Ερμούπολη 1822

“Αυτό που έγινε εδώ πριν ένα αιώνα – δεν έγινε πουθενά αλλού. Στη Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα...” είπε κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Αυτή η φράση τα συνοψίζει όλα. Εδώ στο βραχονήσι των 85 τετραγωνικών χιλιομέτρων, γεννήθηκε και άνθησε ένας πολιτισμός, όμοιος, τότε, με τον πολιτισμό των μεγάλων Ευρωπαϊκών Πόλεων. Αρχές 19ου αιώνα, μια νέα πόλη γεννιέται. Μια πόλη που είχε μια πολυσήμαντη παρουσία στο Αιγαίο. Η Ερμούπολη γεννήθηκε και δημιουργήθηκε μέσα στις φλόγες της Επανάστασης του 1821 από πρόσφυγες που έφτασαν στις ακτές του νησιού. Το Αιγαίο δονήθηκε από κραυγές ξεριζωμένων ανθρώπων. Όλη η Ελλάδα ήταν γεμάτη ερείπια και φωτιά. Και τότε... ανακαλύφθηκε το καλλίτερο καταφύγιο. Η Σύρος! Ήταν ιδανικός τόπος. Το νησί δεν το άγγιζε ο πόλεμος. Ήταν ελεύθερο και προστατευμένο από μια Ευρωπαϊκή δύναμη τη Γαλλία! ... (εκεί τα χρήματα). Όταν κατόρθωσαν να αποκτήσουν τα χρήματά τους οι νέοι κάτοικοι φρόντισαν με πάθος τη δουλειά τους. “Από Θεού άρχεσθε”! Μοιάζει να ‘ ναι το μήνυμα των νέων κατοίκων. Το 1823 κτίζουν τον Ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Αφιερώνεται στον σωτήρα Χριστό που τους έσωσε από τη σφαγή. Έτσι κτίζεται από τη νέα πόλη, ο πρώτος ναός της ορθοδοξίας που μέχρι σήμερα είναι η Μητρόπολη των Ορθοδόξων. Η Μεταμόρφωση έχει το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο, τον άμβωνα, τον επισκοπικό θρόνο και τον γυναικωνίτη, και έτσι παρουσιάζεται ο ρυθμός Μπαρόκ.

Το πρώτο Μνημείο στην Ελλάδα

Κύριο μέλημα των Ερμουπολιτών, από τον πρώτο χρόνο της δημιουργίας της πόλης τους,ήταν να τιμήσουν αυτούς που έπεσαν στον Αγώνα, αλλά και όσους βοήθησαν με το έργο και τη διδασκαλία τους την πνευματική αναγέννηση του τόπου. Η πρόταση του μνημείου χρονολογείται από το 1858 όταν, με την ευκαιρία των εορτασμών για την εικοσιπενταετία της βασιλείας του Όθωνα, ο τότε πρόεδρος του δημοτικού Συμβουλίου της Ερμούπολης, ο Ζαννής Βούρος πρότεινε, υιοθετώντας παλαιότερη ιδέα, μαζί με την προτομή του βασιλιά, να στηθεί... “μεγαλοπρεπές Μνημείο υπέρ των υπέρ Πίστεως και Πατρίδος απαγχονισθέντων, σφαγιασθέντων και κατά των Αγώνα πεσόντων Ελλήνων και Φιλελλήνων όλων τα οστά κείνται άταφα εν γη Ελληνική μεν αλλά δούλη”. Για την τοποθέτηση του μνημείου ορίστηκε η κορυφή του λόφου Δήλι, όπου σήμερα υψώνεται ο Ιερός Ναός της Ανάστασης του Κυρίου. Η εισήγηση του Ζαννή Βούρου, ο πατέρας του οποίου είχε απαγχονιστεί από τους Τούρκους κατά την καταστροφή της Χίου, διαπνέεται από έντονο πατριωτισμό και πίστη στα ιδανικά που καταξίωσαν τον Αγώνα της ανεξαρτησίας: “... θέλομεν κοσμήσει την υφ’ ημών την ανεγερθείσαν πόλιν δια Μνημείου, ότι ανδρών Ελλήνων είνας απόγονοι... και της Ελληνικής Ελευθερίας μαρτύρων, Ιερά Μνήμη”. Την ίδια χρονιά υποβλήθηκαν δύο διαφορετικά σχέδια για το μνημείο, του οποίου όμως η κατασκευή αναβλήθηκε για οικονομικούς λόγους. Ο ναός τελικά έχει αναγερθεί σε σχέδια του Δ. Ελευθεριάδη... αλλά η κατασκευή του μνημείου και πάλι είχε αναβληθεί. Το 1879 ο ηλικιωμένος Ζ. Βούρος έφερε τη δική του πρόταση που έγινε άμεσα δεκτή. Ο γλύπτης Γ. Βιτάλης ανέλαβε την κατασκευή του έργου και ζήτησε τη γνώμη του Ερνέστου Τσίλλερ. Το έργο ήταν έτοιμο το 1880. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 1887 από τον Δήμαρχο Δ. Βαφιαδάκη, χωρίς την έγκριση του Δημοτικού συμβουλίου. Στη βάση του ενταφιάστηκαν τα οστά του Μητροπολίτη Χίου Πλάτωνος Φραγκιάδη.

