«Όχι άπιαστο όνειρο η δημιουργία υποβρύχιου μουσείου στη Σύρο»

Στη Σύρο της ιστορίας και των σημαντικών αρχαιολογικών αποκαλύψεων που σημειώθηκαν κατά τον 19ο και 20ο αιώνα, ξενάγησε η Προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων κ. Αγγελική Σίμωσι τα μέλη της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Στο πλαίσιο της επετειακής συνάντησης για τα 150 χρόνια λειτουργίας του Μουσείου, το στέλεχος της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς με έδρα την Αθήνα, επισκέφτηκε την πρωτεύουσα των Κυκλάδων και συνόδευσε τους συμμετέχοντες στις αρχαίες τοποθεσίες του νησιού, όπου στο παρελθόν ήρθαν στο φως αξιόλογα ευρήματα.

Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με αρμοδιότητα σε όλη την Ελληνική Επικράτεια. Ιδρύθηκε το 1976, έχοντας ως αποστολή την προστασία των ενάλιων αρχαιοτήτων, που συνίστανται σε ναυάγια αρχαίων πλοίων, οικισμών ή αρχαίων λιμενικών εγκαταστάσεων, που βρίσκονται εντός των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών.

Στις αρμοδιότητές της περιλαμβάνεται από το 2003 και η προστασία των ναυαγίων πλοίων και αεροσκαφών άνω των 50 ετών που κηρύχτηκαν ως μνημεία, συμπεριλαμβανομένων και των κινητών στοιχείων που περικλείουν, διότι παρουσιάζουν ιστορικό, τεχνολογικό, επιστημονικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.

Αναλυτικότερα, η Εφορεία ασχολείται με τον εντοπισμό, την έρευνα εναλίων αρχαίων και τη μέριμνα για τη διασφάλισή τους, τη συντήρηση εναλίων αρχαίων, την οργάνωση μουσείων εναλίων αρχαίων, την εποπτεία έργου Ινστιτούτων εναλίων δραστηριοτήτων, ωκεανογραφικών ιδρυμάτων και αποστολών, τον έλεγχο των θαλασσίων και υποβρυχίων δραστηριοτήτων που μπορούν να προκαλέσουν άμεση ή έμμεση βλάβη σε αρχαία καθώς και την προώθηση της διαδικασίας της κήρυξης ενάλιων αρχαιολογικών χώρων.

Με αφορμή την παρουσία της στο νησί της Σύρου, που αποτελεί και τόπο καταγωγής της, η κ. Σίμωσι παραχώρησε συνέντευξη στην «Κοινή Γνώμη», κατά την οποία αναφέρθηκε τόσο στα ευρήματα της Σύρου, όσο και τις έρευνες της Υπηρεσίας στα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων.

Μεταξύ άλλων, υπογράμμισε τον καθοριστικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι ενάλιες αρχαιότητες των νησιών τόσο στη διάδοση της μεγάλης ιστορίας τους, όσο και στην ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού μέσα από τη δημιουργία υποβρύχιων μουσείων.

Ποιος ήταν ο δικός σας ρόλος κατά την επίσκεψη της Εταιρείας Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στη Σύρο;

«Στο πλαίσιο της συνάντησης ήρθαν στο νησί 23 κυρίες, με τις οποίες επισκεφτήκαμε αρκετά σημεία του νησιού. Αρχικά τους πήγα στην Αρχαία Γαλησσό, το σημερινό Γαλησσά, και στα αρχαία λιμάνια του Φοίνικα, στην αρχαία Ποσειδωνία ή Ποσείδιο. Την επόμενη ημέρα, ξεναγήθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου τους μίλησα για τον Χρήστο Τσούντα και τις ανασκαφές του 1898, χρονιά που βγήκαν στο φως ο τοιχισμένος οικισμός του Καστριού, ο οικισμός και οι τάφοι της Χαλανδριανής και του Αγίου Λουκά. Μετά μιλήσαμε για τις ανασκαφές που διεξήχθησαν στην Χαλανδριανή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων την περίοδο 2000 – 2008 και κατά τις οποίες αποκαλύφθηκε μία συστάδα από 24 ακόμη τάφους. Οι επισκέπτριες θαύμασαν το Μουσείο με τα αντικείμενα από την Αμοργό, την Κέα και τα άλλα νησιά, καθώς και το άγαλμα της Αιγύπτιας Θεότητας από μαύρο γρανίτη που χρονολογείται σύμφωνα με την επιγραφή του το 730 π.Χ. (22η Δυναστεία) και παριστάνει τον ιερέα Ανχάπη. Στη συνέχεια, κατευθύνθηκαν στο Δημαρχιακό Μέγαρο, στο Λύκειο Ελληνίδων, στο Βιομηχανικό Μουσείο και στους τρεις μεγάλους Ναούς της Ερμούπολης, την Κοίμηση της Θεοτόκου, τον Άγιο Νικόλαο και τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ενώ σήμερα θα ξεναγηθούν στην Άνω Σύρου από τον κ. Ιωσήφ Στεφάνου».

