Συνεργασία για τον ευπρεπισμό και την αξιοποίησή του

Στην προστασία και ανάδειξη της ιδιαίτερα σημαντικής μεσολιθικής εγκατάστασης του Μαρουλά Κύθνου αναμένεται να προβεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, μετά την ενεργοποίηση και το έκδηλο ενδιαφέρον του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Νήσου Κύθνου.

Η θέση Μαρουλάς βρίσκεται κοντά στον οικισμό Λουτρά της Κύθνου, δίπλα ακριβώς στη θάλασσα. Χρονολογείται στους Μεσολιθικούς χρόνους (9η χιλιετία π.Χ) και η έρευνα της αποτέλεσε σταθμό στη μελέτη της προϊστορίας του Αιγαίου.

Η  Μεσολιθική εποχή  είναι το  μεταβατικό στάδιο  από την Παλαιολιθική  των  κυνηγών  και τροφοσυλλεκτών  στην Νεολιθική  των  γεωργών και κτηνοτρόφων. Η σημασία της για την εξέλιξη του πολιτισμού ήταν μεγάλη. Η κλιματική αλλαγή με την τήξη των παγετώνων και την αρχή της μετάβασης στο πέρασμα των χρόνων σε κλίμα παρόμοιο περίπου με το σημερινό, πίεσε τις ανθρώπινες κοινωνίες. Τα μεγάλα θηράματα μειώθηκαν. Αυτή η  πιεστική ανάγκη εξεύρεσης ζωικών πρωτεϊνών οδήγησε τους αποικιστές του Μαρουλά να  καλύψουν αυτή την έλλειψη  με το ψάρεμα, τη συλλογή  όστρεων  και σαλιγκαριών και το κυνήγι μικρών ζώων και πουλιών. Στην ανασκαφή,  σύμφωνα με  τον  προϊστάμενο της Αδαμάντιο Σάμψων, βρέθηκαν οστά  χοίρων που είχαν αρχίσει να εξημερώνονται. Από τον αγριόχοιρο, στο χοίρο. Η  θάλασσα ανέβηκε σταδιακά πολλές δεκάδες μέτρα και θεωρείται μεγάλη τύχη το γεγονός ότι, η άκρη ουσιαστικά του οικισμού διασώθηκε.

Το μεγαλύτερο τμήμα της εγκατάστασης σήμερα έχει καταστραφεί λόγω της ανόδου της θάλασσας, ενώ η σωζόμενη έκτασή της είναι περίπου ενός στρέμματος και αρκετά διαβρωμένη.

Τα αποτελέσματα των πρώτων ερευνών

Η πρώτη ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε το 1996 από τον Αδαμάντιο Σάμψων, προϊστάμενο της ΚΑ΄ΕΠΚΑ, και συνεχίστηκε μετά από διακοπή μερικών ετών από το 2001 έως το 2005 από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε συνεργασία με την ΚΑ΄ΕΠΚΑ και το Πανεπιστήμιο της Κρακοβίας. Η έρευνα απέδωσε δάπεδα κατοίκησης, ταφές, αποθέτες, διατροφικά κατάλοιπα και μεγάλο αριθμό εργαλείων από χαλαζία, πυριτόλιθο και οψιανό.

Η θέση έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί μεταξύ άλλων μαρτυρεί πρώιμη ναυσιπλοΐα και πολύ πρώιμη (προνεολιθική) κατοίκηση στα νησιά των Κυκλάδων.  

Όταν ήρθε στο φως ο Μεσολιθικός οικισμός η παγκόσμια κοινότητα των προϊστοριολόγων αναστατώθηκε με αυτή την πρωτόγνωρη ανακάλυψη.  Την 9^η χιλιετία στο Αιγαίο, στην Κύθνο, οι οικιστές του Μαρουλά ίδρυσαν μόνιμο οικισμό σε νησί, έθαβαν με ξεχωριστή επιμέλεια τους νεκρούς τους, διέσχιζαν το Νότιο Αιγαίο, φτάνοντας στη Μήλο για τον πολύτιμο οψιανό –εξαιρετικό υλικό για τα εργαλεία και τα όπλα τους-, επικοινωνούσαν με την απέναντι Μικρασιατική ακτή και άρχισαν να εξημερώνουν ζώα, όπως οι χοίροι. Ειδικά  για την ναυσιπλοΐα, την τόσο πρώιμη πιστοποιημένη με τη μεταφορά  και διανομή του οψιανού με τις παπυρέλλες από τη Μήλο στην Κίμωλο, στη Σίφνο, στη Σέριφο, στην Κύθνο στην Κέα, στη Λαυρεωτική, την Αττική και μετά στην Αργολίδα, η επιβεβαίωση είναι συγκλονιστική. Οι  Ελλαδικοί πληθυσμοί ήταν εξοικειωμένοι με το υγρό στοιχείο αρκετές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν.

