ προχωρημένοι. Μιλούσαν για θέατρα, για κινηματογράφο, για φιλοσοφία, για ονόματα που ούτε καν είχα υποπτευθεί ότι υπάρχουν. Εγώ ξεκίνησα, σέρνοντας πέντε-έξι ονόματα από τη Σύρο. Το όνομα του δημάρχου, δύο-τριών ιατρών, μερικών δασκάλων και γειτόνων. Αιφνιδίως ήρθα σε επαφή με ονόματα δύσκολα. Τώρα βέβαια δεν έγινα σαΐνι επειδή έμαθα τον Ντοστογιέφσκι, αλλά εν πάση περιπτώσει μου άνοιξε τα μάτια και το πνεύμα. Επίσης με βοήθησαν πολύ μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Γάλλος Φλομπέρ. Εδώ ήξερα μόνο τα ποιήματα που υπήρχαν στα αναγνωστικά των σχολικών βιβλίων. Δεν ήξερα τίποτα άλλο. Εκεί άρχισα να ψάχνω. Αγόρασα βιβλία, τα μελέτησα και τα περισσότερα τα δώρισα. Έχω χαρίσει στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμούπολης 35.000 βιβλία, αλλά πρέπει να σταματήσω, γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν χώρο. Στο εξής, θα τα στέλνω στην Αστυπάλαια, γιατί έχω ανοίξει και εκεί λογαριασμούς”.

Μόνοι μας χτίζουμε τείχη, μόνοι μας τα γκρεμίζουμε

“Ο κάθε άνθρωπος είναι ένα νησί. Οπουδήποτε βρεθεί, είτε στη Σύρο, είτε στη Νέα Υόρκη αν θέλει να κάνει πέντε πράγματα, απομονώνεται και τα κάνει. Πάρα πολλοί σπουδαίοι συγγραφείς έζησαν τελείως απομονωμένοι, πολλές φορές ακόμα και από τους φίλους τους, προκειμένου να δημιουργήσουν το έργο τους. Όπου κι αν βρίσκεται κανείς, αν έχει όραμα, θα τα καταφέρει. Να αλλάξεις τον κόσμο δεν μπορείς, λίγοι άνθρωποι το πέτυχαν. Το θέμα είναι αλλάζοντας τον κόσμο, πώς μπορεί να συνεχιστεί αυτό”.

Τη στασιμότητα πολλοί εμίσησαν, την αλλαγή κανείς

“Δεν φοβήθηκα ποτέ ότι το νησί βρίσκεται σε λάθος χέρια. Κάθε αλλαγή σέρνει κάτι που δεν το είχε ο προηγούμενος. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια καινούρια ελπίδα για το μέλλον αυτού του τόπου. Η μοίρα της Σύρας είναι ίδια με τη μοίρα εκατοντάδων πόλεων στην ελληνική επικράτεια. Οι άνθρωποι δεν έχουν χρήματα να κάνουν τίποτα. Θα προσπαθήσουν με αυτά τα ελάχιστα που έχουν να κάνουν πέντε πράγματα. Εγώ ήμουν πάντοτε εναντίον των πολιτιστικών εκδηλώσεων, διότι δεν αποφέρουν χρήματα. Οι Συριανοί τα θέλουν όλα τσάμπα. Να μη βάλουν το χέρι τους στην τσέπη. Θα αρχίσουν να κατεβάζουν τα μούτρα τους όλοι και θα κοιτάζουν να δοξολογούν το δήμαρχο και τον περίγυρό του μήπως φιλοτιμηθούν και τους δώσουν πέντε δεκάρες. Παλαιότερα, υπήρχαν οι χορηγοί, που αναλάμβαναν γηροκομεία, ορφανοτροφεία, σχολεία, εκκλησίες, τους απόρους. Τώρα τίποτα. Πλούσιοι υπάρχουν, χορηγοί δεν υπάρχουν. Ξέρω λίγους ανθρώπους που έχουν πάρα πολλά χρήματα, αλλά ουδείς δίνει δεκάρα. Μου έλεγε μία κυρία ότι δεν είμαι ευχαριστημένη από τον κόσμο και τους δημάρχους”.