Ποια είναι η σχέση σας με τη Σύρο, εκτός από τις έρευνες της υπηρεσίας σας στο νησί;

«Εγώ είμαι Συριανή, γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ μέχρι τα 13 μου χρόνια. Κι εκτός από αυτό, οι γονείς μου είναι ενταφιασμένοι στη Σύρο. Με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, όπου εργάζομαι από το 1983, είχαμε κάνει έρευνες το 1995 και το 1998 στο λιμάνι του Φοίνικα, κατά τις οποίες είχαν βρεθεί σημαντικότατες αρχαιότητες. Απεδείχθη δηλαδή ότι πραγματικά υπήρχε λιμάνι εκεί. Έχω ξεκινήσει μία εργασία για την Αρχαία Ποσειδωνία γιατί δεν υπάρχουν ακόμα κάποια ίχνη κατοίκησης. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, γνωρίζουμε τρία – τέσσερα ναυάγια εδώ, ένα έξω από το Γαλησσά και τρία στις Αγκαθωπές. Εάν βρεθεί κάποιο κονδύλι, ίσως να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Στην επιφάνεια δεν μπορούν να έρθουν, γιατί αυτά είναι υποθαλάσσια. Ό,τι έχουμε βγάλει από το βυθό, έχει μεταφερθεί στην έδρα της Εφορείας Εναλίων κι έχει συντηρηθεί. Είναι κυρίως αμφορείς, που χρονολογούνται από τα κλασσικά μέχρι τα βυζαντινά χρόνια».

Η γενικότερη έλλειψη πόρων στέκεται εμπόδιο στη συνέχιση της όποιας έρευνας;

«Ο οικονομικός παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο. Αν η δημοτική αρχή μας βοηθήσει ή υπάρχει κάποιος που μπορεί να διαθέσει ένα κονδύλι, πιστεύω ότι μπορούμε να κάνουμε κάποιες έρευνες. Παρόλα αυτά, το νησί διαθέτει έναν πολύ μεγάλο πλούτο, που παραμένει ακόμα ανεξερεύνητος. Υπάρχουν και πολλά άλλα πράγματα που δεν τα έχουμε ακόμα εντοπίσει».

Πέρα από τη Σύρο, τι άλλες έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί πρόσφατα στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων και ποια θα ξεχωρίζατε;

«Φέτος διεξήγαμε έρευνα στη Δήλο με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η έρευνα σε συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, μεταξύ Δήλου και Ρήνειας. Στην Πάρο έχουμε κάνει αρκετές έρευνες, κυρίως παράκτιες. Έχουμε βρει πολλά λαξεύματα, που μπορεί να χρησίμευαν ως νεώρια για να ανελκύουν τα πλοία. Στα τέλη Οκτωβρίου θα επισκεφτούμε τη Νάξο σε συνεργασία με το Νορβηγικό Ινστιτούτο για να βρούμε κι εκεί Αρχαία Λιμάνια. Προσωπικά θα ξεχώριζα τα ευρήματα της Δήλου, τα οποία είναι πολύ σημαντικά γιατί πέρα από δύο βοηθητικά λιμάνια, του κεντρικού Αρχαίου λιμανιού της Δήλου, βρέθηκαν εκεί και επτά ναυάγια».

Η στήριξη των τοπικών αρχών αποτελεί προϋπόθεση για την αποτελεσματικότερη επιτέλεση του έργου σας;

«Σαφώς. Συνεργαζόμαστε με ξένα πανεπιστήμια και ξένες Αρχαιολογικές σχολές στην Αθήνα αλλά, μας ενδιαφέρει επίσης η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Για παράδειγμα, στις έρευνες που πραγματοποιήσαμε στους Φούρνους της Ικαρίας μας βοήθησε πολύ ο Δήμος, τόσο οικονομικά, όσο και πρακτικά με την παροχή δωματίων και με υποδείξεις αρχαίων ναυαγίων. Οι κάτοικοι ήρθαν πολύ κοντά μας, όπως και στα Αντικύθηρα, που είναι επίσης μακρινό νησί, σχεδόν απάτητο. Ως εκ τούτου, η στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πολύτιμη».

Η σωστή προβολή των ενάλιων αρχαιοτήτων δύναται να συμβάλει στην τουριστική ανάπτυξη ενός νησιού;

«Μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Κέα, η οποία προβάλλει σε μεγάλο βαθμό τα τρία ιστορικά ναυάγια που σημειώθηκαν στο νησί. Το γαλλικό επιταγμένο υπερωκεάνιο «S/S Burdigala», το πολυτελές ατμόπλοιο «Πατρίς» και το υπερωκεάνιο Βρετανικός προκαλούν το ενδιαφέρον ανθρώπων υψηλής οικονομικής στάθμης, οι οποίοι επισκέπτονται το νησί με τα βαθυσκάφη τους. Ευρήματα από το «Πατρίς» εκτίθενται και στο Βιομηχανικό Μουσείο της Σύρου. Εκτιμώ πως κι εδώ, στην περίπτωση που υπάρχει κάτι πολύ δυνατό, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα υποβρύχιο μουσείο το οποίο θα φέρει άνθιση και πλούτο στον τόπο. Ο υποβρύχιος τουρισμός είναι η καλύτερη θεματική μορφή τουρισμού. Μάλιστα, η υπουργός Τουρισμού κ. Κουντουρά μας ζήτησε πάρα πολλές φωτογραφίες από τις έρευνές μας στην Κέα, γιατί θα κάνει ένα περίπτερο στην Αμερική καταδυτικό τουρισμό και θέλει να τα περιλάβει. Θεωρώ πως οι Κυκλάδες πληρούν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία υποβρύχιων μουσείων. Έτσι, θα μπορούσε να γίνει ένα Δίκτυο, που να περιλάβει τόσο τη Σύρο, όσο και άλλα μέρη, όπου μπροστάρηδες θα είναι οι Δήμοι».