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου

Ο υπέρλαμπρος Ναός του αγίου Νικολάου “αποδέχτηκε” στο κηπάριό του το υπέροχο μνημείο των Άταφων πεσόντων, με τη σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου, το 1888. Από τότε έως σήμερα, ο κάθε επισκέπτης ενθουσιάζεται με την μοναδική εικόνα που παρουσιάζει το καταπράσινο τριγωνικό κηπάριο το οποίο βρίσκεται προ του μνημειώδους κλιμακοστασίου της εισόδου του ναού. Το Ιωνικό πρόπυλο της εισόδου διακρίνεται πίσω από τη βλάστηση και τα μαρμάρινα καμπαναριά προβάλλουν πάνω από τα φοινικόδεντρα μια γαλήνια εικόνα. Στο κέντρο του μικρού κήπου είναι τοποθετημένο το Ηρώο, το πρώτο της νεότερης Ελλάδας, αφιερωμένο στους άταφους, άμαχους και πολεμιστές που χάθηκαν στον απελευθερωτικό αγώνα. Το Ηρώο είναι μεγάλη μαρμάρινη στήλη σε μορφή ναΐσκου που εδράζεται πάνω σε τρεις βαθμίδες. Τέσσερις επίπεδες παραστάσεις σε βάση, στην κάθε γωνία, παρουσιάζονται σε δωρικά κιονόκρανα που υποβαστάζουν το επιστύλιο και το γείσο. Το μνημείο επιστρέφεται με σαρκοφάγο, διακοσμημένη με γιρλάντες, πάνω στην οποία: αναπαύεται μεγαλόσωμο λιοντάρι. Ανάγλυφη, σχεδόν ολόγλυφη, μορφή γυναίκας, πιθανόν η Ελλάδα, εικονίζεται γονατιστή στην κύριο όψη. Κρατά στο αριστερό της χέρι κλαδί δάφνης, ενώ με το δεξί χαράσσει το αρχαίο - πρέπει - επίγραμμα στη μνήμη των Άταφων ηρώων. - Παρουσιάζω στην απλή ελληνική γλώσσα από τον φιλόλογο Αλέξανδρο Μαρκουΐζο... ότι έχει γραφτεί στην παλαιά ελληνική γλώσσα: (μετάφραση)

“Τη σκλαβιά τη στυγερή

και την αιματοσταγή του πολέμου αποφεύγοντας

σφαγή, από πολλές πόλεις οι πατέρες μας

άλλοι μόλις στη Σύρο σώθηκαν,

κι άλλους πρόωρα τους σκέπασε θανάτου μοίρα,

από χέρι οθωμανικού και τάφος δεν τους κάλυψε ουδείς,

πεσόντες υπέρ ελευθερίας της ποθητής.

Τούτους θρηνώντας και εμείς που την Ερμούπολη οικούμε,

με δημόσια δαπάνη ανεγείραμε εδώ τον τάφο τούτο το κενό.

Τούτο το Ηρώο έγινε το 1880.

Βιβλία: Α. ΡΟΔΟΚΑΝΑΚΗ – ΚΡΙΝΟΥ: “Το υπέρτατον Κάλλος”

Ι. ΤΡΑΥΛΟΥ – Α. ΚΟΚΚΟΥ: “Ερμούπολη”.

Μπορείτε, αν θέλετε, να επισκεφθείτε το θαυμάσιο κηπάριο του Ναού και να γνωρίσετε από κοντά τα υπέροχα μαρμάρινα έργα, ίσως και το θαυμάσιο κείμενο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.