Μετά το τέλος της ανασκαφής οι τομές, αφού σκεπάσθηκαν με νάιλον, καταχώθηκαν για να προστατευθούν. Σήμερα η θαλάσσια διάβρωση έχει απομακρύνει μεγάλο μέρος της επιχωμάτωσης, ενώ η έλλειψη περίφραξης εκθέτει τον αρχαιολογικό χώρο σε φθορές από την διέλευση ανθρώπων και οχημάτων.

Σχεδιασμός εργασιών

Για την προστασία και τον ευπρεπισμό του αρχαιολογικού χώρου απαιτούνται ο καθαρισμός των τομών από τα παλιά φθαρμένα νάιλον καλύμματα και τα φερτά υλικά, η κάλυψη των τομών εκ νέου με γεωύφασμα και κατάχωσή τους με γαρμπίλι, η κατασκευή χαμηλής λιθόχτιστης περίφραξης μήκους 70 μ. περίπου στο δυτικό όριο του ανασκαμμένου χώρου, καθώς και η κατασκευή και τοποθέτηση ενημερωτικής πινακίδας μπροστά από την περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου.

Σημειώνεται ότι, το εν λόγω έργο, ενδεικτικού προϋπολογισμού 11.000 ευρώ, είχε συμπεριληφθεί στο Πρόγραμμα Δράσης της Εφορείας για το έτος 2017 που εγκρίθηκε επίσημα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στις αρχές της ίδιας χρονιάς. 

Άμεση ενεργοποίηση

Κύριο μέλημα του Συλλόγου Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Κύθνου αποτελεί η μελέτη, προβολή και προστασία των αρχαιολογικών χώρων και γενικότερα της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού, καθώς και η διατήρηση της ιστορικής μνήμης του.

Με αφορμή το συνεχές και επίμονο αίτημα της επιστημονικής και τοπικής κοινότητας της Κύθνου για προστασία και αξιοποίηση του αρχαιολογικού χώρου του Μαρουλά, ο Σύλλογος ενεργοποιήθηκε και συνεργάστηκε με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, από την οποία ζήτησε και έλαβε την έγκριση και την τεχνική περιγραφή των προβλεπόμενων εργασιών.

«Έχοντας γνώση ότι, σήμερα η θαλάσσια διάβρωση έχει απομακρύνει μεγάλο μέρος της επιχωμάτωσης της περιοχής, ενώ η έλλειψη περίφραξης εκθέτει τον αρχαιολογικό χώρο σε φθορές από τη διέλευση ανθρώπων και οχημάτων, θεωρούμε ότι οφείλουμε να ενεργήσουμε άμεσα για την προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου Μαρουλά Κύθνου», σημειώνει το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου.

Κάλυψη της δαπάνης από τον Δήμο Κύθνου

Ωστόσο, στο αίτημά του προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για υλοποίηση και χρηματοδότηση του παραπάνω έργου, δηλώθηκε από την υπηρεσία οικονομική αδυναμία. Από την πλευρά του, ο Δήμαρχος Κύθνου, Σταμάτης Γαρδέρης, ο οποίος έχει εξ’ αρχής γνώση για κάθε ενέργεια του Συλλόγου διαβεβαίωσε τα μέλη του ότι, ο Δήμος έχει τη δυνατότητα να αναλάβει το μικρό σχετικά κόστος της προσπάθειας αυτής.

Πεποίθηση του Συλλόγου είναι πως, ο Μαρουλάς, ο πρώτος προστατευόμενος και αξιοποιημένος αρχαιολογικός χώρος στην Κύθνο, θα είναι έτοιμος να δεχτεί τους πρώτους επισκέπτες, στην έναρξη της προσεχούς καλοκαιρινής περιόδου.