Απάνεμο λιμάνι

“Προβλήματα υπάρχουν σε όλη την επαρχία. Μην μεγαλοποιούμε κάποια πράγματα. Εδώ μου κάνει εντύπωση η καθαριότητα της πόλης. Η κατάσταση στην Αθήνα είναι εφιαλτική, τριτοκοσμική. Δεν ξέρω πώς ζουν, αλλά υπάρχουν δρόμοι, όπως το Σύνταγμα, που έχουν χολέρα. Ουδείς ρίχνει νερό στην πόρτα του με λίγη χλωρίνη. Η Αθήνα είναι μία από τις πιο άγριες πόλεις της Ευρώπης. Δεν έχει γιατρειά. Αντίθετα, χαίρομαι κάθε φορά που επισκέπτομαι τη Σύρο. Μου αρέσουν πολύ οι άνθρωποι εδώ, παρόλο που οι περισσότεροι από τους παλαιούς γνωστούς μου έχουν πεθάνει”.

Χώρος πολιτισμού “Μάνος Ελευθερίου”

“Ο τίτλος αυτός είναι μεγάλη τιμή για μένα και πρέπει να ανταποδώσω. Ωστόσο, είχα συστήσει στο Γιάννη Δεκαβάλλα -αγύριστο κεφάλι- να ονομαστεί ο χώρος “Μάρκος Βαμβακάρης”. Γι' αυτό, πρέπει να βρούμε ένα κόλπο να γίνει στην πλατεία η προτομή του Μάρκου Βαμβακάρη. Στην Άνω Σύρο υπάρχει ήδη. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν πηγαίνουν στον μεσαιωνικό οικισμό, μένουν στο κέντρο. Αλλά ακόμα καλύτερα, εάν βλέπουν δύο προτομές. Ίσα-ίσα που μας δίνουν και περισσότερη αξία”.

“Μαύρα μάτια” για ψίχουλα

Από το βιβλίο “Μαύρα μάτια – Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία σtα χρόνια 1905-1920” εισέπραξα γύρω στα 1500 ευρώ. Για την ακρίβεια θα πληρωθώ τον προσεχή Δεκέμβριο, που είναι οι γιορτές, μήπως και έχουν αυγατίσει. Βεβαίως, 1.500 ευρώ μικτά, χώρια η εφορία που κρατάει το 20%. Τους επόμενους μήνες θα κυκλοφορήσει το cd “Γεύμα με τον Φραντς Κάφκα” σε στίχους δικούς μου και μουσική Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Είναι καινούρια τραγούδια, τα οποία δεν έχουν καμία απολύτως σχέση, με αυτά που έχω γράψει μέχρι τώρα. Μου αρέσει να δοκιμάζω διαφορετικά πράγματα”.

Πολιτιστική Πρωτεύουσα: όνειρο απατηλό;

“Μακάρι να γίνει. Στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα κατηγορήθηκαν για σπατάλη εκατομμυρίων. Ας τριτώσει το κακό, γιατί εννοείται πως θα τριτώσει. Το θέμα είναι ότι εκείνος που θα την πληρώσει είναι ο δήμαρχος εκείνης της εποχής, που θα πέσουν όλοι πάνω του. Κάθε τόπος έχει να δείξει πέντε πράγματα. Η Σύρος τι έχει να δείξει; Το Θέατρο; Οι Ιταλοί έχουν 100 τέτοια θέατρα. Εκκλησίες σαν του Αγίου Νικολάου, στη Γαλλία και την Ιταλία σχηματίζουν ολόκληρες σειρές. Μας πιάνει μια μεγαλομανία. “Όποιος δεν είδε κάστρο, είδε φούρνο και τρόμαξε”. Ας καταλάβουμε πως ό,τι έχουμε εμείς εδώ, οι άλλοι το έχουν στο δεκαπλάσιο, επομένως θα έπρεπε να κάνουμε κράτη”.